ردپای طب سنتی در روانشناسی

شفاآنلاین:سلامت> همه ما درباره طب ایرانی چیزهایی شنیده‌ایم و البته همه ما، درگیر دوگانه یا دوقطبی بزرگی که بین طب ایرانی و طب مدرن ایجاد شده، هستیم. البته کارشناسان امر، به خوبی توضیح داده‌اند که خبری از دوگانگی نیست و هرکدام‌شان در جای خود باید مورد توجه قرار بگیرد. با این‌حال، شاید برخی به طب ایرانی اعتقادی نداشته باشند، اما هر از چندی، نکته‌هایی در این زمینه مطرح می‌شود که در نوع خودش جالب توجه است؛ مثل نکته جالبی که دکتر روح‌الله صدیق درباره یکی از بزرگان روانشناسی مطرح کرده است؛ اینکه اخلاط یا طبایعی که در طب ایرانی مطرح است، هماهنگی زیادی با مفهوم سرشت در مطالعات روانشناختی دارد. او در این‌باره نکته‌های بسیار جالبی را مطرح می‌کند که نشان از عمق‌اندیشی بنیانگذاران و حکیمان طب ایرانی داشته است. با هم در این‌باره بیشتر بدانیم.

از اخلاط تا سرشت
به گزارش شفا آنلاین:پروفسور کلود رابرت کلونینجر، روانپزشک آمریکایی در معرفی نظری زیستی شخصیت اشاره می‌کند که سرشت یا Temperament، همان اخلاط چهارگانه‌ای است که در قانون بوعلی سینا مورد توجه قرار گرفته است و درواقع اذعان دارد که مبنای نظریه شخصیت را از یکی از مبنایی‌ترین اصول طب ایرانی گرفته است.

دلیل ایجاد بیماری‌ها
بر اساس طب ایرانی و همینطور نظریه‌ شخصیت کلونینجر یکی از علل «ایجاد یا تشدید» بیماری‌هایی مثل فشارخون، دیابت، مشکلات پوستی، خودایمنی مثل «ام اس» و... برانگیختگی و بی‌ثباتی سرشت پایه‌ای فرد است. این برانگیختگی منجر به تغییرات هورمونی شدیدی مثل سطح بالای کورتن‌ها در خون می‌شود که در روشن شدن ژن‌های بیماری‌های مزمن و تشدید بیماری‌ها نقش دارند.

خاک سرشت آدمی
کلونینجر در این‌باره توضیح می‌دهد که سرشت‌های چهارگانه (مزاج‌ها یا به تعبیر ابن‌سینا در کتاب قانون اخلاط)، قسمت زیستی و بیولوژیک شخصیت روانی  انسان هستند که تحت‌تأثیر غذا و دارو قرار می‌گیرند؛ درواقع سرشت مانند خاک است و در طب ایرانی نیز بر این باور هستند که قسمتی از بیماری‌ها، به‌خاطر ضعف یا عدم‌تعادل املاح خاک است و اگر خاک، مجدد اصلاح و غنی شود، سیر و پیش‌آگهی درمان بسیاری از بیماری‌ها تغییر خواهد کرد.

خلط چیست؟
شاید برای‌تان سؤال باشد که اساسا خلط چیست. خلط به ماده‌ای رطوبتی و روان می‌گویند که بعد از نخستین مرحله هضم غذا در بدن ایجاد می‌شود. این‌ خلط‌ها 2نوع خوب و بد دارند؛ نوع بد آن زائد، اضافی و... است و به کاری نمی‌آید که نیاز به سم‌زدایی دارد. حالا مقدار و نسبت ترکیب این خلط‌ها که توضیح دادیم، می‌توانند باعث ایجاد اخلاط چهارگانه یا طبایع چهارگانه در بدن شوند. پس خلط‌ها از غذاها ساخته می‌شوند و تغذیه در این زمینه بسیار اهمیت دارد.

مدل‌های سرشت  مدل‌های طب ایرانی
مدل4 بعد سرشت کلونینجر همخوانی با الگوی باستانی بقراط دارد. به این ترتیب که طبع سوداوی مزاج با آسیب پرهیزی، صفراوی مترادف نوجویی، دموی‌مزاج با پاداش- وابستگی و بلغمی مزاج مترادف پشتکار است.

صفرا
  دارای مزاج گرم و خشک؛  از غذاهای گرم و خشک مثل غذای تند، شیرین، چرب و دارای ادویه شکل می‌گیرد.
سودا
  دارای مزاج سرد و خشک؛
  از غذاها و نوشیدنی‌های سرد و خشک و... به‌وجود می‌آید.

دم (خون)
   دارای مزاج گرم و تر؛
  از غذا و نوشیدنی‌های معتدل و مولد خون تولید می‌شود.

بلغم
  دارای مزاج سرد و تر؛
   از غذاها و نوشیدنی‌های سرد و ‌تر تولید می‌شود.

درباره رابرت کلونینجر
کلود رابرت کلونینجر متولد 1944که از پدری تاجر و مادری هنرپیشه‌زاده شده یک روانپزشک، ژنتیک آمریکایی است که به‌دلیل تحقیقاتش در زمینه بنیادهای بیولوژیکی، روانشناختی، اجتماعی و معنوی سلامت روان و بیماری روانی شناخته شده است. او قبلا به‌عنوان استاد روانشناسی و ژنتیک و همچنین مدیر مرکز رفاه خانواده در دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس خدمت کرده است.

عوامل اثرگذار بر میزان خلط
    مصرف موادغذایی
   فصل
   جنسیت
   دما
   ساعت روز

اخلاط چهارگانه
   دم
   سودا
   بلغم
  صفرا

نکته
بدن برای تعادل در سلامتی، باید مقدار مشخصی از هر کدام از این خلط‌ها را داشته باشد و کم و زیاد شدن‌شان مساوی است با بیماری‌های مختلف.

روش‌های درمان برای غلبه یکی از اخلاط
     درمان غلبه خلط دم
حجامت، فصد، خنکی‌های ضد‌دم، سکنجبین و...
     درمان غلبه صفرا
حجامت، داروهای ادرارآور با سکنجبین‌های ترش و تغذیه سرد
     درمان غلبه سودا
تغذیه گرم و مصرف مسهلات مانند افتیمون، شربت خاکشیر، ترنجبین و صبر زرد
     درمان غلبه بلغم
مصرف کندر، اسطوخودوس، مصرف عسل قبل از خواب و ناشتا، نشستن پشت به آفتاب و روغن مالی با روغن‌های گرم