بر اساس گزارش اخیر سازمان جهانی بهداشت (WHO)، اگرچه 71 درصد از کشورها برنامه‌هایی برای پیشگیری و کنترل عفونت‌ها دارند، اما تنها 6 درصد از آن‌ها تمامی استانداردهای حداقل مورد نیاز این سازمان را رعایت می‌کنند. این در حالی است که سازمان جهانی بهداشت هدف‌گذاری کرده است تا تا سال 2030، بیش از 90 درصد کشورها به این استانداردها دست یابند.
بیمارستان‌ها، به عنوان آخرین پناهگاه بیماران، به دلیل شیوع گسترده عفونت‌های بیمارستانی، به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای سلامت تبدیل شده‌اند. گزارش اخیر این سازمان هشدار جدی را به صدا درآورده و نشان می‌دهد که علی‌رغم تلاش‌های جهانی، این مشکل همچنان جان هزاران نفر را تهدید می‌کند. در ایران نیز، فرسودگی تجهیزات پزشکی، عدم رعایت استانداردهای بهداشتی و ساخت و سازهای بی‌رویه در بیمارستان‌ها به عنوان عوامل اصلی شیوع عفونت‌های بیمارستانی شناخته شده‌اند. این گزارش ابعاد مختلف بحران را بررسی کرده و دلایل، پیامدها و راهکارهای مقابله با آن را تحلیل می‌کند.
سازمان جهانی بهداشت در تاریخ 9 آذرماه 1403 گزارش داد که علی‌رغم گذشت نزدیک به پنج سال از شیوع کووید-19، مشکلات اساسی در پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی هنوز رفع نشده است.
بیماران در کشورهای در حال توسعه در معرض خطر بیشتری هستند
گزارش سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که بیماران در کشورهای با درآمد متوسط و پایین، نسبت به کشورهای توسعه‌یافته، تا 20 برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی قرار دارند.
دکتر تدروس آدهانوم غبریه‌یسوس، مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، با تأکید بر اهمیت موضوع گفت: «همه‌گیری کووید-19 و شیوع بیماری‌هایی مانند ابولا، ماربورگ و آبله میمونی نشان داد که پاتوژن‌ها می‌توانند به سرعت در محیط‌های بهداشتی گسترش پیدا کنند. عفونت‌های بیمارستانی تهدیدی روزانه برای تمامی بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها هستند و جلوگیری از آن‌ها باید در اولویت همه کشورها قرار گیرد.»
راه‌حل چیست؟
سازمان جهانی بهداشت بر اهمیت سرمایه‌گذاری در برنامه‌های پیشگیری و کنترل عفونت تأکید دارد. این سازمان معتقد است که با بهبود این برنامه‌ها، می‌توان از مرگ سالانه 821 هزار نفر جلوگیری کرده و 112 میلیارد دلار در هزینه‌های بهداشتی صرفه‌جویی کرد.
دکتر بروس ایلوارد، دستیار مدیرکل سازمان جهانی بهداشت، نیز گفت: «هدف ما این است که تا سال 2030، همه افرادی که به خدمات بهداشتی دسترسی دارند، از خطر عفونت‌های بیمارستانی در امان باشند. برای رسیدن به این هدف، همه کشورها باید به استانداردهای حداقل مورد نیاز سازمان جهانی بهداشت در زمینه پیشگیری و کنترل عفونت پایبند باشند.»
چالش‌های ایران در مقابله با عفونت‌های بیمارستانی
گزارش سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که علی‌رغم تلاش‌های جهانی، این معضل همچنان جان هزاران نفر را تهدید می‌کند. در ایران، فرسودگی تجهیزات پزشکی و بیمارستانی، به ویژه تخت‌های بیمارستانی، به یکی از عوامل اصلی شیوع عفونت‌های بیمارستانی تبدیل شده است.
امیر ساکی، مدیرکل منابع فیزیکی وزارت بهداشت، در این زمینه می‌گوید: «فرسودگی تخت‌های بیمارستانی، یکی از عوامل اصلی گسترش عفونت‌های بیمارستانی است. جنس نامناسب، طراحی قدیمی و سختی تمیز کردن این تخت‌ها، آن‌ها را به پناهگاهی برای رشد باکتری‌ها تبدیل کرده است.»
دکتر علی مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی، در گفت‌وگویی صریح و هشدارآمیز، فرسودگی بیمارستان‌ها و تجهیزات پزشکی را عامل اصلی افزایش عفونت‌های بیمارستانی دانسته و تأکید می‌کند: «بیمارستان‌ها باید محیطی امن و عاری از هرگونه آلودگی باشند. فرسودگی تخت‌ها و تجهیزات به طور مستقیم بر افزایش عفونت‌ها تاثیرگذار است.»
او همچنین به مشکل کمتر دیده‌شده‌ای در بیمارستان‌های بزرگ اشاره کرد و گفت: «ساخت و سازهای بی‌رویه و همزمان با ارائه خدمات درمانی، آلودگی هوا و افزایش خطر عفونت را به دنبال دارد. بیمارستان‌هایی مانند امام حسین و لقمان که در حین ارائه خدمات، بخش‌هایی از آن‌ها در حال بازسازی است، نمونه‌های بارز این مشکل هستند.»
دکتر مردانی همچنین به شیوع عفونت‌های قارچی در بیمارستان مسیح دانشوری اشاره کرد و تأکید کرد که این نوع بازسازی‌ها باید با رعایت پروتکل‌های سختگیرانه انجام شود. «بسیاری از این ساخت و سازها صرفاً منافع مادی برای مسئولان بیمارستانی دارد و با جان مردم بازی می‌کنند.»
راه‌حل‌ها: سرمایه‌گذاری در نوسازی و رفع تحریم‌ها
دکتر مردانی فرسودگی تجهیزات پزشکی را نیز یکی از عوامل مهم افزایش عفونت‌ها دانست و گفت: «تجهیزات پزشکی باید به طور مرتب کالیبره شوند و اتاق‌های اتوکلاو نیز باید به روز باشند. اما تحریم‌ها و کمبود تجهیزات، این فرایند را با مشکل مواجه کرده است.»
او در نهایت تأکید کرد که تنها راه‌حل این مشکلات، سیاستگذاری درست دولت و رفع تحریم‌ها است. «با رفع تحریم‌ها می‌توانیم تجهیزات مورد نیاز برای نوسازی بیمارستان‌ها را تأمین کرده و سلامت جامعه را تضمین کنیم.»
بررسی ابعاد مختلف مشکل عفونت‌های بیمارستانی در ایران و جهان نشان می‌دهد که این معضل همچنان یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سیستم‌های بهداشتی است. فرسودگی تجهیزات پزشکی، عدم رعایت استانداردهای بهداشتی، ساخت و سازهای بی‌رویه در بیمارستان‌ها و کمبود منابع مالی، از جمله مهم‌ترین عواملی هستند که به شیوع این عفونت‌ها دامن می‌زنند.
برای مقابله با این معضل، نیازمند اقدامات جدی و هماهنگ در سطح ملی و بین‌المللی هستیم. سرمایه‌گذاری در نوسازی بیمارستان‌ها، تأمین تجهیزات پزشکی مدرن، ارتقای آموزش پرسنل بهداشتی، تدوین و اجرای پروتکل‌های دقیق برای پیشگیری و کنترل عفونت و رفع موانع قانونی و اداری، از جمله اقداماتی است که باید در اولویت قرار گیرد./رکنا
