گیاهان دارویی ایران ظرفیتی در حد حرف باقی مانده

شفا آنلاین>سلامت>وقتی از گیاهان دارویی و تنوع آن صحبت می‌شود، تمام آمار‌ها حکایت از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های ایران در این بخش دارد، به طوری که ایران از ۱۳ اقلیم شناخته شده در دنیا دارای ۱۱ اقلیم است و همچنین ۸ هزار گونه گیاهی در کشور وجود دارد که از این تعداد هزار و ۷۳۰ گونه انحصاری و منحصر به همین سرزمین است.
تاکنون ۲ هزار و ۳۰۰ گونه گیاهی دارای ترکیبات باارزش و واجد شرایط برای ورود به صنعت شناسایی شده و علاوه بر آن ایران دارای هزار و ۴۰۰ کتاب خطی و غیرخطی نفیس به عنوان میراث مکتوب در حوزه گیاهان دارویی است. با این تفاسیر ایران به تنهایی می‌تواند بخش عظیمی از بازار‌های جهانی را به خود اختصاص دهد و تأمین‌کننده بذر و گیاهان و دارو‌های مورد نیاز باشد، اما وقتی از آمار و ارقام فاصله گرفته و اقدامات صورت گرفته در این رابطه مورد بررسی قرار می‌گیرد، مشخص می‌شود زیرساخت‌ها هنوز آماده نشده و هر چه هست روی زمین و کشت و کار بوده و تا رسیدن به هدف‌های مورد نظر راه درازی مانده است.
اهمیت گیاهان دارویی به حدی است که در سیاست‌های بالادستی کشور به صورت ویژه دیده شده و همچنین در سیاست‌های ابلاغیه حوزه سلامت از سوی مقام معظم رهبری نیز به آن اشاره شده است.
سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی با دید اقتصادی به این موضوع نگاه می‌کنند و در چشم انداز آن آمده است که ایران باید جزو ۱۰ کشور برتر جهان در این حوزه باشد و همچنین ۳ درصد از سهم بازار جهانی را به خود اختصاص دهد، اما باید قبول کرد که فقط به صرف نوشتن یک سند کاری پیش نرفته و با «حلوا حلوا دهان شیرین نمی‌شود.» طبق آمار سال ۱۳۹۷ ارزش بازار سلامت ایران ۳۷ میلیارد دلار بوده که از این مقدار سهم یک و نیم میلیارد دلاری به بازار گیاهان دارویی رسیده است و با توجه به این سند باید به سقف ۷/۲ میلیارد دلار در سال برسد، اما وقتی بدانیم توانمندی‌های کشور در بخش گیاهان دارویی آنقدر زیاد است که این رقم می‌تواند تا ۱۳ میلیارد دلار هم برسد، آن وقت بیشتر به کار‌های زمین مانده و اقدامات انجام نشده، پی می‌بریم.
آنطور که گزارش‌ها نشان می‌دهند ایران در حوزه پژوهش گیاهان دارویی در رتبه چهارم دنیا قرار دارد. حدود ۱۶۲ مرکز، ۴ هزار و ۵۰۰ دانشجو، هشت گروه علمی و ۱۰۰ هیئت علمی در بخش گیاهان دارویی در کشور فعالیت دارند و در حال حاضر حدود ۲۸۳ هزار هکتار از اراضی استان‌ها زیر کشت گیاهان دارویی قرار دارد که در کنار این ظرفیت‌ها هزار و ۷۲۰ گونه گیاهی نیز در ذخیره بانک ژن وجود دارد.
با این تفاسیر سهم گیاهان دارویی در بازار دارویی کشور ۵ تا ۷درصد است. رقمی که در مقابل تنوع گیاهان پایین بوده و باید تا ۲۰درصد برسد، همچنین در دامپزشکی نیز این سهم ۸ درصد است که کارشناسان معتقدند حداقل باید به ۲۵ درصد برسد.
طی سال‌های اخیر علاقه مندی به این حوزه و علمی شدن کار‌ها موجب شده تا ۱۵۰ سلامتکده و ۸۰۰ شرکت در حوزه گیاهان دارویی فعالیت کنند، اما نکته حائز اهمیت اینکه پژوهش‌های این بخش باید منطبق با بازار باشد و تأمین نیاز‌های کشور مدنظر قرار گیرد، همچنین اقدامات عملی نظیر راه اندازی بیمارستان‌های تلفیقی طب سنتی و طب کلاسیک از ضروریات بوده و باید در دستور کار باشد.
گیاهان دارویی و طب سنتی یک علم است و هرگز نباید به خاطر واژه «سنتی» چنین استنباط شود که با همان شیوه‌های قدیمی می‌تواند پیش برود. امروز باید توسعه کسب و کار و فناوری در این بخش با کمک جامعه دانشگاهی کشور صورت گیرد و تأسفبار است که ایران با این همه توانمندی هنوز شاهد واردات اسانس گیاهان دارویی می‌باشد. اتفاقی که با توجه به ظرفیت‌های کشور یک ضعف اساسی محسوب می‌شود.
هر چند مسئولان مدعی هستند که تکالیف واگذار شده در اسناد بالادستی در حوزه گیاهان دارویی در حال پیگیری است و در حال حاضر حدود ۴۵ درصد از این اقدامات محقق شده است، اما وضعیت کشت و برداشت و فرآوری و جای خالی صنایع تبدیلی در حوزه گیاهان دارویی نشان می‌دهد تا رسیدن به نقطه اصلی راه درازی مانده است.