10 سال است که از فرمول‌ها تصویر می‌سازم
این که چطور می‌شود از فرمول‌ها و عدد و رقم‌های ریاضی، تصاویر هنری را
بیرون کشید اولین سوالی بود که از «نادری» پرسیدم. او می‌گوید: «اولین بار
که توانستم با استفاده از معادلات ریاضی شکلی واقعی را ایجاد کنم تقریبا
به 10 سال پیش برمی‌گردد. از همان موقع آثارم را در اینترنت منتشر می‌کردم و
کارهایم مخاطب پیدا کرد. در ابتدا به خلق تصاویر متقارن و زیبا از طریق
فرمول‌های ریاضی علاقه‌مند بودم. این یک حقیقت واضحی است که برخی فرمول‌های
ساده ریاضی تصاویر متقارن و زیبا ایجاد می‌کند. در تلاش برای ایجاد چنین
تصاویری به مرور زمان به استفاده از فرمول‌های ریاضی برای تولید تصاویر
اشکال واقعی هم علاقه‌مند شدم نه فقط اشکال متقارن.»
روش کارم بسیار پیچیده است
هیچ آموزشی در کار نبود. وقتی ایده‌ای به ذهن حمید می‌رسید در اینترنت
جست‌و‌جو می‌کرد تا تکراری نباشد. تصاویری که او طراحی می‌کند یک سیر
پیشرفت دارد اول از تصاویر انتزاعی شروع و کم‌کم اشیا، موجودات واقعی و حتی
تصاویر رنگی هم به آن اضافه می‌شود. او در این‌باره می‌گوید :« این
تقریبا یک سیر تکاملی بوده. روش فعلی که برای ایجاد تصویر هنری استفاده
می‌کنم به اندازه‌ای پیچیده است که به راحتی نمی‌توانم آن را توضیح دهم.
معادلات ریاضی دنیای بسیار پیچیده‌ای دارد. همین پیچیدگی آن را غیرقابل
پیش‌بینی می‌کند.»
برای هر تصویر باید سناریو داشته باشم
به‌نظرتان نادری برای تصویرسازی‌ها قبل از پیداکردن فرمول و طرح مسئله به
شکل تصویر هم فکر کرده است؟ فرمول‌ها کم و زیاد شده یا همه چیز بداهه پیش
رفته است؟ این ها سوال‌هایی است که دوست دارم جوابش را بدانم و از نادری
می‌پرسم. او در پاسخ می‌گوید: «هر بار بخواهم تصویری را ایجادکنم باید
ایده‌ای در ذهنم شکل بگیرد. ایده اولیه به مرور تکامل پیدا کرده است و یک
سناریو برای ایجاد تصویر شکل می‌گیرد. بنابراین این‌گونه نیست که برای هر
تصویر یا شکل دلخواه سناریویی مشخص وجود داشته باشد. با توجه به ایده
شکل‌گرفته فرمول‌های ریاضی را طبق همان ایده با استفاده از رایانه به تصویر
تبدیل و به صورت مرحله به مرحله سناریو را اجرا می‌کنم. در این بین
خلاقیت، مهارت، آزمون و خطا و همچنین شانس نقش مهمی را در اجرای سناریو
بازی می‌کند. ایده اولیه در ذهنم شکل می‌گیرد و بعد تکامل پیدا می‌کند. اگر
در نهایت فرمولی نسبتا کوتاه و جمع‌وجور تصویر مطلوب را به دست آورد در آن
موقع است که می‌توانم بگویم سناریوی مدنظر موفق بوده است.»
روش‌های ریاضی
باعث علاقه‌ام به هنر شد
همیشه وقتی مدرسه‌ها شروع و برنامه هفتگی مشخص می‌شد زنگ ریاضی، برای
خیلی‌ها تکلیفِ روز سخت هفته را مشخص می‌کرد. خیلی‌ها فقط قبل از زنگ
ریاضی بود که به تکاپو می‌افتادند تا جواب درست تمرین‌ها را پیدا کنند.
نگران بودند مبادا قرعه به نام‌شان بیفتد و معلم از آن‌ها بخواهد برای حل
مسئله و تمرین‌ها پای تخته بروند. البته این نگرانی هیچ‌وقت تمام نمی‌شد و
حتی در کلاس‌های ریاضی عمومی و پیشرفته دانشگاه هم ادامه داشت. از نادری
می‌پرسم در مدرسه جزو بچه درس‌خوان‌ها بودید؟ از آن‌ها که همیشه نمره
ریاضی‌شان 20 می‌شد و همیشه جواب تمرین‌های سخت در آستین‌شان بود؟ او
می‌گوید :«در مدرسه ریاضی‌ام خوب بود. البته توجه من بیشتر به ریاضیات سطح
دانشگاه بود. به همین دلیل اگرچه نمرات ریاضی‌ام همیشه خوب بود، اما دنبال
چیزی فراتر بودم و دوست داشتم به آن برسم. در مدرسه کم پیش‌می‌آمد فعالیت
هنری داشته‌باشم. در واقع همین روش‌های ریاضی که به کار می‌برم باعث
افزایش علاقه‌ام به ایجاد تصاویر هنری شد.»
این تصاویر، 100درصد با فرمول ریاضی ایجاد می‌شود
شاید برای شما هم سوال باشد که می‌شود با هر فرمولی تصویر هنری ساخت یا
خیر. شاید هم دوست‌دارید بدانید از چه فرمول‌هایی برای ساخت تصاویر
استفاده‌می‌شود و نادری چطور آن‌ها را پیدا می‌کند. توضیح او درباره این
مسئله این است: «تصاویری که ایجاد می‌کنم 100درصد با فرمول ریاضی ایجاد
می‌شود. دستورالعمل مشخصی برای یافتن فرمول‌ها وجود ندارد. عوامل موثر
عبارت اند از: خلاقیت ریاضی، آزمون و خطا، مهارت و شانس. نکته جالب این
جاست که روش به کار برده‌شده در یک تصویر می‌تواند در بهبود تصاویر بعدی
استفاده شود. یک روش که به کار برده‌ام به این صورت است که فرمول‌های ریاضی
رنگ‌های هریک از پیکسل‌های یک تصویر را ایجاد می‌کند. این روش بسیار
کارآمد است، چون در این روش، فرمول‌های تصاویرِ قبلا ایجادشده به راحتی
می‌تواند به عنوان الگوی احتمالی برای تصاویر بعدی استفاده شود.»
گاهی ایده‌های شانسی روش‌ها را
متحول می‌کند
حمید می‌گوید هیچ‌وقت برای طراحی آموزش ندیده است، روش‌هایی که در تبدیل
فرمول‌ها به تصاویر به کارمی‌برد تا الان بارها تغییر کرده و پخته‌تر
شده‌اند. او در این باره اضافه‌می‌کند :«تغییر در این روش‌ها متوقف
نمی‌شود، چون تا زمانی که به کار برده می‌شود ایده‌های جدید و گاهی شانسی،
روش‌ها را متحول می‌کند. البته طراحی و آزمون و خطای هر تصویر ممکن است از
چند ساعت تا چند روز زمان ببرد تا پارامترها و جزئیات ریز تصاویر
مشخص‌شود.» وقتی از او می‌پرسم چرا وقتی ریاضی می‌تواند این‌قدر شگفت‌انگیز
باشد در مدرسه طرفداران کم‌شماری دارد و خیلی‌ها آن را درس خشکی می‌دانند،
می‌گوید :«این سوال را یک متخصص آموزش ریاضی می‌تواند پاسخ دهد. در این
زمینه تخصصی ندارم، ولی درباره این روش‌های ریاضی که برای ایجاد آثار هنری
به کار برده‌ام برخی این سوال در ذهن‌شان شکل گرفته بوده که شاید به کار
بردن چنین روش‌هایی بتواند باعث افزایش علاقه‌مندی دانش‌آموزان به ریاضیات
شود.»
برای رنگ‌های قرمز، سبز و آبی
فرمول جدا داشتم
فرایند تولید تصویرهای ساده و رنگی هم جالب است. نادری روش کارش برای این
فرایند را به «شریف تودی» این‌طور توضیح داده‌است :«در ابتدا فرایند
تولید تصویرها به این صورت بود که من پارامترهای توابع را تغییر می‌دادم و
ده‌ها هزار تصویر تولید می‌کردم تا به صورت تصادفی و با سعی و خطا از بین
آن ها تصاویر جالب و زیبا را بیابم، اما به مرور وقتی به تصاویر دقت و به
ارتباط بین فرمول‌ها و شکل‌های تولیدشده توجه کردم، به الگوهای آشنا و
تکرارشونده‌ای رسیدم که به من ایده تولید تصاویر پیچیده‌تری را می‌داد.
بنابراین بعد از مدتی من دیگر صرفا اشکال تصادفی تولید نمی‌کردم که تعدادی
از آن ها زیبا به نظر برسد، بلکه براساس تصویری که می‌خواستم بسازم،
فرمول‌های ریاضی مناسب را ابداع می‌کردم و با کمک رایانه، تصاویر را براساس
آن فرمول‌ها می‌کشیدم. برای تولید تصاویر رنگی، به‌کمک فرمول‌های رنگ RGB
باید با سه فرمول تصویر را تولید کرد؛ یک فرمول برای رنگ قرمز، یک فرمول
برای رنگ سبز و یک فرمول برای رنگ آبی. ترکیب این سه رنگ، هر رنگی را که در
تصویر موردنیاز باشد،تولید می‌کند. برای مثال، اگر در تصویر خورشید داریم،
باتوجه به این که مرکز خورشید محل تجمع نور است و سفید دیده می‌شود، باید
مقدار هر سه تابع در آن نقطه به ۲۵۵ نزدیک باشد و هرچه تصویر در نقطه‌ای
تاریک‌تر باشد، باید مقدار توابع به صفر نزدیک شود.»
