انواع هیپوگنادیسم شامل دو نوع اولیه یا مرکزی (ثانویه) می‌شود. منظور از هیپوگنادیسم اولیه این است که مشکلی در گنادها وجود دارد و به همین علت غدد جنسی قادر به تولید هورمون‌های جنسی به اندازه کافی نیستند. گنادهای جنسی افراد از قابلیت دریافت پیام ساخت هورمون از طرف مغز نیز برخوردار هستند اما قادر به ساخت هورمون نخواهند بود. نوع دیگری از هیپوگنادیسم تحت عنوان مرکزی یا ثانویه وجود دارد. در این نوع از هیپوگنادیسم، مشکلی در مغز فرد ایجاد شده است. هیپوتالاموس و غذه هیپوفیز وظیفه کنترل غدد جنسی را برعهده دارند. در نوع هیپوگنادیسم ثانویه، این دو غده عملکرد مناسبی ندارند.
هیپوگنادیسم چه عللی می‌تواند داشته باشد؟
بیماری هیپوگنادیسم در افراد می‌تواند سبب بروز مشکلات متعددی شود. پیش از اینکه فرد برای درمان آن اقدام کند، بهتر است که از دلایل ایجاد عارضه اطلاع یابد. دلایل ایجاد هیپوگنادیسم تنها به چند مورد خاص محدود نمی‌شود و می‌تواند دلایل متعددی را برای آن ذکر کرد. موارد زیر اشاره به دلایل هیپوگنادیسم اولیه دارد:
اختلالات خودایمنی همچون بیماری ادیسون و هیپوپاراتیروئیدیسم
اختلالات ژنتیکی همچون سندرم ترنر و سندرم کلینفلتر
عفونت‌های شدید مخصوصا سرخک درگیر کننده بیضه‌ها
بیماری کبدی و کلیوی
عدم بیرون آمدن بیضه‌ها
هموکروماتوز (به زمانی گفته می‌شود که جذب آهن چندان توسط بدن صورت نمی‌گیرد.)
قرارگیری در معرض پرتو
انجام جراحی روی اندام‌های جنسی
موارد زیر اشاره به دلایل هیپوگنادیسم ثانویه دارد:
- اختلالات ژنتیکی همچون سندرم کالمن
- ابتلا به عفونت‌ها همچون اچ آی وی
- اختلالات هیپوفیزی
- بیماری‌های التهابی همچون سارکوئیدز، توبرکولوزیس و هیستیوسیتوز
- چاقی
- کاهش وزن سریع
- سو تغذیه
- استفاده از استروئیدها یا اپیوئیدها
- جراحی مغز
- قرارگیری در معرض پرتو
- آسیب به غذه هیپوفیز یا هیپوتالاموس
- تومور در داخل یا نزدیکی غذه هیپوفیز
علائم بیماری هیپوگنادیسم را بشناسید!
برای اینکه فرد از ابتلا به این بیماری آگاه شود، ابتدا باید علائم آن را بشناسد. علائم و نشانه‌های هیپوگنادیسم در مردان و زنان متفاوت است. در بسیاری از موارد این بیماری با ایجاد اختلال در بروز صفات ثانویه جنسی نمایان می‌شود. موارد زیر اشاره به علائم و نشانه‌های هیپوگنادیسم‌ها در خانم‌ها دارند:
- نبود چرخه قائدگی
- رشد کند سینه‌ها یا عدم رشد آن‌ها
- گر گرفتگی
- ریزش موی بدن
- ترشحات شیری از سینه‌ها
موارد زیر اشاره به علائم و نشانه‌های هیپوگنادیسم در آقایان دارند:
- ریزش موی بدن
- تحلیل ماهیچه‌ای
- رشد غیرطبیعی سینه‌ها
- کاهش رشد آلت تناسلی و بیضه‌ها
- اختلال نعوذ
- پوکی استخوان
- میل جنسی کم
- ناباروری
- خستگی
- گرگرفتگی
- مشکل در تمرکز
ابتلا به بیماری هیپوگنادیسم می تواند چه عوارضی را به دنبال داشته باشد؟
ابتلا به بیماری هیپپوگنادیسم امکان دارد که یک‌سری عوارض را نیز به دنبال داشته باشد. بنابراین افراد باید به پزشک مراجعه کنند تا پزشک ابتلا یا عدم ابتلا به این بیماری را تشخیص دهد. سپس فرد در صورت ابتلا به آن، هر چه سریع‌تر نسبت به درمان اقدام کند. بیماری هیپوگنادیسم می‌تواند عوارضی همچون اضطراب یا افسردگی، ناباروری، پوکی استخوان و مشکلات ارتباطی به دنبال داشته باشد.
نحوه تشخیص هیپوگنادیسم
تشخیص هیپوگنادیسم برعهده متخصص اورولوژی است و شما برای اطلاع یافتن از داشتن یا نداشتن بیماری هیپوگنادیسم باید به ایشان مراجعه کنید. پزشک تکامل جنسی شما را مورد بررسی قرار می‌دهد و این بررسی طبق سن فرد انجام می‌گیرد. طی بررسی فیزیکی انجام گرفته شده، میزان تکامل یافتن توده عضلانی، موهای بدن و اندام‌های جنسی فرد سنجیده می‌شود. در شرایطی که پزشک تشخیص دهد که تکامل فرد در سطح نرمالی قرار ندارد، فرد بیمار باید برای درمان آن اقدام کند. تشخیص این بیماری به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد. این بیماری به کمک تست‌های هورمونی و تصویر برداری قابل تشخیص است.
تشخیص هیپوگنادیسم با انجام تست های هورمونی
اگر پزشک تشخیص دهد که فرد به بیماری هیپوگنادیسم مبتلا است، در ابتدا میزان هورمون‌های جنسی فرد را مورد سنجش و اندازه‌گیری قرار می‌دهد. در این شرایط فرد باید اقدام به انجام آزمایش خون کند تا میزان هورمون تحریک کننده فولیکول یا همان FSH و هورمون LH تعیین شود. ساخت این هورمون‌های تولید مثلی برعهده هیپوفیز است. در صورتی که فرد بیمار خانم باشد، سطح استروژن وی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در شرایطی که فرد بیمار یک آقا است، میزان سطح هورمون تستوسترون فرد سنجیده می‌شود. به هنگام صبح، هورمون‌ها در سطح بالایی قرار دارند، بنابراین این آزمایش غالبا به هنگام صبح انجام می‌گیرد.
در صورتی که فرد بیمار آقا باشد جدای از آزمایش خون، پزشک به نمونه منی فرد برای تعیین تعداد اسپرم‌ها جهت تشخیص هیپوگنادیسم نیاز دارد. تعداد اسپرم‌ها در فردی که به بیماری هیپوگنادیسم ابتلا دارد، پایین است. برای اینکه تشخیص دقیق‌تر باشد و بتوان سایر علل‌های احتمالی را رد کرد، گاهی به آزمایش‌های بیشتری نیاز پیدا می‌شود؛ چراکه میزان هورمون‌های جنسی به سطح آهن موجود در بدن فرد نیز وابسته است. از این رو، پزشک سطح آهن خون را نیز مورد سنجش قرار می‌دهد. در هموکروماتوز عموما سطح بالایی از آهن دیده می‌شود.
جهت تشخیص دقیق ابتلا به هیپوگنادیسم، سطح هورمون پرولاکتین نیز ارزیابی می‌شود. پرولاکتین به هورمونی گفته می‌شود که در تکامل سینه‌ها و افزایش تولید شیر در آن‌ها نقش دارد. لازم به ذکر است که این هورمون در هر دو جنس موجود است. از دیگر تست‌های لازم برای تشخیص این بیماری می‌توان به ارزیابی سطح هورمون تیروئید اشاره کرد. در صورتی که فرد مشکلات تیروئیدی داشته باشد، امکان دارد که نشانه‌هایی مشابه بیماری هیپوگنادیسم بروز پیدا نماید. از این رو، جهت تشخیص ابتلا به هر یک از این بیماری‌ها، پزشک توصیه به انجام تست تیروئیدی می‌کند.
