آمارهای تلخ مهاجرت نخبگان

شفاآنلاین>سلامت> سرمایه انسانی از جمله اصلی‌ترین مؤلفه‌های رشد و توسعه کشورها بوده و کاهش آنها در کشورهای در حال توسعه فرآیند توسعه و پیشرفت را به تعویق می‌اندازد. در سال‌های گذشته نمودار مهاجرت نخبگان در ایران روند صعودی داشته و ادامه این پدیده به صورت پیوسته، ایران را در آینده‌ای نزدیک با چالش‌های عظیمی روبه‌رو خواهد کرد.

به گزارش شفاآنلاین: طبق آخرین آمار ۳۷ درصد از دارندگان مدال در المپیادهای دانش‌آموزی ایران در بازه زمانی ۸۰ تا ۹۱ مهاجرت کرده‌اند. ۲۵ درصد از مشمولان بنیاد نخبگان و ۱۵ درصد از رتبه‌های زیر هزار کنکور سراسری نیز مقیم کشورهای دیگر هستند. آنها از بهتر شدن شرایط ناامید بودند. چمدان‌هایشان را بستند و مهاجرت از کشور را انتخاب کردند. این در حالی است که دبیرکل انجمن استعداد‌های برتر ایران دیروز گفته:« انجمن استعداد‌های برتر ایران ۶۵ هزار عضو دارد. از میان ۸۶ مدال‌دار المپیادی، ۸۲ نفر آنها مهاجرت کردند.»

آماری تلخ که اگرچه با اقدامات سال‌های اخیر معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری برای بازگشت نخبگان، کمی از تلخی آن کم شده، اما شک نکنیم که غفلت از ادامه این روند، درصد مهاجرت جوانان تیزهوش و نخبه ما را بیشتر خواهد کرد. ۵۷ درصد در کشور ماندند اما … سالنامه ۱۴۰۰ «رصدخانه مهاجرت ایران» که توسط پژوهشکده دانشگاه شریف و به سفارش معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تدوین شده، موضوع مهاجرت المپیادی‌ها و رتبه‌های زیر هزار کنکور را بررسی کرده است. جامعه آماری این گزارش، ۲۷۶۵ برگزیده المپیادهای دانش‌آموزی سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۱ (کسب‌کنندگان مدال‌های طلا، نقره و برنز) بوده‌اند؛ دلیل بررسی آمار دهه ۹۰ هم این است که نخبگان آن سال‌ها به حدود یک دهه زمان برای تکمیل تحصیلات مدرسه و دانشگاه نیاز داشتند و حالا باید وضعیت مقیم بودن یا مهاجرت آنها را بررسی کرد. طبق این گزارش که به استناد آمار سال ۹۹ بنیاد ملی نخبگان تهیه شده است، اگرچه ۵۷ درصد از المپیادی‌های آن سال‌ها در کشور مانده‌اند اما ۲/۳۷ درصدشان مقیم خارج از کشورند و وضعیت اقامت ۲/۶ درصدشان هم مشخص نیست. البته این آمار درباره دانشجویان زیر رتبه هزار کنکور (برگزیدگان سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۴) کمی قابل تحمل‌تر است، چراکه فقط ۴/۱۵ درصد آنها مقیم خارج از کشور هستند، اگرچه از نظر عددی، تعدادشان ۸۳۰۹ نفر است. ضمن آنکه وضعیت اقامت ۳۳۷۴ نفرشان هم مشخص نیست. افزایش میل به مهاجرت گروه‌های حرفه‌ای و استارت‌آپ‌ها در سال‌های اخیر طبق همین گزارش، در کنار تداوم میل المپیادی‌ها و رتبه‌های برتر کنکور به مهاجرت، طی سال‌های اخیر مهاجرت در بین گروه‌های حرفه‌ای و فعالان حوزه‌هایی مثل استارت‌آپ‌ها هم افزایش یافته که دلیل مهم آن، تحولات اقتصادی بوده است؛ این یعنی روند مهاجرت نخبگان علمی از کشور همچنان نگران‌کننده است.

پسرفت خطرناک علمی
نخبگان برای فرصت‌های بهتر می‌روند
وی افزود: در هر صورت دولت باید بداند که ذخیره انسانی و نیروی توانمندی را از دست می‌دهد که قاعدتا به ضرر کشور است. ولی دولت باید این سوال را از خودش بپرسد که تاکنون چه شرایطی را برای این نخبگان مهیا کرده تا آنها در کشور بمانند! چه‌بسا در گذشته دور افرادی که برای ادامه تحصیل به خارج می‌رفتند، اکثر آنها به کشور بازمی‌گشتند ولی امروزه افرادی که از کشور می‌روند دیگر انگیزه‌ای برای بازگشت به کشور ندارند. چنین وضعیتی فاجعه علمی است.
این جامعه‌شناس اظهار کرد: وقتی افراد عادی برای کسب درآمد بهتر از کشور خارج می‌شوند، چه انتظاری از یک نخبه می‌توان داشت! در نتیجه تا زمانی که شرایط جامعه بهبود پیدا نکند، همین امر ادامه خواهد داشت. دنیای امروز، دنیای رقابت و جذب نیروی انسانی است. جلوگیری از مهاجرت نخبگان نیازمند اجرای فعالیت‌های فرهنگی و سیاستگذاری‌های اجرایی بوده و باید تمامی صنایع و بدنه اجرایی کشور موظف شوند چالش‌های خود را به صورت پروژه برای دانشگاه تعریف کنند و دانشجویان کارشناسی ارشد متخصص این رشته‌ها نیز از طریق صنایع و دستگاه‌های اجرایی تامین مالی شوند. این راهکار برد- برد باعث برطرف شدن چالش‌های عظیم صنایع و تامین نیازهای اولیه دانشجویان می‌شود. این راهکار تا حدودی می‌تواند از روند صعودی مهاجرت در کشور جلوگیری کند.
باید در این زمینه فرهنگ‌سازی شود تا جامعه، قشر نخبگان را بیشتر بپذیرد. قطعا این موضوع نقش تاثیرگذاری در جلوگیری از مهاجرت نخبگان ایفا خواهد کرد. بنابراین نخبه ایرانی بهانه‌گیر نیست بلکه مجبور می‌شود از کشورش مهاجرت کند؛ زیرا در صورتی که این قشر از جامعه پس از گذراندن دوران سخت تحصیل خود به اهداف مطلوب دست نیابد، ناامید و مجبور به ترک کشور می‌شود. به همین دلیل لازم است حمایت‌های لازم حین تحصیل از نخبگان انجام شود.روزنامه جهان صنعت