قانون هوای پاک که حدودا چهار سال است تصویب شده، هنوز بسیاری از مواد آن اجرایی نشده است و موادی که باید به تسهیل تنفس مردم کمک کنند تنها در حد نوشته روی کاغذ باقی مانده‌اند
شفاآنلاین>سلامت> دیروز روز هوای پاک نامگذاری شده اما رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت اعلام کرد ایران در رتبه ششم آلودگی هوای غرب آسیا قرار گرفته است. همچنین ایران در بین ۱۰۶ کشور دنیا رتبه ۲۳ شاخص کیفیت هوا را داشته و تهران در میان سایر پایتخت‌های جهان رتبه نوزدهم غلظت ذرات معلق PM5/2 را به خود اختصاص داده است.
به گزارش شفاآنلاین: در حالی ایران رتبه پنجم بیشترین درصد موارد مرگ و میر را به خود اختصاص داده که براساس آمار‌ها سالانه حدود هفت میلیون نفر در دنیا جانشان را به علت آلودگی هوا از دست می‌دهند. بر اساس آخرین تحقیقات بین‌المللی آلودگی هوا در سال ٢٠١٩ موجب فوت ۶۷/۶ میلیون نفر از مردم دنیا شده که این رقم در ایران حدود ۴۱ هزار نفر است. بر اساس اعلام وزارت بهداشت، درمان و آلودگی هوا، بر اساس آخرین برآورد موسسه معتبر بار بیماری‌ها به ترتیب ۲۶ درصد از مرگ‌ها ناشی از سکته مغزی، ۲۰ درصد مرگ‌های ناشی از بیماری‌های ایسکمیک قلبی (IHD)، ۱۹ درصد مرگ‌های ناشی از سرطان ریه، ۲۰ درصد مرگ‌های ناشی از دیابت، ۳۰ درصد مرگ‌های ناشی از عفونت‌های تحتانی دستگاه تنفسی و ۴۰ درصد مرگ‌های ناشی از بیماری‌های مزمن انسداد ریوی منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با آلودگی هوای آزاد است.
حال بد نیست سری به قانونی که به همین نام شناخته می‌شود بزنیم. قانون هوای پاک که حدودا چهار سال است تصویب شده، هنوز بسیاری از مواد آن اجرایی نشده است و موادی که باید به تسهیل تنفس مردم کمک کنند تنها در حد نوشته روی کاغذ باقی مانده‌اند. از قضا سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: «در نشستی با معاون اول رییس‌جمهوری ۶۲ حکم در زمینه هوای پاک مورد بررسی گرفت که تاکنون ۳۵ حکم نهایی شده است. در این احکام وظایف دستگاه‌ها، میزان اعتبار و زمان اجرای برنامه‌ها در راستای کاهش آلودگی هوا مشخص شده است.»
سال‌های عمر از‌دست‌رفته تهرانی‌ها
شاهسونی رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت گفت: تعداد کل مرگ‌های منتسب به ذرات معلق کمتر از ۵/۲ میکرون در سال‌های ۹۵ تا ۹۸ روند کاهشی و در سال ۹۹ روند افزایشی داشته است. ۱۰ درصد مرگ نوزادان زیر یک سال هم منتسب به آلودگی هوا است. ذرات معلق کمتر از ۵/۲ میکرون، در دنیا رتبه ششم و در ایران رتبه پنجم عوامل خطرِ بیشترین درصد موارد مرگ و میر را به خود اختصاص داده است. ایران در منطقه غرب آسیا رتبه ششم آلودگی هوا را دارد. تهران در میان سایر پایتخت‌های جهان رتبه نوزدهم غلظت ذرات معلق PM5/2 را به خود اختصاص داده. در تهران به طور میانگین در سال ۱۳۹۹ تعداد ۳۷۵۱ مرگ منتسب به مواجهه با ذرات معلق رخ داده است و همه اهالی شهر تهران هم تحت تاثیر آلودگی هوا بوده‌اند. در سال ۱۳۹۹ شهرهای زابل، تهران، اهواز، اصفهان و مشهد بالاترین غلظت ذرات معلق را داشتند.
این در حالی است که به گفته عضو شورای شهر تهران، محیط‌زیست به عنوان متولی امر هیچگاه به صورت جدی و صریح نتوانسته معضل آلودگی هوای تهران را حل کند. از طرفی معاون محیط‌زیست انسانی اداره کل محیط‌زیست تهران با اشاره به لزوم اجرای دقیق قانون پاک می‌گوید: «وظایف مربوط به سازمان محیط‌زیست در اجرای این قانون انجام شده‌اند و حال نوبت به دیگر دستگاه‌ها رسیده است. مواردی همچون توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی مغفول مانده‌اند. این یکی از مسائلی است که شهرداری تهران مکلف است جدی‌تر به آن بپردازد.» این در حالی است که به گفته آخانی کارشناس محیط‌زیست مافیای خودرو و نفت به دلیل نفعی که در فروش محصولات خود می‌برند، هیچگاه اجازه توسعه حمل و نقل عمومی را نمی‌دهند.
بی‌کفایتی سازمان محیط‌زیست
در همین راستا مجید فراهانی عضو شورای شهر تهران در خصوص نقش سازمان محیط‌زیست بر کاهش آلودگی هوا گفت: این روزها آلودگی هوا به دلیل افزایش مرگ و میر افراد در معرض آن مورد اهمیت ویژه‌ای قرار گرفته است. اما متاسفانه حل بحران آلودگی هوا در اولویت اصلی دولت نیست. مجلس قانون هوای پاک را تصویب کرده ولی در حال حاضر این قانون چندپاره شده است. بخشی از آن به سازمان محیط‌زیست مربوط است و بخش‌های دیگر آن به شهرداری، کنترل کیفی هوا، صنایع خودروسازان و کارخانجات مربوط است. بنابراین مدیریت قانون پاک یکپارچه نیست. متولی این امر سازمان محیط‌زیست تعیین شده که ارگان‌های دیگر حرف این سازمان را گوش نمی‌دهند. البته سازمان محیط‌زیست هم مساله آلودگی هوا در اولویت‌اش نیست، در اصل قدرت و بودجه کافی را برای حل این بحران ندارد.
وی افزود: به نظرم رسیدگی به مسائل فرابخشی باید توسط رییس‌جمهور و معاون اول او رسیدگی شود. تنها از این طریق سازمان‌های دیگر ملزم به اجرای قوانین هوای پاک می‌شوند، چراکه مشکلی در خصوص قانون نداریم اما تضمینی برای اجرای آن وجود ندارد. اگرچه مجلس مطالبه‌گر هم نداریم. در نتیجه در خصوص وضعیت آلودگی هوا دو قضیه وجود دارد: یکی بحث بی‌کفایتی محیط‌زیست و دیگری ناظر قوی و مطالبه‌گر مطرح است.
این عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه کیفیت بنزین‌های ایران نیز یکی از عوامل آلودگی هوا است، بیان کرد: مجموع عوامل متعددی دست به دست هم داده‌اند تا تهران کمتر از ۲۰ روز هوای پاک داشته باشد. چه‌بسا کیفیت بنزین هم یکی از عوامل آلودگی هوا است، زیرا در هیچ کجای جهان به این میزان خودروی تک سرنشین وجود ندارد. این در حالی است که سرانه خودرو در کشورهای همسایه همانند ترکیه ۵/۲ برابر ایران است، اما به دلیل قیمت گزاف بنزین هیچگاه به این میزان خودرو تک سرنشین آنجا نمی‌بینید. البته حملونقل عمومی در کشوری همانند ترکیه گسترش مطلوبی پیدا کرده است. این در حالی است که وضعیت حمل و نقل عمومی در ایران بسیار خراب است. با وجود اینکه در شورای شهر گذشته تعدادی دوچرخه به شهرها تقدیم شد اما امروزه تعداد مصرف‌کننده‌ها انگشت‌شمار است. این معضلات به این قضیه برمی‌گردد که مدیریت شهری یکپارچه نداریم. سازمان محیط‌زیست که متولی اجرای این قوانین است اراده این کارها را ندارد.
او ادامه داد: در حال حاضر برخلاف دستورها بسیاری از کارخانجات افراد تهران مازوت‌سوزی می‌کنند، زیرا وقتی مشکل گاز در کشور وجود دارد، کارخانه‌ها هم مجبورند مازوت‌سوزی کنند.
مقصران معضل حملونقل عمومی!
همچنین دکتر حسین آخانی پژوهشگر محیط‌زیست گفت: آلودگی هوا از آلودگی اندیشه‌های دولتمردان و شهروندان نشات می‌گیرد. مدت‌ها است اندیشه‌های مدیران و شهروندان آلوده است، همین امر منجر به تداوم آلودگی هوا در ایران شده است. اگر یک مدیر با پای پیاده یا دوچرخه در شهر تردد نکند، هرگز مسائل و ایرادات مسیر دوچرخه شهر را درک نمی‌کند و طبیعتا تصمیمی در جهت کاهش آلودگی هوا نمی‌تواند بگیرد. طی چهار دهه اخیر بخشی از مدیران از جامعه جدا بوده‌اند و بدون اینکه گام‌های خاصی برای شهروندان بردارند تنها از پستی به پست دیگر جابه‌جا می‌شوند. وی افزود: البته به دلیل تحمیل سبک زندگی افراد جامعه به خودروگرایی معضل آلودگی هوا هیچگاه برطرف نمی‌شود، زیرا مردم عادی نیز حاضر نیستند، مسافت کوتاهی را با دوچرخه یا پیاده جابه‌جا شوند. به همین دلیل هیچ فردی به راه‌حل واقعی آلودگی هوا فکر نمی‌کند، چرا که تمام شهرهای اروپایی در ۳۰ سال پیش با معضل آلودگی هوا دست و پنجه نرم کرده‌اند، اما آنها برای حل این مشکل حملونقل عمومی را به این صورت توسعه دادند. هر فرد می‌تواند بدون داشتن خودرو و با حملونقل عمومی به هر جایی از شهر و کشور تردد کند. اما ما در این زمینه به هیچ عنوان سرمایه‌گذاری لازم را نکردیم و بالعکس دو اشتباه بزرگ انجام داده‌ایم. اولین اشتباه بزرگ ما این بود که مافیای خودرو به گونه‌ای گسترش یافتند که در حال حاضر هر ایرانی، یک خودرو دارد، زیرا زندگی مردم به وسایل شخصی وابسته شده است. چنین امری تنها مربوط به کلانشهرها نیست و امروزه معضل ترافیک در روستاها هم مورد توجه قرار گرفته است.
کارشناس محیط‌زیست با اشاره به افزایش قیمت بنزین اظهار کرد: علی‌رغم اینکه خوانندگان شما از سخنان من عصبانی خواهند شد، اما به نظرم در مقابل سایر اقلام قیمت سوخت در ایران همیشه ارزان بوده است. حتی پس از تغییر قیمت ناگهانی سال گذشته اما باز هم قیمت سوخت در مقایسه با اقلام ضروری کم است. وقتی قیمت سوخت پایین باشد، دیگر دولت و شهروندان هرگز تلاشی در جهت حل مشکل آلودگی نمی‌کنند. این در حالی است که در کشورهای غربی هزینه استفاده از خودروی شخصی به حدی زیاد است که کمتر فردی هر روز از خودروی شخصی استفاده می‌کند. البته در مقابل این امر حملونقل عمومی گسترش پیدا کرده است.
او ادامه داد: آنچه که دولت باید همزمان با افزایش قیمت بنزین می‌کرد، این بود که اضافه پولی را که از مردم می‌گرفت بدون آنکه ریالی از آن در جای دیگری خرج شود، فقط باید صرف بهبود حملونقل عمومی می‌شد که متاسفانه چنین امری محقق نشده است.
بنابراین به نظرم وزارت صنایع که حامی تولیدکننده خودروی داخلی است و وزارت نفت که فروش بنزین برایش از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا به دلیل تحریم‌ها بیشترین خریداران سوخت ایرانی‌ها هستند، هرگز اجازه حل معضل حمل و نقل عمومی را نمی‌دهند. این دو وزارتخانه که بسیار قدرتمند هستند هرگز اجازه استفاده مردم از دوچرخه را نمی‌دهند. به همین دلیل بیان مشکلات و راهکارهای آلودگی هوا دور باطلی است که هیچگاه حل نخواهد شد.روزنامه جهان صنعت
