راه‌های توقف خشونت علیه کادر درمان

به گزارش شفاآنلاین:خشونت علیه کادر درمان از جمله اخبار پرتکراری است که همواره در رسانه‌ها منتشر می‌شود. تقریبا هر ماه شاهد یک یا چند مورد از اعمال خشونت فیزیکی و روانی علیه جامعه پزشکی هستیم. حتی در دوران کرونا که جامعه پزشکی در سخت‌ترین چالش کاری خود قرار دارد و فداکارانه به میدان خدمت آمده، باز هم حمله فیزیکی و کلامی به کادر درمان متوقف نشده است.

با توجه به تکرار خشونت‌های فیزیکی و روانی علیه کادر درمان، ریشه‌یابی این موضوع نباید در بحبوحه کرونا فراموش شود. فعالان جامعه پزشکی تاکید دارند که با اتخاذ تصمیمات کارشناسی و استفاده از ظرفیت‌های قانونی می‌توان امنیت جامعه پزشکی را در مراکز درمانی ارتقا داد. در این بین، برخی از فعالان جامعه پزشکی بر این باورند که باید قوانین محکم‌تری برای جلوگیری از حملات فیزیکی و کلامی علیه کادر درمان وجود داشته باشد.

به طور مثال، علی قدمتی، متخصص مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی با اشاره به خلا قوانین و مقررات بازدارنده برای حفاظت از کادر درمان، تاکید می‌کند: «باید قوانین و مقررات محکم‌تر و بازدارنده‌تری وجود داشته باشد که هزینه تعرض به کادر درمان را بسیار بالا ببرد. منظور از تدوین قوانین هم این نیست که حتما در مجلس شورای اسلامی، قوانینی ویژه برای تامین امنیت کادر درمان تدوین شود، بلکه براحتی می‌توان با تدوین بخشنامه‌های درون سازمانی در وزارت بهداشت و همکاری گسترده‌تر با مراجع قضایی و انتظامی، فضای امن‌تری را برای فعالیت کادر درمان فراهم کرد.»

او خاطرنشان می‌کند: «ابزار قانونی افزایش امنیت کادر درمان وجود دارد، اما مشکل اینجاست که از این ابزارها به طور کامل استفاده نمی‌شود. خیلی از این ابزارهای قانونی نیز صرفا ابزارهای قهری نیست. مثلا با تدوین مقرراتی ساده می‌توان در مسیری حرکت کرد که بیمار در اورژانس فقط یک همراه داشته باشد، نه اینکه چند خانواده نگران به عنوان همراه بیمار در اورژانس باشند. این کار به بودجه نیز نیاز ندارد و ابزار قانونی آن هم می‌تواند براحتی فراهم شود، اما مشکل اینجاست که تامین امنیت کادر درمان در اولویت اصلی قرار نمی‌گیرد.»

ضرورت افزایش تعامل سازنده بین مردم و درمانگران

بسیاری از فعالان جامعه پزشکی از نبود امنیت کامل برای فعالیت در برخی مراکز درمانی گلایه‌مند هستند. در نشست هم‌اندیشی «بررسی تعاملات جامعه پزشکی و مردم، با محوریت خشونت علیه درمانگران» که در سازمان نظام پزشکی برگزار شد، برخی از نمایندگان جامعه پزشکی به بررسی دلایل خشونت علیه کادر درمان و راه‌های پیشگیری از آن پرداختند.

مسعود حبیبی، معاون اجتماعی و امور مجلس سازمان نظام پزشکی با اشاره به دلایل اعمال خشونت علیه کادر درمان، توضیح می‌دهد: «متاسفانه در ماه‌های اخیر شاهد چندین مورد ضرب و شتم توسط همراهان بیماران علیه کادر درمان از جمله پزشکان بوده‌ایم که این رفتارها ناشی از عدم آگاهی مردم از زحمات و روند خدمت‌دهی در مراکز درمانی است. در بررسی‌های به عمل آمده به این نتیجه رسیدیم که باید تعامل میان درمانگران و مردم بیشتر شود و کادر درمانی با ارائه توضیحات لازم به بیمار و همراهان او در خصوص روند درمان از پیامدهای احتمالی که ناشی ازعدم آگاهی است، جلوگیری نماید. تعامل درمانگران با بیمار و همراهان او بسیار حائز اهمیت است و نیاز به آموزش دو سویه دارد.»

همچنین احسان شمسی گوشکی، دبیر کمیسیون اخلاق پزشکی شورای عالی نظام پزشکی نیز با اشاره به کتاب راهنمای اخلاق حرفه‌ای اعضای جامعه پزشکی که توسط شورای عالی سازمان نظام پزشکی در سال 97 به تصویب رسیده است، یادآور می‌شود: «محتوای این کتاب حمایت کننده از حقوق بیماران است و در کمیسیون اخلاق شورای عالی مقرر شد تا با همفکری اندیشمندان این حوزه، یک نقشه راه و اعلام موضع توسط شورای عالی نظام پزشکی انجام شود. باید علل زمینه‌ای خشونت علیه پزشکان، علل مستقیم و دلایل و توصیه‌ها برای مدیریت این شرایط مورد بررسی قرار گیرد و ماحصل آن به اطلاع شورای عالی نظام پزشکی رسانده شود.»

از سوی دیگر، قربان بهزادیان نژاد، عضو سابق هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز به کتاب مندل و مباحث مورد بحث در آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «در این کتاب بحث مفصلی در زمینه ارتباط بیمار و پزشک به چشم می‌خورد و سه رویکرد دوره باستان، مدرن و پسامدرن مورد بررسی قرار گرفته است. در دوره مدرن رابطه پزشک و بیمار پدرسالارانه بوده و بیمار بدون چون و چرا تجویز پزشک را می‌پذیرد، اما در دوره پسامدرن دیگر گفتمان کلان و مطلق‌نگری در بحث پزشکی وجود ندارد و رابطه پدرسالارانه از بین می‌رود. ورود اینترنت و آگاهی بیمار از حوزه‌های مختلف موجب می‌شود تا پزشک تنها فردی نباشد که اطلاعات بیماری را در اختیار افراد قرار می‌دهد. بنابراین کاربرد اینترنت برای جامعه مثبت بوده و از طرفی یک چالش بزرگ برای جامعه پزشکی محسوب می‌شود. در کتاب مندل به این موضوع اشاره می‌کند که جامعه پزشکی و کادر درمان نیازمند آموزش مهارت‌های ارتباطی است و این فراگیری نیز صرفا مختص پزشکان نیست، بلکه همه درمانگران و کادر درمان باید آن را فراگیرند.»

همچنین عبدالرحمان رستمیان، معاون اجتماعی فرهنگی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز خاطرنشان می‌کند: «برخی اوقات در حین کار، صحنه‌های زیبایی از رابطه مثبت بین پزشک و بیمار مشاهده می‌کنیم، اما گاهی نیز شاهد خشونت علیه کادر درمان هستیم که پیشگیری از این موارد نیاز به آموزش و ارائه اطلاعات لازم به بیمار و همراهانش دارد. در اکثر کشورهای دنیا به بیمار آموزش‌های لازم ارائه می‌شود که این اقدام در کیفیت زندگی و ارتباط بهتر بیمار با پزشک معالجش بسیار حائز اهمیت است. ضمن آن که این کار می‌تواند به کاهش هزینه‌های درمان نیز منجر شود. سازمان نظام پزشکی و انجمن‌های پزشکی باید به زبان ساده و در قالب بروشور، آموزش‌های لازم را در خصوص نحوه ارتباط با کادر درمان در اختیار مردم قرار دهند، زیرا بیمار با داشتن اطلاعات کافی به سمت درمان بهتر سوق داده می‌شود. در این راستا باید به تولید محتوا پرداخته و از صدا سیما نیز درتعریف جایگاه درمانگران استفاده کرد و با الگوسازی برای مردم آنها را نسبت به حقوق خود و کادر درمان آشنا کرد.»

ریشه‌یابی خشونت علیه کادر درمان، نیازمند مطالعات علمی

با وجود آنکه هر ماه شاهد حداقل یک مورد خشونت علیه کادر درمان هستیم، اما تاکنون مطالعه‌ای علمی و کارشناسی برای ریشه‌یابی دلایل این مشکل انجام نشده است.

امیر علی سهراب پور، معاون آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز با تاکید بر این که باید علل خشونت علیه کادر درمان مورد بررسی علمی قرار بگیرد، خاطرنشان می‌کند: «این کار با گوش فرا دادن به صحبت‌های بیمار و همراهان او امکان‌پذیر است. به حرف مردم باید گوش کنیم تا بدانیم چرا گاهی شاهد خشونت علیه پزشکان و کادر درمان هستیم که این امر مستلزم مطالعات علمی مستند جامعه‌شناختی است. فاکتورهایی مانند خشم عمومی، کم‌کاری در حوزه فرهنگ احترام به یکدیگر، نبود فرهنگ گفتمان، نبود فرهنگ پرسش و پاسخ و عدم آشنایی بیماران به حقوقشان در یک فضای محترمانه و کنترل شده از جمله مواردی است که نیازمند توجه ویژه و اساسی است تا ارائه خدمات ارزش مدار باشد. احترام به بیمار و پزشک، حق سوال کردن و پاسخ شنیدن محترمانه هر یک از طرفین، گفتگوی متقابل و آشنایی با حقوق بیمار و پزشک اگر مورد توجه قرار نگیرد، برای حل مشکلات به نتیجه نخواهیم رسید.»

همچنین احسان الله شریفی، مدیرعامل سازمان مردم نهاد دیدبان حقوق بیماران نیز با اشاره به این که بیماران نیازمند آموزش هستند، تاکید می‌کند: «حاکمیت و نظام درمانی هم باید نسبت مسائل و مشکلات موجود اعم از تعدد ارجاعات به مراکز تشخیصی و درمانی و داروهای مختلف و ... آگاه باشند و نگاه و برخورد از بالا به بیمار نداشته باشند. این مسائل انبوهی از مشکلات را برای مردم ایجاد کرده و بطور حتم در یک جا بروز خواهد کرد که همان خشونت علیه کادر درمان است. البته کرونا دیوار بی‌اعتمادی را نسبت به جامعه پزشکی فرو ریخت، اما باید جامعه شناسان پزشکی مسائل را مورد بررسی قرار دهند تا با ایجاد ضمانت اجرایی برای رعایت دستورالعمل‌های اخلاقی از سوی پزشکان و همچنین مردم در کاهش موارد آسیب‌زا تلاش کنیم.»

میرطاهر موسوی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات مدیریت رفاه اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی نیز یادآور می‌شود: «بحران کرونا، مقدمه تغییرات مهم اجتماعی برای کلیه جوامع است. در مقیاس ملی نیز خدمات نظام سلامت که با یک گروه بزرگ زحمتکش و کلیدی گره خورده است، به لحاظ گستردگی و پیچیدگی با جنگ قابل مقایسه است. تاکنون حدود 60 درصد جانباختگان نظام سلامت متعلق به جامعه پزشکی است. نظام سلامت فعالیت فوق العاده‌ای انجام می دهد و این حجم ازتلاش‌ها نیز تا مدت‌ها ادامه خواهد داشت. باید از نظام سلامت مراقبت و حمایت کنیم و جمع جبری گردش نظام سلامت قابل قبول و مثبت است. البته گاهی اوقات برداشت‌ها و کج فهمی‌ها، خشونت علیه کادر درمان را به دنبال دارد که یک مساله اجتماعی نیست.»

او تاکید می‌کند: «خشونت‌هایی که در این حوزه رخ می‌دهد، حجم گسترده و قابل توجهی ندارد و زمانی مساله اجتماعی شده و ایجاد نگرانی می‌کند که دارای فراوانی بالا باشد. اگر مدیریت و اطلاع‌رسانی‌های لازم انجام نشود، در آینده خشونت به یک مساله اجتماعی تبدیل می‌شود که باید از ظرفیت فضای مجازی برای اطلاع رسانی‌های لازم استفاده کنیم. متاسفانه در حوزه پژوهش اجتماعی، فعال عمل نشده است. باید پیامدهای اجتماعی کرونا در قالب پژوهش ملی ارائه می‌شد. با گذشت حدود 10 ماه از این اپیدمی و زمان نامعلومی که پیش رو دارد، هنوز پیامدهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... آن استخراج نشده است.»

موسوی با اشاره به این که سرمایه اجتماعی یعنی اعتماد، انسجام، همبستگی، حمایت و مشارکت اجتماعی، اذعان می‌کند: «خشونت‌هایی که گاهی علیه کادر درمان مشاهده می‌کنیم، ناشی از عصبانیت و خستگی مردم است. باید در نظر داشت که طبق پژوهش‌های انجام شده حدود 30 درصد مردم از اختلالات روحی و روانی رنج می‌برند و سلامت مردم بطور عام مختل است . با وجود همه مشکلات در بین 30 نهادی که در جامعه مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است، نظام سلامت چهارمین نهاد مورد اعتماد مردم است. از بین 22 گروه اجتماعی مورد سنجش نیز گروه پزشکان و پرستاران در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. مدنی‌ترین و احترام آمیزترین تعاملات و رفتار دربین نهادهای کشور در نظام سلامت مشاهده شده است، هر چند که نفی کننده نقص‌ها نیست.»

سعید بیرودیان، مدیر دبیرخانه هیات ترویج اخلاق پزشکی سازمان نظام پزشکی هم با اشاره به این که کتاب راهنمای عمومی اخلاق حرفه‌ای دستاورد مهمی است که به عنوان یک فعالیت آموزشی و ترویجی با فرآیندهای سازمان نظام پزشکی گره خورده است، بیان می‌کند: «این کتاب در 13 فصل و 140 ماده، مجموعه‌ای از وظایف پزشکان را درمقابل بیماران تبیین نموده و مقررات اخلاقی را تعیین کرده است. از نظر حقوقی هر حقی در برابر یک وظیفه معنا می‌شود و بیماران نیز در برابر پزشک تکالیفی دارند که باید به آنها آموزش داده شود. باید در نظر داشت که جایگاه اعمال خشونت، مراکز درمانی و بیمارستان‌ها نیست. باید به مردم و بیماران آموزش دهیم که به حقوق پزشکان و جامعه‌ای که در تعامل با آن هستند، توجه داشته باشند. گاهی در محیط درمانی برای جامعه پزشکی ایمنی قائل نیستیم. اگرچه منفعت بیمار در اولویت است، اما جامعه پزشکی هم نیازمند یک محیط ایمن برای ارائه خدمات است.»

در شرایطی که کادر درمان با فداکاری به نجات جان بیماران مبتلا به کرونا همت گمارده است، در این شرایط بحرانی، تامین امنیت جانی و روانی شاید حداقل اقدامی باشد که بتوان در حمایت از کادر درمان انجام داد. اگر جامعه پزشکی در مراکز درمانی احساس امنیت نداشته باشد، در آن صورت تبعات این ناامنی، گریبانگیر بیماران، نظام سلامت و سایر اقشار جامعه نیز خواهد شد.روزنامه سپید