گرچه کرونا وضعیت اکران و چرخه اقتصادی نمایش آثار سینمایی را نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا برهم زده است، اما تعدادی از سینماگران ایرانی معتقد هستند تاثیرات ناشی از این بیماری شاید بتواند برخی از معادلات بازار تولید را هم تغییر دهد.
شفاآنلاین>اجتماعی>اگرچه کرونا وضعیت اکران و چرخه اقتصادی نمایش آثار سینمایی را نه تنها در ایران بلکه در تمام دنیا برهم زده است، اما تعدادی از سینماگران ایرانی معتقد هستند تاثیرات ناشی از این بیماری شاید بتواند برخی از معادلات بازار تولید را هم تغییر دهد و هزینههای تولید را که پیش از این برخی از فیلمها را به شکل غیرقابل قبولی گران کرده بود، کاهش دهد و از سوی دیگر با کاهش تولید، کیفیت آثار افزایش یاید.
تیر ماه امسال بعد از چهار ماه تعطیلی به دلیل شیوع ویروس کرونا، سالنهای سینما باز شد به امید اینکه بار دیگر فعالیتهای این حوزه از سر گرفته شود، اما سالنهای سینما بازهم در مهر ماه سال جاری به مدت دو هفته تعطیل شدهاند و باید دید ستاد ملی کرونا اجازه از سرگیری فعالیتهای آنها را خواهد داد یا نه.
کرونا نه تنها چالشی برای سینمارفتن مردم، نحوه کنترل پروتکلهای بهداشتی در سالنهای سینما و نحوه اکران فیلمها برای اینکه چرخه اقتصادی سینمادارها متضرر نشود، ایجاد کرد بلکه این مسئله را نیز مطرح کرد که از این پس تولید آثار سینمایی چگونه صورت خواهد گرفت؟
در همان ماههای ابتدایی شیوع کرونا، کارگروه مدیریت بحران ویروس کرونا در خانه سینما در اسفند ماه ۹۸ در گزارشی نسبت به تعطیلی پروژههای سینمایی تاکید و با انتشار فهرستی از پروژههای متوقف شده و پروژههای دایر خبر داد.
چند روز پس از آن هم همایون اسعدیان، رییس هیات مدیره خانه سینما درباره ستاد کرونا در خانه سینما گفت: «طبق پیگیری همین ستاد تقریبا پروژههای سینمایی فعالیتی ندارند و متوقف شدند و دو، سه سریال شبکه نمایش خانگی هم بوده است که فیلمبرداریشان را تمام کردند و در نهایت تعدادی سریال مناسبتی باقی مانده که ادامه دارد که به نظر ما حتی آنها نیز باید تعطیل کنند، چون هیچ اشکالی ندارد در شرایطی که کرونا یک وضعیت پنهان دو هفتهای دارد این پروژهها برای حفظ جان اعضایشان تعطیل شوند تا بعدا پشیمانی به بار نیاورد».
در همین حال جلسههای شورای پروانه ساخت آثار سینمایی در اواخر سال ۹۸ منتفی شد تا اینکه روابط عمومی سازمان سینمایی با انتشار اطلاعیهای در اواخر اردیبهشت ۹۹ شرایط از سرگیری فعالیتهای سینمایی را اعلام کرد و از ۱۱ خردادماه اولین مجوزهای ساخت از سوی شورای صدور پروانه ساخت در سازمان سینمایی صادر شد.
همچنانکه اکران آنلاین سینما به عنوان راهی برای نمایش آثار و چرخش اقتصادی سینما انجام گرفت، اما موضوع تولید در سینمای ایران همچنان موضوعی قابل بحث بود و برخی از گفتگوهای رسانهای و نشستهای آنلاینی که از سوی رسانهها یا صفحات مرتبط با سینما در فضای مجازی صورت میگرفت، به مرور گفتگو در این زمینه را آغاز کردند.
تاثیر عمیق کرونا بر سینما
یکی از این بحثها صحبتهای علیرضا تابش، مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی در برنامه تلویزیونی «شهرفرنگ» در ۳۰ تیر بود. او درباره اینکه طی این مدت کدام یک از بخشهای تولید، توزیع و نمایش در سینمای ایران بیشتر آسیب دیده است، گفت: «اگر به وضعیت سینما در سالهای گذشته مراجعه کنیم، حتی وضعیت سینما در دوران پیشاکرونا، نمیتوان این دو وضعیت را با هم قیاس کرد. دلیلش هم این است که شرایط تولید، اکران، جشنوارهها و رویدادهای مختلف سینمایی تغییر کرده. همانطور که امروزه شاهدیم پلتفرمهایِ اینترنتیِ نمایشِ فیلم هم در حال تجربه وضعیت کاملا تحول یافتهای هستند. از این دیدگاه، پدیده کرونا، هم از حیث تولید، هم از حیث حقوقی و از جهات مختلف تأثیرات عمیقی بر سینما گذاشته است که تا مدتها با اثراتش مواجه خواهیم بود».
ادامه مسیر سینمای مستقل
یکی دیگر از بحثهایی که نکاتی را درباره چشمانداز تولیدات سینمایی مطرح کرد، از سوی مجید برزگر، نویسنده، تهیهکننده و کارگردانی بود که به عنوان فیلمسازی مستقل توصیف میشود.
او اواخر اردیبهشت سال جاری در نشست «دوشنبههای سینما» که بهصورت آنلاین در صفحه اینستاگرام خانه هنرمندان ایران برگزار میشد، درباره محدودیتهای تولید و پیشبینی این محدودیتها در فیلمنامه در دوران کرونا گفت: «از یک طرف مباحث محتوایی فیلمنامهها را داریم و از سوی دیگر بخش فنی و ساختاری فیلمنامههاست که مثلا آیا هنوز هم میتوان به سکانسی در درون ماشین فکر کرد و دو نفر را به فاصله نیم متر از یکدیگر داخل ماشین نشاند؟ ضمن اینکه ترس کرونا با ما خواهد ماند؛ در فیلم خودم نیاز به تعدادی بچه داریم و خانوادهها حتی وقتی به آنها اطمینان میدهیم که همه موارد بهداشتی رعایت خواهد شد، حاضر نیستند بچهها را برای بازی سر صحنه بیاورند».
کارگردان «فصل بارانهای موسمی» در ادامه این احتمال را داد که کرونا ممکن است هزینههای تولید را کاهش دهد: «در سالهای اخیر فیلمها بهشکلی غیرقابل قبول گران شدهاند. به غلط پولهای زیادی وارد سینما شد. چرا باید هزینه ساخت یک فیلم ۵ میلیارد تومان باشد؟ خوشبختانه شاید در شرایط فعلی آن دستمزدهای کلان که ناگهان افزایش یافته بودند، از بین بروند. در شرایط جدید دلیلی ندارد برای فیلمی که با ۲ میلیارد تومان جمع میشود، ۱۰ میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شود. در این شرایط، عوامل گران در تولید فیلم یا باید از دستمزد خود کم کنند یا باید حذف شوند».
او که با فیلم «پرویز» به عنوان یکی از آثار پرمخاطب در سینمای هنروتجربه شناخته میشود، به ادامه مسیر سینمای مستقل در این شرایط اشاره کرد: «شاید سینمای مستقل کماکان بتواند به مسیر خود ادامه دهد. سینمای مستقل ارزان راه خود را جستجو میکند و آنرا پیدا خواهد کرد. این سینما، چون نگرانیهای مالی کمتری دارد پس دست به ریسکهای بزرگتری میزند و به شیوههای ارائه جدید و فیلمهای جذابتر خواهد رسید. اما برای فیلمهای گران چنین اتفاقی نمیتواند بیفتد؛ یا نباید ساخته شوند یا باید سراغ پولهای مشکوک بروند، یا اینکه ارگانهایی وارد تولید آنها شوند که بازگشت مالی برایشان مهم نباشد و صرفا بخواهند آن پول رو خرج کنند یا اینکه حرفی که میخواهند در فیلم مطرح شود. احتمالا شمار این فیلمها دچار تغییر خواهد شد».
تولیدات بیشتر و خصوصیتر
در مقابل نظر برزگر، شهرام مکری از دیگر فیلمسازانی که آثارش را با سرمایههای محدود میسازد، خرداد امسال گفتوگویی با روزنامه سازندگی انجام داد.
او در بخشی از این مصاحبه در پاسخ به این پرسش که آیا می توان پیش بینی کرد که از این پس شاهد فیلمهایی اصیلتر، سادهتر و باکیفیتتری باشیم، چنین پاسخ داد: «مهمترین نکته در ارتباط دوجانبه کرونا و سینما تا اینجا در به تعویق افتادن و متوقف شدن تولید و نمایش فیلمهای سینمایی و سریالهای تلویزیونی و همینطور فستیوالها است. در واقع به نظر نمی رسد که در پروژههای از قبل برنامهریزی شده، با تغییر رویه بزرگی برای همیشه روبهرو باشیم. انگار توقفی صورت گرفته تا شرایط تا اواخر پاییز یا نهایتاً تا اواخر امسال و مطابق وعدههای پزشکی دادهشده، بهبود پیدا کند و بعد بتوانند ساخت پروژهها را ادامه دهند. همین الان که این گفتگو را انجام میدهیم خبرِ روز، ازسرگیری تولید پروژههای هالیوودی است و فکر میکنم این روند کماکان ادامه پیدا کند».
او در ادامه به این موضوع اشاره کرد که کرونا دورنمای روشنتری را برای فردیت در زندگیهایمان ایجاد کرد و گفت که این حرف معنایش این نیست که در آینده فیلمهای اصیلتر یا بهتری ببینیم، بلکه شاهد تعداد تولیدات بیشتری خواهیم بود، تولیدات بیشتر و خصوصیتر.
به سمت تولید مشترک برویم
هرچند که صحبتهای مکری درباره شرایط تولید و سینما در دنیا بود، اما اگر تمرکز را به سینمای ایران برگردانیم، یکی دیگر از کسانی که به تحلیل درباره تاثیر کرونا بر تولید فیلمهای داخلی پرداخت، احمد طالبینژاد، منتقد سینما بود.
او در گفتوگویی که در ۴ تیر ماه انجام داد، پیشبینی کرد که کیفیت آثار بهتر شود: «به نظر من تنها تاثیری که ویروس کرونا میتواند از لحاظ کمی بر صنعت سینما بگذارد، این است که تعداد فیلمهای سالانه کم شود، اما بر کیفیت آنها افزوده شود. تولیدکنندگان به سمت تولید مشترک توسط چند کمپانی بروند. اگر ما به جای ۱۰۰ فیلم، ۳۰ فیلم استاندارد بسازیم که تماشاگر با دیدن آن اغنا شود، اقتصاد سینمای ایران میتواند قویتر از آنچه در حال حاضر است باشد. در حال حاضر ما اقتصادی در سینما نداریم. اقتصاد سینما در کشور ما ورشکسته است و با یک باد همه چیز فرو میریزد و این شرایط خوبی نیست».
کرونا هنوز بخشی از زندگی ماست و همانطور که پیش بینی می شد با آمدن فصل پاییز، شیوع بیشتری هم گرفته است. با این حال، روند زندگی آرام آرام به سمت عادی شدن پیش میرود. پروژههای سینمایی نیز از این قضیه مستثنی نیتسند.
۲_۳ ماهی هست که کمابیش خبرهایی از شروع به کار پیش تولید برخی از فیمها و آغاز فیلمبرداری برخی دیگر و حتی تدوین تعداد دیگر از فیلمهای سینمایی منتشر میشود. هرچند آمار دقیقی از تعداد تولیدات سینمایی که در حال حاضر در حال فعالیت هستند، وجود ندارد، اما براساس آماری که در اواخر تیر ماه امسال منتشر شده، در ۵ ماهه ابتدایی امسال ۲۹ فیلمنامه موفق به اخذ پروانه ساخت از سازمان سینمایی شدهاند که از میان ۲۹ پروانه ساخت صادر شده تا آن زمان ۷ پروژه بهصورت رسمی درباره آغاز فعالیت خود اطلاعرسانی کرده و در مراحل مختلف تولید قرار داشتند.
در تازهترین این خبرها نیز، خبر جدیدی از آخرین فیلم اصغر فرهادی در چند روز اخیر منتشر شد. فیلمبرداری این فیلم که «قهرمان» نام دارد، در شیراز آغاز شده است و تا اواخر پاییز ادامه دارد و پیشبینی میشود اولین نمایش آن در جشنواره کن ۲۰۲۱ باشد.
این فیلم نیز تحت تاثیر کرونا قرار گرفته بود. با انتخاب امیر جدیدی و محسن تنابنده به عنوان بازیگران اصلی قرار بود فرهادی تابستان امسال فیلمش را جلوی دوربین ببرد، اما شیوع کرونا، فیلمبرداری آن را به تعویق انداخت.
به هرحال با وجود کرونا، اخباری که درباره فعالیتهای پروژههای سینمایی در رسانهها منتشر میشود، درحال افزایش است و همین نشان میدهد تولیدات سینمایی نیز همچون دیگر کسب و کارها تصمیم گرفتهاند پروژههای خود را پیش ببرند، اما درباره این پرسش که آیا کرونا تاثیری در چرخه تولید همچون کاهش فیلمها، افزایش کیفیت یا کاهش هزینهها اثر خواهد داشت، حداقل تا چند ماه آینده نمیتوان درباره آن به نتیجه رسید. باید نظارهگر روند تولیدها و پس از آن نمایش فیلمها بود تا ببینیم کرونا چگونه توانسته است بر تولید در سینمای ایران تاثیر بگذارد.