جامعه پرستاری، نگران قراردادهای کاری جدید

به گزارش شفاآنلاین:طبق آمارهای رسمی، تاکنون بیش از 18 هزار پرستار در سراسر کشور به کرونا مبتلا شده‌اند. در شرایطی که خیل عظیمی از پرستاران در خط مقدم نبرد با کرونا قرار دارند، کمبود شدید پرستار باعث شده است که در بسیاری از مراکز درمانی، هر پرستار بجای چند نیروی انسانی کار کند. به همین دلیل، فرسودگی و خستگی مفرط در جامعه پرستاری، روز به روز در حال افزایش است. حضور نیروهای تازه نفس و جذب نیروهای جدید می‌تواند فرصتی را فراهم کند که پرستاران فعلی، تجدید قوا کنند و قدری نفس بکشند.

در این بین، وزارت بهداشت اعلام کرده است که قصد دارد حدود هفت هزار پرستار جدید را در مراکز درمانی جذب کند تا قدری از فرسودگی کادر پرستاری در مراکز درمانی کنترل شود.

مریم حضرتی، معاون پرستاری وزارت بهداشت، یادآور می‌شود: «از سال ۹۸ تاکنون بیش از هفت هزار پرستار جذب شده است و جذب هفت هزار نیروی جدید پرستاری نیز بعد از تامین اعتبارات لازم انجام خواهد شد.»

حضرتی با اشاره به حضور پررنگ پرستاران در جبهه نبرد با کرونا، تاکید می‌کند: «۷۵ درصد پرستاران کشور را بانوان تشکیل می‌دهند و در طول چندین سال اخیر به شکل جدی و حرفه‌ای تلاش شده است تا پرستاران متخصصی در کشورمان تربیت شوند. وزارت بهداشت در جهت حفظ ارزش و حرمت پرستاران با اجرای طرح‌های مختلف در صدد بالا بردن روحیه و انگیزه پرسنل و افزایش حقوق و مزایای آنهاست. در دوران کرونا دیدیم که پرستاران به عنوان نیروهای متخصص سلامت و بهداشت، در کنار سایر عوامل بهداشت و درمان کشور، در مسیر اعتلای سلامت و نجات جان بیماران، جان بر کف در خط مقدم سلامت ایستادند و ایثارگرانه به کمک مردم شتافتند. فعالیت پرستاران کشور در شرایط اپیدمی کرونا، خالصانه و در راستای خدمت صادقانه به مردم بوده است.»

در شرایطی که وزارت بهداشت می‌گوید قصد دارد که هفت هزار نیروی جدید پرستاری را جذب کند، اما برخی از نمایندگان جامعه پرستاری نگران هستند که قراردادهای کوتاه مدت با پرستاران بسته شود و یا در قراردادهای کاری جدید، حقوق و منافع قانونی پرستاران کاملا لحاظ نشود.

نگرانی نسبت به تکرار قراردادهای 89 روزه

در دوران شیوع کرونا شاهد بودیم که در برخی مراکز درمانی کشور، قراردادهای موقت 89 روزه با برخی نیروهای پرستاری منعقد شد. بسیاری از فعالان جامعه پرستاری نسبت به انعقاد این قراردادها انتقاد جدی داشتند و این قراردادهای موقت را به دور از شان و منزلت پرستاران می‌دانستند. حال در شرایطی که وزارت بهداشت اعلام کرده است که می‌خواهد هفت هزار نیروی پرستاری جدید جذب کند، برخی از نمایندگان جامعه پرستاری نگران هستند که همان سناریوی قراردادهای 89 روزه دوباره تکرار شود.

به طور مثال، محمد میرزابیگی، رئیس سازمان نظام پرستاری با تاکید بر خلاف بودن جذب نیروی پرستاری ۸۹ روزه، تاکید می‌کند: «در بحران کرونا برخی دانشگاه‌ها به اشتباه اقدام به جذب نیروی ۸۹ روزه پرستاری کردند که این قراردادها باید ابتدا تبدیل به قرارداد یکساله شود تا مورد قبول قرار گیرد. موضوعی تحت عنوان جذب نیروی ۸۹ روزه نباید وجود داشته باشد. ما قرارداد کمتر از یک‌ سال را قبول نداریم. حالت ایده‌آل برای ما حاکمیتی بودن و ماندن شغل پرستاری برای استخدام‌ها است که این کار باید توسط دولت انجام شود.»

او تصریح می‌کند: «در شرایط خیلی ضروری و اضطراری می‌توان از طریق غیردولتی نیرو جذب کرد که در این خصوص هم همه‌ صاحب‌نظران معتقدند دانشگاه‌ها اشتباه می‌کنند نیروهای خود را از طریق شرکت‌ها می‌گیرند؛ زیرا هزینه‌هایشان افزایش می‌یابد؛ در حالی که کارایی و بهره‌وری آنها نیز کاهش می‌یابد. بهتر است اگر دانشگاه‌ها مجبور به جذب نیروی غیردولتی می‌شوند خودشان قرارداد ببندند، اما در هر صورت قرارداد کمتر از یکسال در حوزه پرستاری نباید داشته باشیم. پرستارانی که در قم و استان‌های شمالی کشور که همزمان با شیوع کرونا به کار گرفته شدند، بهترین‌ نیروهایی هستند که برای تغییر وضعیت استخدامی در اولویت قرار دارند. قرارداد ۸۹ روزه با پرستاران در هر دانشگاه علوم‌پزشکی که باشد خلاف است.»

رئیس سازمان نظام پرستاری  یادآور می‌شود: «نیروهایی با قرارداد ۸۹ روزه در برخی دانشگاه‌ها جذب شدند که حتما باید ظرف مدت کوتاهی ابتدا قراردادشان یکساله شود و سپس در اولویت استخدام دولتی قرار گیرند.»

همچنین هادی رنجبر، دکترای پرستاری و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز با انتقاد از قراردادهای 89 روزه با جامعه پرستاری، گلایه می‌کند: «همه سازمان‌ها برای قرارداد کوتاه مدت نکوهش می‌شوند، اما با پرستاران قرارداد ۸۹ روزه می‌بندند تا از مزایای قرارداد ۹۰ روزه برخوردار نشوند. پرستاری که با قرارداد ۸۹ روزه مواجه است، دستمزد کاری که انجام می‌دهد به جیب شخص دیگری می‌رود و شیفت شب برای او حساب نمی‌شود. این پرستار به تدریج دچار مشکل، فرسودگی و نارضایتی می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد دغدغه‌های این قشر در رده آخر اهمیت قرار دارد.»

او تاکید می‌کند: «مسئولیت اجتماعی یک چارچوب اخلاقی دارد که از قانون هم بالاتر و یک موضوع دو طرفه است. یعنی اگر برای سازمانی کار می‌کنیم که مسئولیتش را در قبال ما انجام نمی‌دهد، ما تا حدی که می‌توانیم مسئولیت خود را در قبال مردم و جامعه انجام می‌دهیم. پرستاران در حال انجام مسئولیت اجتماعی خویش هستند، اما افرادی که باید در برابر آنها مسئولیت خود را انجام دهند این کار را نمی‌کنند. نمی‌شود تا زمانی که منافع عده‌ای در میان است از پرستار استفاده کنیم، اما زمانی که موضوع خرج و مخارج مطرح شد از او بخواهیم ایثار کند و انتظار داشته باشیم او از جان خود بگذرد.»

رنجبر با اشاره به شرایط سخت کاری پرستاران در دوران کرونا، خاطرنشان می‌کند: «متاسفانه با امکاناتی که در اختیار پرستاران کشور قرار دارد، مراقبت از سلامت بسیار دشوار است. به پرستاران در طول شیفت ۱۲ ساعته دو عدد ماسک داده می‌شود، این در حالی است که ماسک‌های جراحی حداکثر دو ساعت دوام می‌آورند. به همین دلیل بسیاری از پرستاران ناچارند با هزینه شخصی، ماسک و شیلد تهیه کنند. درواقع، از محل پول‌هایی که بیمارستان دریافت می‌کند برای تهیه ماسک پرستاران هزینه نمی‌شود و در بسیاری از بیمارستان‌ها ماسک سه لایه بی‌کیفیت دوخته می‌شود تا پرستار با استفاده از آن از بیمار مراقبت کند.»

همچنین مائده طولابی، پرستار فعال در تهران هم با انتقاد از انعقاد قراردادهای 89 روزه با پرستاران می‌گوید: «قراردادهای 89 روزه با برخی همکاران پرستار، نوعی ظلم مضاعف در حق آنهاست. آنها از یک سو باید با بیماری مهلک کرونا مقابله کنند و با وجود خطر جانی بالا به بیماران خدمت کنند، اما از طرف دیگر، باید نگران آینده شغلی خودشان هم باشند. نباید اینگونه تصور شود که قراردادهای 89 روزه با پرستاران کم تجربه منعقد شده است. اتفاقا خیلی از پرستارانی که صرفا از سر نیاز مالی به قراردادهای 89 روزه تن داده‌اند، از جمله نیروهای پرستاری خبره و باتجربه هستند.»

او تاکید می‌کند: «بسیاری از نیروهای پرستاری که در خط مقدم درمان کرونا هستند، ماه‌های متوالی است که کارانه و فوق‌العاده ویژه دوران کرونا را دریافت نکرده‌اند. همچنین با وجود آنکه سال‌هاست از اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری صحبت می‌شود، اما این قانون را اجرا نمی‌کنند. سوال جدی ما این است که چطور خدمات پزشکی دارای تعرفه است و حقوق جامعه پزشکی طبق تعرفه پرداخت می‌شود، اما مزد خدمات پرستاری را بدون تعرفه پرداخت می‌کنند؟»

دل پرخون پرستاران از شرکت‌های واسطه

یکی از عمده انتقادات جامعه پرستاری نسبت به روند جذب پرستاران، استفاده از شرکت‌های واسطه برای جذب کادر پرستاری است. بسیاری از فعالان جامعه پرستاری معتقدند که باید این واسطه‌ها حذف شود و پرستاران به طور مستقیم با خود وزارت بهداشت، طرف قرارداد باشند. آنها معتقدند که بسیاری از این شرکت‌های واسطه، اولویت اصلی‌شان در سودآوری بیشتر شرکت است تا حفظ سلامت و تامین معیشت پرستاران.

محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار نیز در گفتگو با سپید نسبت به شکل قراردادهای کاری که با پرستاران منعقد می‌شود، انتقاد می‌کند و می‌گوید: «متاسفانه در کشور ما برای جبران کمبود پرستار در دوران کرونا به جذب پرستاران 89 روزه اقدام کردند که مصداق عینی استثمار جامعه پرستاری است. این پرستاران با قرارداد شرکتی، نه بیمه هستند، نه مرخصی دارند و با کمترین حقوق، جذب شده‌اند. در این راستا حدود سه هزار پرستار را استخدام کردند که بعد از سه ماه نیز تقریبا همه را اخراج کردند. این کار علاوه بر اینکه اخلاقی نیست، نشان می‌دهد که دولت برای مهار کرونا نیز برنامه‌ریزی بلندمدت ندارد. با وجود آنکه حدود 50 هزار پرستار بیکار داریم و در بحران کرونا، نیاز جدی به آنها داریم، اما برنامه‌ریزی علمی و بلندمدتی برای جذب آنها وجود ندارد.»

او به ضرورت جذب سریع‌تر پرستاران برای کنترل بحران کرونا اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: «به دلیل اینکه بیماری کرونا، درمان دارویی و جراحی ندارد، بنابراین کادر پزشک هم کمترین مداخله را در درمان این بیماران دارد. بیشتر بحث مقابله با کرونا، بحث مراقبت از بیمار است که بیشترین بار بر عهده پرستاران است. تا قبل از کرونا هم با کمبود شدید پرستار مواجه بودیم؛ طوری که نسبت پرستار به جمعیت در ایران، نصف حداقل استانداردهای جهانی است. با بحران کرونا، نیاز به خدمات پرستاری تشدید شد. یک بیمار مبتلا به کرونا، نیاز به خدمات 24 ساعته مراقبت پرستاری دارد، در حالی که یک بیمار که جراحی انجام داده است، نیاز به چهار ساعت مراقبت پرستاری دارد. در کشورهای توسعه یافته برای مهار بحران کرونا، بیشترین تمرکز را روی جذب کادر پرستار قرار داده‌اند و آمار فوتی‌هایشان به شدت کاهش پیدا کرده است، اما چنین حساسیتی در کشور ما وجود ندارد و آمار مرگ‌ها بر اثر کرونا بالا می‌رود. در نظر بگیرید اگر حتی سالانه 10 هزار پرستار جدید جذب شود، فقط وضعیت موجود حفظ می‌شود که این کار را هم انجام ندادند.»

شریفی مقدم خاطرنشان می‌کند: «با توجه به طولانی شدن بحران کرونا، کادر پرستاری ما خسته و فرسوده شده‌اند. الان هر پرستار به جای چند نیرو کار می‌کند. محصول این فشار کاری، این خواهد بود که خطای پزشکی بالا می‌رود. پرستار تا حدی توان دارد. اگر فشار به جامعه پرستاری افزایش پیدا کند و نیروهای تازه نفس جذب نشوند، آمار مرگ و میر بر اثر کرونا هم بالا می‌رود. متاسفانه وقتی پرستاران از این کمبودها شکایت می‌کنند، جواب منطقی به آنها نمی‌دهند و گاهی اعتراضات آنان را سرکوب می‌کنند. در دوران بحران کرونا فقط در مقام کلام از پرستاران به عنوان قهرمانان سلامت یاد کردند، اما در مقام عمل شاهد هستیم که وضعیت پرستاران به نسبت گذشته، بدتر شده است.»

پاسخ وزارت بهداشت به انتقادات جامعه پرستاری

در برخی استان‌ها که نیروهای پرستاری با قرارداد 89 روزه استخدام شده‌اند، مسئولان دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌گویند که این استخدام‌ها با مجوز و موافقت وزارت بهداشت انجام شده است.

به طور مثال، جلال پورانفرد، سرپرست توسعه مدیریت و منابع دانشگاه علوم پزشکی یاسوج تاکید می‌کند: «در ابتدای شیوع بیماری کرونا در کشور، وزارت بهداشت این اختیار را به دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور داد که در صورت نیاز با نیروهای بهداشتی و درمانی، قرارداد ۸۹ روزه‌ای منعقد کنند. با توجه به اختیارات ابلاغی، ما نیز به جذب نیرو اقدام کردیم. پس از سه ماه این قراردادها به اتمام رسید و ما نیز طبق متن قرارداد اقدام کردیم. عدم تمدید مجدد قرارداد و تاخیر در پرداخت حقوق این نیروها، مشکلی است که در سراسر کشور وجود داشته است. در مورد استخدام این نیروها هم تنها وزارت بهداشت تصمیم گیرنده نیست، بلکه باید عزمی ملی برای به کارگیری این نیروها وجود داشته باشد. امیدواریم با تلاش همه مسئولان کشوری، مسیر قانونی جذب این نیروها هموار شود.»

در پاسخ به انتقادهای جامعه پرستاری، وزارت بهداشت هم اعلام کرده است که نیروهای جدید پرستاری به صورت قراردادهای بلندمدت استخدام می‌شوند. حتی معاون پرستاری وزارت بهداشت هم اعلام کرده است که پرستاران با قراردادهای 89 روزه در اولویت استخدام‌های جدید قرار خواهند گرفت.

حضرتی درباره اولویت استخدامی پرستاران فعال در اپیدمی کرونا نیز می‌گوید: «از نظر وزارت بهداشت پرستاران شرکتی، پیمانی و رسمی از نظر شرح وظایف هیچ فرقی ندارند. همان کاری که پرستار شرکتی یا قراردادی انجام می‌دهد، همان کار را پرستار پیمانی و رسمی هم انجام می‌دهد. اینکه در جاهایی با این پرستاران قرارداد ۸۹ روزه بسته شده و استخدام نشده‌اند باید بررسی شود. اگر دانشگاه‌های علوم پزشکی نیاز داشته باشند و ظرفیت استخدامی داشته باشند، این پرستاران استخدام می‌شوند. البته دانشگاه‌ها شاید نتوانند همه پرستاران با قرارداد ۸۹ روزه را استخدام کنند، زیرا این موضوع در حیطه فعالیت‌های معاونت توسعه وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی است.»

در عین حال، جامعه پرستاری نگران است که مبادا این وعده‌ها محقق نشود و در نقطه دیگری از کشور برای جبران کمبود شدید کادر پرستاری در دوران کرونا، سناریوی قراردادهای 89 روزه را تکرار کنند. یعنی اگرچه وزارت بهداشت اعلام کرده است که جذب جدید پرستاران به صورت قراردادهای 89 روزه نخواهد بود، اما برخی از فعالان جامعه پرستاری نگران هستند که با بحرانی‌تر شدن شرایط مراکز درمانی در موج سوم کرونا، دوباره قراردادهای بسیار کوتاه مدت با پرستاران تکرار شود.