نمی‌توانیم چشمهایمان را ببندیم
شفاآنلاین»سلامت» چند روز پیش علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، در نشستی خبری، یکی از چالش‌های نظام سلامت را شیوع مصرف الکل در بخش هایی از جامعه عنوان کرد. این اظهارنظر در کانون توجه‌ها قرار گرفت و محل بحث و گفت‌و‌گوهای زیادی در محافل اجتماعی و بهداشتی- درمانی شد. رئیسی همچنان معتقد است که با پاک کردن صورت مسأله، هرگز به جایی نمی‌رسیم و باید به مواردی از این دست با رویکردی علمی و تخصصی نگاه کنیم.
به گزارش شفاآنلاین معاون وزارت بهداشت، به «ایران» می‌گوید: «اصولاً هر تکرار بیش از اندازه‌ای فرد را دچار مشکل می‌کند، حتی اگر در رفتار سالمی مثل شستن دست‌ها باشد. تکرار بیش از اندازه شستن دست فرد را به وسواس دچار خواهد کرد.
بنابراین مشکل اصلی این است که وقتی رفتاری دائم تکرار می‌شود، امکان به خطر افتادن سلامت فرد وجود دارد. بنابراین ما به عنوان متولیان سلامت باید در برابر هر چیزی که سلامت افراد را به خطر می‌اندازد، هشدارهای لازم را بدهیم.» رئیسی تأکید می‌کند: «تا زمانی که نتوانیم به صورت علمی وارد مسأله‌ای شویم، نمی‌توانیم آن معضل را حل کنیم.»
او با بیان اینکه در مراکز مشاوره و کلینیک‌های ترک اعتیاد وزارت بهداشت، مشاوره و درمان، شامل مواد مخدر، دخانیات و الکل است، توضیح می‌دهد: «در حال حاضر در مراکز مشاوره، اقدامات روانشناسی و درمانی شامل دخانیات، موادمخدر و الکل انجام می‌شود.» رئیسی با تأکید بر اینکه مصرف الکل در کشورمان در وهله نخست، به لحاظ شرعی حرام و بر این اساس غیرقانونی است، به بیان نکاتی در این مورد می‌پردازد: «به دلیل وجود مشروبات تقلبی، ترکیب الکل با متانول و الکل چوب و مواردی از این دست، بسیاری از افرادی که به مصرف آن مبادرت می‌کنند دچار آسیب‌های مختلف به اعضای بدن از جمله چشم‌ها و کلیه‌ها می‌شوند. متأسفانه بیشتر این آسیب‌دیدگان مشروبات تقلبی را هم جوانان تشکیل می‌دهند که دچار آسیب‌های زیادی می‌شوند. بنابراین افرادی در جامعه آسیب می‌بینند و باید فکری به حال این افراد شود.
نمی‌توانیم چشمان‌مان را ببندیم و بگوییم وجود ندارد
رئیسی با اشاره به اینکه اگر دقت کنید از چند وقت دیگر مسمومیت‌ها با الکل از برخی استان‌ها شروع می‌شود، می‌گوید: «با توجه به آسیب‌های مسمومیت برای افراد به خصوص جوانان، باید برای حل این معضل برنامه‌هایی داشته باشیم و به آن بپردازیم، نمی‌توانیم چشمان‌مان را ببندیم و بگوییم وجود ندارد.» رئیسی با تأکید بر موضوع پیشگیری مهم‌ترین راهکار حل این معضل را غربالگری می‌داند و می‌گوید: «رویکرد ما تمرکز بر پیشگیری است، هیچ فردی از لغزش و خطا مصون نیست، اما زندگی در فضای پرخطر ریسک مصرف را در افراد بالا می‌برد. مثلاً در مورد اعتیاد آیا فردی در دنیا هست که بگوید ۱۰۰ درصد معتاد نمی‌شود؟ همه درصدی از لغزش و خطا دارند. اما اگر کودکی در دود هروئین به دنیا بیاید، شانس اعتیادش به نسبت سایر کودکان بالاتر است. بنابراین بهترین راهکار غربالگری افراد جامعه و رده‌بندی کردن آنهاست تا بتوانیم برای طیف‌های مختلفی از افرادی که مواد مخدر، دخانیات یا الکل مصرف می‌کنند برنامه‌ریزی کنیم و از خطرات و آسیب‌های بعدی پیشگیری کنیم.»
انجام غربالگری اولیه برای کاهش مصرف الکل
محمدرضا شالبافان مدیر کل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت درباره اعتیاد به الکل و رویکرد وزارت بهداشت برای جلوگیری از گسترش مصرف آن می‌گوید: «الکل از قدیمیترین مواد مورد سوءمصرف در جهان است. از نظر علمی هم عوارض این ماده در دنیا به اثبات رسیده است. مصرف الکل میتواند هم منجر به عوارض جسمی، مشکلات روانی و وابستگیهای جدی شود. رویکرد وزارت بهداشت نسبت به مصرف الکل همچون دیگر مواد، در صدر رویکردها، بحث پیشگیری است که با فرهنگسازی و اطلاع‌رسانی ایجاد می‌شود به طوری که اطلاعات باید علمی، واقع بینانه و با شواهد قابل درک برای جامعه باشد. همچنین باید ادبیات بیان این موضوع، متناسب با گروه مخاطب باشد تا بتوانیم در زمینه پیشگیری اقدامات مؤثری انجام دهیم.» غربالگری اولیه یکی دیگر از اقدامات این وزارتخانه برای جلوگیری و کاهش مصرف الکل در کشور است. دکتر شالبافان توضیح می‌دهد: «غربالگری اولیه یعنی در افرادی که هنوز دچار مشکل نشدند یا به علت مشکل دیگری به ما مراجعه کردند، با چند سؤال ساده در فضای غیرقضاوتی بدون ایجاد نگرانی در افراد، غربال کنیم که آیا ممکن است این فرد به سمت مصرف الکل هم رفته باشد یا نه؟ این اقدام از چند سال گذشته در مراکز جامع سلامت در حال انجام است و افراد با در نظر گرفتن محرمانگی و حقوق بیماران در معرض پرسشهایی قرار میگیرند. حالا اگر پاسخ فردی نشاندهنده مصرف دردسرساز الکل یا مواد باشد، برای اقدامات درمانی اعم از درمانهای روانشناختی یا درمانهای دارویی ارجاع داده می‌شوند تا به بهبودی برسند. البته تا رسیدن به کشف درصد قابل توجهی از افراد که الکل مصرف می‌کنند، فاصله بسیاری داریم. به دلایل مختلفی همچنان تعداد زیادی از مردم در پاسخ به غربالگریها مشکلاتشان را پنهان می‌کنند.»
ترک الکل در بیمارستانها انجام می‌شود
در مواردی که نظام سلامت شاهد مشکلات جدیتر مصرف الکل در افراد باشد، آنها به مراکز تخصصی مرتبط ارجاع داده می‌شوند. مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در اینباره می‌گوید: «مراکز ترک اعتیاد الکل معمولاً در بیمارستانهای تخصصی قرار دارد یا مراکزی که با مجوزهای معاونت درمان وزارت بهداشت به این بیماران خدمترسانی می‌کنند. البته افرادی که مصرف متوسط تا خفیف الکل دارند، میتوانند با اقدامات سرپایی درمان بگیرند، اما در برخی از موارد که مصرف شدید الکل وجود دارد، افراد براساس متون علمی و راهنماهای جهانی، باید برای اقدامات درمانی به بیمارستانها مراجعه کنند. متأسفانه مصرف طولانی مدت با میزان زیاد الکل خودش را با عوارض جدی مثل آسیب‌های کبدی، انواع سرطانها، خونریزیهای دستگاه گوارش و... نشان می‌دهد. در بسیاری از موارد حتی ترک مصرف الکل هم تأثیری ندارد و اقدامات درمانی جسمی بیشتری نیاز دارند، گاهی این درمانها اثربخش نیست و منجر به افت کیفیت زندگی فرد و کوتاه شدن عمر او خواهد شد.»
به گفته دکتر شالبافان، گاهی مصرف الکل همانند دیگر مواد مخدر، با ناخالصیهایی همراه است و آسیب‌های جدی را بعد از مصرف در فرد ایجاد می‌کند. البته به این معنا نیست که خود ماده آسیبزا نیست، چرا که اصل آسیب همان الکل است، اما زمانی که ناخالصی هم داشته باشد آسیب را دوچندان می‌کند. به همین دلیل خانوادهها باید توجه ویژهای به این موضوع داشته باشند.
تلاش و همکاری برای نمایش مسئولانه
در سال‌های اخیر به شکل غیرمسئولانه در رسانههای تصویری بویژه شبکههای نمایش خانگی مصرف مواد، الکل و دخانیات به تصویر کشیده می‌شود. مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در مورد این نوع نمایشها هشدار می‌دهد و می‌گوید: «در برخی فیلمها به سمتی پیش می‌رود که کمتر قسمتی از یک سریال دیده می‌شود که در آن مصرف الکل نباشد! مثلاً شخصیت مثبت فیلم که [ظاهراً] اخلاق‌مدار هم هست، وقتی دچار اضطراب شده یا در برابر مشکل و بحرانی قرار گرفته است، الکل مصرف می‌کند. هنگامی که مخاطب با این صحنه روبهرو می‌شود، تصور می‌کند مصرف الکل حالت درمانی دارد، اما در واقعیت اصلاً این گونه نیست چرا که مصرف الکل میتواند منجر به آسیب‌های روانی بیشتری و بهم خوردگی خلقی در فرد شود. حتی بعضاً شاهد بوده ایم مصرف الکل با صداقت یکی از شخصیت‌های اصلی داستان گره میخورد و مخاطب با او همدلانه برخورد می‌کند، این‌گونه نمایش مصرف الکل مسئولانه نیست.»
او اضافه می کند: «نمایش این فیلمها که محدودیت سنی هم برای مخاطبانش در نظر گرفته نشده است، میتواند الگوی خطرناکی برای نوجوانان و جوانان جامعه باشد. به همین دلیل چندین جلسه با افرادی که از نظر قانونی مسئولیت نظارت بر شبکه نمایش خانگی را دارند، برگزار کردیم و از نگرانیهایمان گفتیم. اما این نشستها باید مداوم باشد و تکرا ر شود، چون همچنان شاهد هستیم که این رفتارها بعضاً در فیلم و سریال‌های نمایش خانگی به تصویر کشیده می‌شود و صدای وزارت بهداشت هم به تنهایی به جایی نمیرسد.»
