منشأ خاموش بیماری‌های خطرناک در ایام عید قربان

 به گزارش شفاآنلاین در اسلام، ذبح دام نه تنها عملی عبادی است، بلکه مسئولیتی اجتماعی نیز محسوب می‌شود. پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) همواره تأکید داشتند که در کنار نیت خالص برای انجام قربانی، رعایت حقوق دام، دقت در طهارت و پاکی محیط و حفظ سلامت افراد جامعه نیز ضروری است. امروزه، این مسئولیت اجتماعی، رنگ علمی و تخصصی‌تری به خود گرفته و در قالب بهداشت دام و انسان تعریف می‌شود.

یکی از مهم‌ترین تهدیدات در ذبح غیربهداشتی دام، انتقال بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان است؛ بیماری‌هایی که در اصطلاح علمی به آن‌ها «زئونوز»(Zoonosis) گفته می‌شود. برخی از این بیماری‌ها می‌توانند با تماس مستقیم با خون، گوشت، ترشحات دام آلوده یا از طریق مصرف فرآورده‌های دامی منتقل شوند.

از جمله این بیماری‌ها تب کریمه کنگو (CCHF) است که یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های ویروسی مشترک بین انسان و دام است که در ایران به ویژه در فصل گرم و هنگام ذبح سنتی دام‌ها گزارش‌های زیادی از آن ثبت شده است. این ویروس می‌تواند از طریق تماس با خون و بافت دام آلوده، حتی در مراحل اولیه بیماری، به انسان منتقل شود. میزان مرگ‌ومیر این بیماری بالاست و انتقال آن در ذبح‌های غیربهداشتی بیشتر مشاهده می‌شود.

سیاه زخم یا آنتراکس نیز یکی دیگر از این بیماری‌هاست که نوعی بیماری باکتریایی بسیار خطرناک است که در خاک و در محیط‌هایی با شرایط خاص باقی می‌ماند و ممکن است از طریق پوست، تنفس یا گوارش وارد بدن انسان شود. تماس با گوشت یا پوست آلوده در حین ذبح می‌تواند منجر به ابتلا شود.

از دیگر بیماری‌ها می‌توان به تب مالت یا همان بروسلوز نیز اشاره کرد بیماری مزمنی که از طریق مصرف شیر خام، پنیر تازه یا تماس با گوشت دام آلوده به انسان منتقل می‌شود. در موارد شدید، منجر به تب‌های طولانی، درد مفاصل و عوارض بلندمدت می‌شود.

کیست هیداتید نیز نوع دیگری از این بیماری‌هاست. هیداتیک نوعی انگل ناشی از تماس با تخم‌های انگل در روده سگ و دام است. انسان ممکن است از طریق آلودگی دست یا ظروف در فرآیند ذبح به این انگل مبتلا شود که در اندام‌هایی مثل کبد یا ریه کیست‌های خطرناک ایجاد می‌کند.

 اصول بهداشتی ضروری در ذبح دام

برای پیشگیری از بیماری‌های مشترک انسان و دام، رعایت اصول بهداشتی در ذبح دام اهمیت زیادی دارد. ذبح باید در کشتارگاه‌های مجاز و تحت نظارت دامپزشک انجام شود تا سلامت دام پیش از قربانی شدن تأیید شود. استفاده از وسایل محافظ مانند دستکش، ماسک و پیش‌بند هنگام ذبح ضروری است تا از تماس مستقیم با خون و ترشحات جلوگیری شود. 

ضایعات و امعای دام باید به شکل اصولی دفع شده و از رهاسازی آن‌ها در محیط اجتناب شود. انجام ذبح در معابر عمومی و منازل علاوه بر آلودگی محیط‌زیست، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی است. همچنین، گوشت قربانی باید در شرایط مناسب و دمای بهداشتی نگهداری شود تا از رشد میکروب‌ها جلوگیری گردد. رعایت این نکات تضمین‌کننده سلامت فرد و جامعه در ایام قربانی است.

در همین رابطه رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های واگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زنجان، با اشاره به نزدیکی عید قربان، بر رعایت اصول بهداشتی در انجام قربانی تأکید کرده و به خبرنگار ایسنا، می‌گوید: با توجه به احتمال انتقال بیماری‌های مشترک بین انسان و دام در این ایام، رعایت برخی نکات ساده اما حیاتی برای حفظ سلامت فردی و عمومی ضروری است.

حسین معصومی با تاکید بر اینکه همشهریان از خرید گوشت، جگر و سایر فرآورده‌های دامی که خارج از نظارت دامپزشکی عرضه می‌شوند، خودداری کنند، اظهار می‌کند: دام زنده باید صرفاً از میادین عرضه مجاز و تحت نظارت شبکه دامپزشکی تهیه شود. همچنین از ذبح دام در منازل، کوچه‌ها و معابر عمومی باید اکیداً پرهیز شود.

معصومی می‌افزاید: افرادی که در فرآیند ذبح دام مشارکت دارند، لازم است از وسایل حفاظت فردی مانند ماسک، عینک، دستکش، چکمه و لباس مخصوص استفاده کنند. گوشت دام ذبح‌شده باید حداقل به مدت ۲۴ ساعت در یخچال با دمای ۴ درجه سانتی‌گراد نگهداری و سپس مصرف شود. جگر و سایر امعاء و احشاء نیز باید حداقل ۴۸ ساعت در همان دما نگهداری شده و سپس مصرف گردند. در هنگام خرد کردن گوشت و احشاء، استفاده از دست‌کش توصیه می‌شود و مصرف گوشت، جگر و سایر فرآورده‌ها به صورت خام یا نیم‌پز باید به‌طور جدی پرهیز شود.

تشدید نظارت‌های دامپزشکی زنجان در آستانه عید قربان

سازمان دامپزشکی و مراکز بهداشت، در ایام عید قربان به صورت شبانه‌روزی پای کار هستند تا ذبح‌های شرعی، بهداشتی و ایمن انجام شود. همکاری شهروندان با این نهادها، نه‌تنها ضامن سلامت عمومی بلکه پاسداری از چهره دین‌مدارانه قربانی خواهد بود.

رئیس اداره نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی اداره کل دامپزشکی استان زنجان نیز در این رابطه از تشدید نظارت‌ها و بازرسی‌های بهداشتی دامپزشکی در سطح استان زنجان خبر داده و به خبرنگار ایسنا، می‌گوید: با توجه به همین موضوع در همه شهرستان‌های استان زنجان حداقل یک گروه مجهز ثابت و یک گروه مجهز سیار دامپزشکی برای نظارت بر فرایند کشتار دام در نظر گرفته شده است.

علی نوری ادامه می‌دهد: گروه مجهزهای سیار در اغلب موارد پاسخگوی نیازها هستند، اما در صورت لزوم نیروهای ثابت نیز تقویت می‌شوند.

وی تأکید می‌کند: حتی اگر شهروندان کشتار دام را در منزل انجام دهند، توصیه می‌شود لاشه برای بازرسی بهداشتی به کشتارگاه ارسال شود یا با شماره ۱۵۱۲ تماس بگیرند تا گروه مجهزهای دامپزشکی نسبت به بازرسی بهداشتی اقدام کنند.

قربانی سلامت محور، قربانی مقبول

با توجه به مطالب ذکر شده مسئولیت‌پذیری در قبال سلامت دیگران، بخشی جدایی‌ناپذیر از فریضه قربانی است. بی‌تردید، قربانی تنها ذبح یک دام نیست؛ بلکه جلوه‌ای از بندگی، نظم، بهداشت و رعایت حقوق هم‌نوعان است. هر فردی که اقدام به قربانی می‌کند، باید بداند که ذبح غیربهداشتی، علاوه بر تهدید سلامت اطرافیان، چهره‌ای منفی از شعائر دینی به نمایش می‌گذارد و موجب سوء‌برداشت در سطح جامعه می‌شود.

در دنیای امروز که همگان بیش از پیش نسبت به بهداشت عمومی، پیشگیری از بیماری‌ها و حفظ محیط‌زیست حساس‌اند، رعایت اصول بهداشتی در اجرای مناسک دینی مانند قربانی، ضامن استمرار سنت‌های مذهبی در جامعه‌ای آگاه و مسئولیت‌پذیر خواهد بود. اگرچه ذبح دام یک عبادت فردی است، اما آثار آن جمعی و گسترده است.

در نهایت، قربانی واقعی، زمانی محقق می‌شود که ایمان، نیت خالص و پایبندی به اصول علمی و اخلاقی دست در دست هم دهند. تنها در این صورت است که می‌توان گفت: قربانی ما، قربانی سلامت‌محور است و به درگاه الهی مقبول خواهد افتاد.

مهم است که بدانیم نیت عبادت و انجام سنت قربانی، زمانی در جامعه تاثیر مثبت و مقبول دارد که با سلامت فرد و جامعه همراه باشد. بی‌توجهی به اصول ایمنی در ذبح دام، می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به سلامت عمومی وارد کند. بنابراین، همان‌طور که حفظ نماز و طهارت عبادت الزامی است، رعایت اصول علمی در انجام قربانی نیز بخشی از همان دینداری آگاهانه و مسئولانه است.