این‌همه هجمه به جامعه پزشکی غیرعادی است

شفا آنلاین:استاد ایرج فاضل، استاد کاظم عباسیون و استاد سیاوش صحت، میهمانان سپید بودند که در میزگردی درخصوص اعتماد متقابل جامعه پزشکی و رسانه ها به بحث و تبادل نظر پرداختند.


به گزارش شفا آنلاین صحبت از آنجا آغاز شد که جامعه پزشکی بر انعکاس اخبار توسط رسانه‌ها معترض و خواهان صداقت بیشتری در انتقال مطالب بودند. مجموع نظریات آنها و مطالبی که در این میزگرد گفته شد را در ادامه این مطلب می‌خوانید. نکته جالب این‌جا بود که این استادان نامی، برای نخستین بار به نمایشگاه مطبوعات می‌آمدند.


اگر بخواهید به‌عنوان جامعه پزشکی انتظارات خود از جامعه رسانه‌ای کشور در انتقال مسائل حوزه پزشکی به مردم را بیان کنید، سرفصل این انتظارات چه چیزهایی است و متقابلا به نظر شما جامعه رسانه‌ای از جامعه پزشکی چه انتظاراتی داشته باشد؟
       استاد ایرج فاضل: به نظر من صداقت در انتقال مطالب بی‌نهایت مهم است. بالاخره هم جامعه پزشکی خدمتگزار مردم است و هم جامعه مطبوعاتی و اگر مشکلی پیش بیاید، اولین قدم ماجراجویی و ایجاد جو و هیجانات بیهوده نیست، بلکه انتقال مطلب به صحیح‌ترین وجه است. معمولا خودم به‌عنوان یک پزشک همه‌جا شاهد این رویه نیستم. بیشتر پرداختن به جنبه‌های هیجانی و غوغاسالاری دیده می‌شود.

من باید در کنار یک خبرنگار عزیز که بسیار برایم شخصیت محترمی است، احساس امنیت کنم یعنی مطمئن باشم که از گفته‌های من تیترهای قلابی ساخته نمی‌شود. حس نکنم یک لااله را می‌نویسند، الاالله را نمی‌نویسند. متاسفانه این کار را بسیار می‌بینیم و به نظر من این شیوه بسیار ناهنجاری است. هیچ سودی هم برای هیچ‌کس ندارد و همه هم از آن صدمه می‌خورند.

       دومین مسئله، توقعات مردم از جامعه پزشکی است. پزشکان همیشه ملجا و پناه مردم در مواقع دشوار و شاید خدمت‌گزارترین طبقه جامعه بوده‌اند. این باید به همین صورت بماند. هم جامعه پزشکی باید این موقعیت خود را حفظ کند، هم مردم باید کمک کنند تا این موقعیت حفظ شود. از اختلاف انداختن، کسی سود نمی‌برد. اینکه جامعه هنرمندان که از قشر فرهیخته مملکت هستند در مقابل جامعه پزشکی که آن‌ها هم فرهیخته هستند، موضع‌گیری‌های غیرمنطقی می‌کنند، کسی سودی نمی‌برد

. آن‌هم بر اساس داده‌هایی که ممکن است واقعیت نداشته باشد. در همین مسئله آقای کیارستمی، شاهد یکی از این موج‌ها بودیم؛ هیجانات بیهوده‌ای دامن زده می‌شد و افرادی که فرصت‌طلب بودند، می‌خواستند سوار این امواج شوند و سوءاستفاده کنند. درحالی‌که خبری که اخیرا از طرف رئیس محترم سازمان نظام پزشکی منتشر شد را ما از مدت‌ها قبل می‌دانستیم. ما می‌دانستیم که مرحوم کیارستمی در شرایطی کشور را ترک کرد که وضعش کاملا خوب بود.

آن‌قدر خوب بود که بتواند مسافرت هوایی چهار-پنج ساعته را تحمل کند. هیچ‌کس نمی‌داند ایشان برای چه به فرانسه رفت و آنجا دقیقا چه بر سر ایشان آمد. ولی ایشان در عزلت و تنهایی و براثر خونریزی مغزی از دنیا می‌روند. بعد هم این‌همه حرف‌های ناروا توسط برخی رسانه‌ها و افراد گفته می‌شود. این‌ها باید برگردند و خودشان را تحلیل کرده و از جامعه پزشکی و از پزشکانی که زحمت درمان این مرحوم را به عهده داشتند، عذرخواهی کنند. در مواقع هیجانی، مطلب نوشتن درست نیست. اگر بخواهند شرافت روزنامه‌نگاری را حفظ کنند، باید از دکتر میر و تیم ایشان که آن‌قدر زحمت کشیدند، معذرت‌خواهی کنند.

 ما مطمئنیم اکثریت قریب به اتفاق جامعه رسانه‌ای هیچ سوگیری‌ منفی نسبت به جامعه پزشکی ندارد. پیشنهاد شما برای رسانه‌هایی که می‌خواهند در حوزه‌های بیماران پزشکان، حوزه‌های مربوط به احوالات شخصی یا حریم خصوصی بیماران (بخصوص مشاهیر و چهره ها) و یا پزشکان اظهارنظر کنند، چیست؟
       استاد ایرج فاضل: یک پزشک اگر در محدوده وظیفه خود، شریف و واقع‌بین کار کند، یک قدیس است. نجات جان انسان‌ها بزرگ‌ترین کاری است که می‌توان انجام داد. نجات یک جان نجات بشریت است. با این حرفه نمی‌توان بازی کرد. به نظر من اصحاب رسانه آن‌قدر قدرت تشخیص دارند که بتوانند افراد موثق را از کسانی که ممکن است اخبار ناموثق به آن‌ها بدهند، شناسایی کنند. این معیار را خودشان باید بسنجند اما به نظر معیارهایی مانند گذشته افراد، رفتارهای قبلی‌شان و گفته‌هایشان قابل استناد باشد. باید دوستان مطبوعاتی به این مسائل دقت کنند و هر گفته‌ای را از طرف هر پزشکی منتقل نکنند. به‌خصوص اگر خیری در آن نیست. بسیاری از مطالبی که نوشته می‌شود علاوه بر اینکه برای هیچ‌کس خیری ندارد، انگار برای شر نوشته می‌شود. اصلا چه لزومی دارد آدم این‌ها را منتقل کند. به نظر من تشخیص اینکه گفته‌ای درست است یا نه، با خود مطبوعات است.

جامعه رسانه‌ای هدفش از بیان چالش‌ها، مشکلات یا نارسایی‌ها، اصلاح رویه‌ها است؛ یعنی وقتی یک خبرنگار یک معضل اجتماعی، یک نقص یا یک نارضایتی را بیان می‌کند، هدف این است که در آینده از موارد مشابه پیشگیری کند. قطعا نظر او این است و قصدش انتشار شر نیست. بالاخره جامعه پزشکی که مرکز اخبار و اطلاعات است، وقتی مورد پرسش قرار می‌گیرد، چه معیارهایی را باید در نظر بگیرد؟
       استاد ایرج فاضل: متاسفانه بسیاری اوقات، پای یک نفر با روپوش سفید در میان است. این هم از خواص ملی ماست که متاسفانه احساس مسئولیت کافی نسبت به حرفه‌مان نداریم اما نمی‌توانیم از این بگذریم که این‌همه انتقاد از یک حرفه، شاید صحیح نباشد.

 ما در مقابل طبابت، قضاوت را داریم؛ شغلی بی‌نهایت مقدس، بی‌نهایت مهم و سرنوشت‌ساز. آیا روزنامه‌های ما درباره اینکه در دادگاه‌های ما چه می‌گذرد کنجکاوی می‌کنند؟ آیا اگر رگه‌هایی از زیرمیزی در دادگاه‌های ما باشد، چیزی درباره آن منتشر می‌شود؟ نه، کلمه‌ای مطلب دراین‌باره نمی‌نویسند اما هرروز پیگیر حرف‌های درست یا نادرست در حوزه پزشکی هستند. چرا؟ آیا فقط پزشکی در مملکت ما مشکل دارد؟ این نشان می‌دهد که همه‌اش حقیقت‌یابی نیست. شاید یک‌چیزهایی پشتش باشد. رنجاندن یک قشر تحصیل‌کرده و خدمتگزار به نفع مملکت نیست. پزشکی جز رده‌های بالای اجتماعی است. ریشه‌یابی کنید چه کسی این کار را می‌کند و همه را تحریک می‌کند. این‌همه هجمه به جامعه پزشکی غیرعادی است.

       استادکاظم عباسیون: من هم روی صحبت‌های استاد فاضل تاکید می‌کنم. انتظار داریم وقتی می‌خواهید گزارشی از یک فرد چاپ می‌شود، گزارش کامل به چاپ برسد و چیزی از آن کم و کسر نشود. مثل همان بلایی که یک‌بار سر خود من آمده است و جناب استاد فاضل مجبور شدند به تلویزیون بروند و از من و جامعه جراحان دفاع کنند. من گفته بودم که تا وقتی تعرفه‌ها عادلانه نشود، باید توقع داشته باشید که زیرمیزی هم ادامه داشته باشد. از این جمله قسمت «تا وقتی» را حذف کرده بودند و نوشته بودند استاد عباسیون گفته است که زیرمیزی حق دکترها است. این است که بین جامعه پزشکی و رسانه فاصله ایجاد می‌کند؛ بنابراین واقعیت را تمام و کمال بنویسید.

       استاد سیاوش صحت: صداقت خیلی مهم است و مهم‌تر اینکه خبرنگار جامعه تخصصی‌اش را بشناسد و از مسائل آن اطلاع داشته باشد. شما نمی‌توانید یک ستون یا یک مطلب پزشکی داشته باشید ولی خبرنگار شما از پزشکی اطلاع نداشته باشد. باید خبرنگار پزشکی، جامعه پزشکی، دکترها، واقعیت‌ها، خطاها و عوارض را بشناسد. آن‌وقت می‌تواند مطلب و تیتر درست انتخاب کند. تصور من این است که خبرنگاری که برای حوزه پزشکی انتخاب می‌شود باید به امور پزشکی وارد باشد. خیلی جاها در دنیا خبرنگاران حوزه پزشکی، پزشک هستند و می‌توانند تشخیص بدهند که چقدر یک حرف درست و ارزشمند است و کجای روزنامه می‌تواند چاپ شود. به نظر من این شیوه از همه مصائب جلوگیری می‌کند. همکاران هم گاهی یک حرف‌هایی می‌زنند. شاید نظرشان این باشد اما رسانه باید بداند که این مطلب به لحاظ علمی و عقلی، چقدر درست یا غلط است. اصحاب رسانه باید توجه داشته باشند که مطالبی که چاپ می‌کنند ممکن است اعتماد مردم به جامعه پزشکی را خدشه‌دار کند. برای همین هم این روزها شاهدیم که مریضی برای یک بیماری، به چندین دکتر مراجعه می‌کند.

عنی می‌خواهید بگویید که مردم فقط اخبار را از رسانه‌ها می‌شنوند؟ فکر نمی‌کنید شاید در فضای مجازی یا در تجربه‌های شخصی‌شان با چنین مسائلی مواجه شده‌اند؟
       استاد ایرج فاضل: ما الآن درباره رسانه‌های رسمی صحبت می‌کنیم. فضای مجازی قابل‌کنترل نیست و نمی‌توان کاری کرد.

درحال حاضر بزرگ‌ترین مشکل ما در حوزه رسانه‌ای اطلاع‌رسانی درباره خطاهای پزشکی است. در بقیه حوزه‌ها مشکلی به این بزرگی نداریم. البته بعد از اینکه سامانه ثبت شکایت اعلام شد، مسائلی مطرح شد که اصلا در شان جامعه پزشکی نبود و نباید انجام می‌شد.
       استاد ایرج فاضل: ما هم در این خصوص به وزیر ایراد گرفته‌ایم.

حرف ما این است که معضل حوزه اطلاع‌رسانی این است که برخی از همکاران رسانه‌ها نمی‌دانند چگونه درباره خطاهای پزشکی با مخاطب خود صحبت کنند. نظر شما در این زمینه چیست؟
       استاد ایرج فاضل: این گاهی به خودستایی سوءتعبیر می‌شود اما واقعیت این است که مقوله پزشکی، مقوله‌ای بسیار تخصصی است و اصولا به نظر من جایگاه بررسی خطای پزشکی در رسانه‌های گروهی نیست. به همین دلیل هم قانون‌گذار مراجع مخصوصی برای خطای پزشکی تصویب کرده که در آن مراجع با دقت کافی، مسائل بررسی و نتیجه‌گیری ‌شود؛ بنابراین اگر در محیط رسانه‌ای مطرح شود، همین مسئله مرحوم کیارستمی پیش می‌آید که بسیاری از مسائلی که گفته و نوشته شد، مسائلی دور از واقعیت و دور از شان جامعه بود؛ بنابراین خطر کشانده شدن خطاهای پزشکی به رسانه‌های عمومی این است که قبل از اینکه بررسی شود و در دادگاه‌های باصلاحیت بررسی شود که خطایی رخ‌داده یا نه دردهان روزنامه‌ها افتاده و هر جور بخواهند قلم‌فرسایی می‌کنند.

اگر یک پرونده‌ای تکلیفش روشن و مشخص شد، چگونه به آن بپردازند؟
       استاد ایرج فاضل: نظر من این است که شما باید با نهایت سلامت بررسی کنید و اگر سودی برای مردم و جامعه دارد، آن را منتقل کنید اما اگر آشفتگی و بی‌اعتمادی ایجاد می‌کند خبرها را منتقل نکنید. اصل مسئله، سود و صلاح اجتماع است.

یعنی می‌گویید این باید در پرتو مصلحت اجتماعی قرار گیرد؟
       استاد ایرج فاضل: چیزی که الآن در ایران اتفاق می‌افتد و من به‌عنوان یک جراح بسیار نگرانش هستم، با شرایطی که ما در ذهن مردم به وجود آورده‌ایم. الان جراح‌های ما زیر بار عمل‌های سنگین و پرمخاطره نمی‌روند که شاید حق هم داشته باشند. چرا که می‌گویند من تمام زحمتم را می‌کشم، بعد هم نتیجه می‌گیرد کاری با من خواهند کرد که با دکترمیر کردند. از بین بردن اعتماد، در جامعه پزشکی و در مردم اثرگذار است. حاصل همه این جنجال‌ها از بین بردن اعتماد مردم بود. آیا این به صلاح مملکت یا سلامت مردم است؟ آیا انتشار مطلبی که شما به درست یا غلط می‌نویسید، به نفع مردم است یا نه؟ این باید معیار اصلی در رسانه‌ها باشد.

اینکه انتشار خبری به نفع مردم است یا نه را چه کسی تعیین می‌کند؟ ما به‌عنوان یک رسانه‌ تخصصی برای گروه پزشکی و پزشکان، بر مبنای شرافت، حفظ کیان حرفه‌ای و سلامت حرفه‌ای تصمیم می‌گیریم اما روزنامه‌هایی با مخاطب‌های عادی، دغدغه‌ها، اولویت‌ها و اهداف ما را ندارند. برای ما شاید دفاع از کیان پزشکی مهم‌ باشد ولی رسانه‌های عمومی می‌گویند برای ما منافع عمومی و منافع مردم مهم‌تر است.
       استاد ایرج فاضل: به نظر این مسائل تا حدودی علاج ندارد. آن‌کسی که به یک مجموعه اجازه می‌دهد روزنامه منتشر کند باید سلامتش را هم ضمانت کنند. اگر نظارت سالم باشد، خودبه‌خود یک سری مسائل حل می‌شود. مشکل وقتی پیش می‌آید که مجموعه‌ای که این صلاحیت را ندارد، اجازه انتشار روزنامه را گرفته‌ و اخباری می‌نویسند که برای هیجان مردم است. آن‌ها به هر قیمتی و بدون توجه به نتیجه آن، فقط می‌خواهند مردم روزنامه را بخرند و خبر را بخوانند. بنابراین ما اگر در رفتار مطبوعات اختلالی دیدیم، باید آن را از مسیر قانونی اصلاح کنیم و به آن‌ها تذکر دهیم، نه اینکه روزنامه‌ها را تعطیل کنیم. به‌عنوان یک پزشک گله‌مند هستم. من یک‌عمر شب و روز به مردم خدمت کرده‌ام اما خیلی از این اخباری که منتقل می‌شود در حد جامعه پزشکی نیست. به هر صورت تکدر خاطر ایجاد می‌کند. من کسی نیستم که به خاطر این چیزها مملکتم را ترک کنم و به خارج از کشور بروم اما دلم هم نمی‌خواهد از مطبوعات مملکتم مکدر باشم.

       استاد سیاوش صحت: کسی باید روی خطاهای پزشکی قضاوت کند که در آن حوزه اطلاعات داشته باشد. یک پزشک می‌داند که هر عمل جراحی، عوارضی دارد ولی نباید آن را با خطا اشتباه گرفت. سال‌ها پیش وزیر امور خارجه انگلیس برای عمل کیسه صفرا به اتاق عمل رفت و مجرای صفراوی‌اش قطع شد که چیز خطرناکی است. او را با هواپیما به آمریکا بردند و در بیمارستانی در آنجا عمل شد اما مطبوعات چیز زیادی ننوشتند. اتفاقی بود که افتاد. این نحوه برخورد خیلی فرق می‌کند، حالا اگر برای وزیر امور خارجه در ایران چنین اتفاقی بیفتد، تیتر تمام روزنامه‌ها می‌شود.

       استاد ایرج فاضل: یکی از دلایلش این است که روزنامه‌های ما گاهی مطلب واقعی ندارند، یعنی گاهی نمی‌توانند مسائل اصلی را مطرح کنند برای همین دنبال مسائل حاشیه‌ای هستند. مملکت کم مسئله ندارد. یکی از بهترین و پیشرفته‌ترین قسمت‌هایی که در مملکت داریم بخش پزشکی است. امروز لازم نیست یک نفر برای درمان از مملکت خارج شود. پزشکی ما پیشرفته و خدمتگزار است.