زانو و رباط‌های آن را بیشتر بشناسیم
به گزارش شفا آنلاین، اغلب
شاهد ایجاد این آسیب دیدگی در میان ورزشکاران هستیم اما همه افراد ممکن است
در طول فعالیت‌هایی مانند کشتی، فوتبال، بسکتبال و اسکی نیز دچار آسیب
دیدگی از ناحیه زانو شوند. برخی از آسیب دیدگی‌های این ناحیه احتمال دارد منجر به تخریب این عضو برای تمام عمر شوند، بنابراین تمام افراد بویژه ورزشکاران باید اقدام‌های لازم را در جهت پیشگیری از این آسیب دیدگی‌ها انجام دهند.
دکتر سیامک بشردوست تجلی متخصص فیزیکال تراپی می‌گوید: زانو مفصل بسیار پیچیده و مهمی است که وظیفه انتقال وزن قسمت‌های فوقانی بدن و لگن به ناحیه مچ پا را به عهده دارد. در حقیقت زانو نقش واسطه را در انتقال وزن بدن ایفا می‌کند. مفصل زانو در طول فعالیت‌های روزانه اغلب فشار و وزن زیادی را تحمل می‌کند.
بنابراین انجام اقداماتی مانند ایستادن یا نشستن‌های غیر صحیح و انجام حرکات نامناسب در هنگام راه رفتن، دویدن و سایر فعالیت‌های روزانه فشار وارد شده به مفصل زانو را افزایش می‌دهد و موجب شروع تغییرات فرسایشی در آن خواهد شد.
آسیب‌های مربوط به زانو در ورزشکاران به علت فعالیت‌های سنگین ورزشی و تمرینات تخصصی اغلب بیشتر از دیگران است. بدن ورزشکاران به علت داشتن عضلات قوی‌تر و آمادگی بیشتر به صورت طبیعی توان تقابل با نیروهای وارد شده بر زانو را دارد اما به هر صورت اعمال نیروی بیش از اندازه بخصوص در سنین میانسالی احتمال صدمه دیدگی و آسیب به زانو را در این افراد افزایش می‌دهد.
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، بیان می‌کند: درمان نشدن زودهنگام این صدمات فیزیکی در ورزشکاران و بازگشت مجدد به مسابقه یا تمرین بدون کامل شدن دوره درمانی می‌تواند منجر به آسیب دیدگی جدی زانو در آینده و حتی دوری کامل ورزشکار از میادین ورزشی و در نهایت مختل شدن فعالیت‌های معمولی روزانه او شود.
وی با اشاره به اینکه آسیب دیدگی رباط صلیبی قدامی یکی از شایع‌ترین
صدماتی است که در زانو ایجاد می‌شود، می‌گوید: رباط‌های صلیبی نقش مهمی در
ثبات زانو ایفا می‌کنند بنابراین آسیب به این رباط‌ها می‌تواند شروعی بر
مشکلات جدی زانو باشد وسرانجام زانوی فرد را تخریب کند.
خوشبختانه امروزه می‌توان به کمک روش‌های پیشرفته جراحی و ارتوپدی رباط صلیبی پاره شده را ترمیم کرد اما پس از جراحی فرد آسیب دیده باید توسط یک فیزیوتراپیست مجرب دوره درمانی خود را طی کند تا امکان بازگشت به فعالیت‌هایش در زندگی عادی را داشته باشد.
دکتر بشردوست با تأکید بر اینکه آسیب به رباط صلیبی نقش مؤثری در ثبات
زانو و انجام حرکات مختلف دارد، تصریح می‌کند: آسیب به این ناحیه می‌تواند
کارآیی زانو را به صورت کامل از بین ببرد. آسیب دیدگی رباط صلیبی اغلب در
شرایطی است که زانو یا ساق پا در زنجیره بسته نسبت به ران چرخش پیدا
می‌کند.
در این شرایط رباط صلیبی قدامی به علت اینکه بین دو استخوان ران و ساق قرار گرفته به نوعی دچار کشیدگی بیش از اندازه می‌شود. این کشیدگی در موارد شدید یا پس از تکرار صدمات مشابه می‌تواند منجر به پارگی رباط شود.
آسیب دیدگی در بخش رباط‌های صلیبی بخصوص رباط صلیبی قدامی اغلب در ورزش‌هایی مانند فوتبال، والیبال، تنیس، بسکتبال و اسکی که همراه با چرخش زانو هستند ایجاد می‌شود. به گفته این متخصص امکان آسیب به رباط صلیبی و زانو در ورزش‌هایی که همراه با چرخش زانو هستند و کف پا با زمین تماس دارد بیشتر از سایر ورزش‌ها است.
اغلب این بیماران در مراحل اولیه پس از آسیب دیدگی می‌توانند با استفاده از یخ، روش‌هایی مانند بانداژ و تحریک‌های الکتریکی، التهاب و تورم زانوی خود را بهبود بخشند. به این بیماران توصیه می‌شود پس از آسیب دیدگی با استفاده از قرار دادن یخ روی زانوی خود التهاب موضع را کاهش دهند. آنها می‌توانند با مشورت پزشک خود و با انجام تمرینات ویژه عضلات ناحیه ثبات مفصل را تقویت کنند.
وی با
اشاره به اینکه اغلب افراد پس از آسیب دیدگی بخشی از رباط خود قادر به
انجام فعالیت‌های طبیعی نیستند، می‌گوید: جراحان ارتوپد با ترمیم یا
جایگزینی رباط کمک بزرگی به درمان این بیماران می‌کنند که اغلب این
فعالیت‌ها ضروری هستند اما این اقدامات برای بازگشت به فعالیت‌های ورزشی
سنگین و حتی معمولی کافی نیستند. تکمیل درمان و بازگشت این افراد به شرایط
طبیعی نیازمند یک برنامه جدی، دقیق و مؤثر فیزیوتراپی است. این متخصص
فیزیکال تراپی در ادامه بیان می‌کند: یک فرد صدمه دیده پس از انجام جراحی
ترمیمی باید در حدود 6 تا7 ماه تحت درمان فیزیوتراپی ویژه قرار گیرد تا به
کمک تمریناتی خاص ثبات مفاصل و تحرک مفصلی او افزایش یابد. اگر چه رباط
صلیبی خلفی نیز جزء رباط‌های مهم مفصل زانو محسوب می‌شود اما به اندازه
رباط صلیبی قدامی در ایجاد ثبات زانو نقش مؤثر ندارد.
افزایش ثبات مفصل
زانو از طریق تمرینات تقویتی عضلات اطراف مفصل همراه با افزایش قدرت انعطاف
و تحرک بهترین روش برای پیشگیری از ایجاد آسیب دیدگی‌های رباط‌های صلیبی و
بویژه رباط صلیبی قدامی است.
دکتر بشردوست می‌افزاید: تغذیه مناسب و انجام ورزش‌های هوازی بویژه در طول
فعالیت‌های بیولوژیک استخوان در جهت افزایش استحکام استخوانی بسیار
کمک‌کننده است. بهترین روشی که می‌توان برای کمک به افزایش ثبات زانو انجام
داد اقداماتی است که ثبات دینامیک زانو را افزایش دهد.
وی با اشاره به اینکه افزایش قدرت عضلانی عضلات اطراف زانو و تقویت استحکام سایر عناصر تشریحی در مفصل زانو می‌تواند موجب افزایش ثبات مفصلی در این ناحیه شود، می‌گوید: برای ایجاد ثبات بیشتر در مفصل زانو می‌توان از روش‌های تمرینات تقویتی برای عضلات اطراف مفصل بویژه عضله چهار سر رانی و بخش پهن داخلی این عضله استفاده کرد و موجب افزایش قدرت و تحریک‌پذیری عضلانی در این ناحیه شد.
این متخصص فیزیکال تراپی با اشاره به اینکه افزایش ثبات دینامیک در افراد
باعث می‌شود تا احتمال آسیب دیدگی افراد در شرایطی که تحت فشار هستند کاهش
یابد، تصریح می‌کند: رباط‌های طرفی زانو شامل رباط طرفی داخلی و خارجی
عناصر تشریحی دیگری هستند که در ضربات جانبی یا نیروهای وارده از پهلو به
زانو دچار آسیب می‌شوند.
این رباط‌ها نخستین سطح مقابله‌کننده با این صدمات هستند. رباط‌های طرفی زانو اگرچه در مفصل زانو بسیار مهم تلقی می‌شوند اما در مقایسه با رباط صلیبی قدامی نقش کمتری در ثبات زانو ایفا می‌کنند. وی در خاتمه خاطرنشان می‌کند: رباط‌های طرفی داخلی و خارجی همانند رباط‌های صلیبی می‌توانند دچار کشیدگی‌های جزئی و پیشرفته شوند.
زانوی افراد در آسیب‌های جزئی لیگامان‌های طرفی اغلب نیاز به جراحی پیدا نکرده و فرد می‌تواند به کمک درمان‌های غیرجراحی و تمرینات مناسب درمانی به زندگی بازگردد اما در شرایط خاص ممکن است این صدمات نیز نیاز به جراحی داشته باشند. در این زمان طول درمان بیش از درمان‌های غیر جراحی خواهد بود. تشخیص نوع آسیب دیدگی در این بیماران و ارائه درمان‌های مناسب مبتنی برشواهد و برنامه‌های مختلف درمانی با توجه به شرایط بیمار بر عهده متخصصان ارتوپدی و فیزیوتراپی است.ایران
دکتر سیامک بشردوست متخصص فیزیکال تراپی
