سفر از ایران به سلامت

 بعضی‌ها هم یک تاکسی دربست در اختیارشان هست که فاصله داروخانه و مطب و سونوگرافی را راحت بروند و برگردند. دست‌شان به داروخانه که می‌رسد، تا می‌توانند می‌خرند. سفارش دوستان و آشنایان هم هست. ایبوپروفن نخستین چیزی است که اشتیاق خریدش را دارند. کپسول‌های ژلاتینی که برای سردرد معجزه می‌کند اما اهالی جمهوری آذربایجان برای هر دردی سراغ ایبوپروفن می‌روند.


بعضی‌ها می‌گویند برای‌شان ارزان تمام می‌شود. هیچ جای دنیا دارو تا این اندازه ارزان نیست. بعضی‌ها می‌گویند امکانات درمانی و پزشکی‌شان قابل مقایسه با ایران نیست. مخصوصاً برای جراحی، اول به بیمارستان‌های تبریز فکر می‌کنند. وقتی از تشخیص بیماری ناامید می‌شوند یا پزشک هموطن‌شان نمی‌تواند کاری از پیش ببرد، راهی ایران می‌شوند و با هزینه کمتر خدمات درمانی بهتری می‌گیرند. بعضی‌ها هم می‌گویند از وقتی ارزش پول جمهوری آذربایجان بالا رفت و دلار هم در ایران گران‌ شد، شهروندان جمهوری آذربایجان به مراکز درمانی تبریز هجوم آوردند که البته فرصت خوبی است. بالا بودن نرخ دلار بالاخره همه جا بد نیست و وقتی پای صادرات به میان می‌آید یا گردشگری و بویژه توریسم درمانی، تبدیل به پدیده مثبتی می‌شود.


از دلار و عرضه و تقاضا و صادرات خدمت که بگذریم همین پدیده که به شکلی اتفاقی و برنامه‌ریزی نشده شکل گرفته به خوبی نشان می‌دهد چه داشته‌هایی در این زمینه داریم و با کمی سر و شکل دادن به آن چقدر خوش می‌توانیم بدرخشیم. جراحی‌های ساده‌ای مثل برداشتن آپاندیس که در هر مرکز درمانی شهرستانی دور افتاده در ایران انجام می‌شود برای بسیاری از کشورهای منطقه مسأله‌ای بغرنج است. فکرش را بکنید اگر در مناطق آزاد کشور مثل قشم و کیش و ارس بیمارستان‌هایی به همین منظور ساخته شود و حتی از متخصصان ایرانی خارج از کشور دعوت به همکاری شود... آرزوی بلند پروازانه‌ای است؟


توریسم درمانی یا همان گردشگری درمانی و سلامت یا هر اسم دیگری که روی آن گذاشته شود، عبارت ناآشنایی نیست، البته چندان هم آشنا نیست. شاید از خیلی‌ها که سؤال شود، اطلاعاتی هرچند اندک از این مقوله نداشته باشند که جای تعجب هم ندارد چرا که در کشور ما تاکنون به صورت جدی به این صنعت توجه نشده است. صنعتی که در بسیاری از کشورهای جهان، جای خود را چنان باز کرده که یک پای ثابت درآمدزایی در صنعت گردشگری شان شده و چه کاری بهتر از اینکه هم دردی درمان شود و هم درآمدی حاصل.


شاید یک سؤال در ذهن شکل بگیرد که چرا مردم به جای اینکه مراحل درمان را در کشور خودشان طی کنند، راه دیار غربت را پیش می‌گیرند. عوامل متعددی موجب رشد صعودی گرایش مردم به مسافرت‌های پزشکی شده است. هزینه بالای زندگی در کشورهای صنعتی، آسان‌شدن مسافرت‌های بین‌المللی و اصلاح و بهبود سطح تکنولوژی و استانداردهای پزشکی در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله این دلایل است.


باید توجه داشت در برخی کشورها که سیستم خدمات درمانی عمومی متداول است، معمولاً زمان زیادی برای پاسخگویی به نیاز پزشکی و درمانی شهروندان صرف می‌شود و بیماران ناگزیرند مدت طولانی در انتظار رسیدگی به وضعیت‌شان باشند. به عنوان مثال برای پیوند مفصل ران در انگلستان و کانادا باید یک سال یا بیشتر در نوبت، منتظر ماند اما در سنگاپور، تایلند یا فیلیپین، بیمار می‌تواند یک روز پس از ورود، تحت مراقبت و درمان قرار گیرد. همچنین هزینه پایین مراقبت‌های پزشکی و کیفیت مناسب خدمات درمانی از دیگر دلایل گسترش توریسم درمانی است.
 جویندگان درمان و سلامتی از هر کجای دنیا می‌توانند به یک کشور وارد شده و تحت خدمات و مراقبت‌های پزشکی در زمینه‌هایی همچون انواع سرطان، بیماری‌های مغز و اعصاب، جراحی‌های پیوند اعضا، عمل‌های زیبایی و غیره قرار گیرند.
در این میان کشورهایی از جمله برونئی، کوبا، هنگ‌کنگ، مجارستان، هندوستان، اردن، لیتوانی، مالزی، فیلیپن، سنگاپور، تایلند و اخیراً امارات متحده عربی در این زمینه، پیشرو محسوب می‌شوند و درآمد زیادی را سالانه از این راه کسب می‌کنند.
کشور ما با وجود داشتن امکانات مطلوب درمانی، هنوز آنچنان که باید راهی در این مقوله باز نکرده گرچه ایران سالانه میزبان تعدادی گردشگر درمانی است اما برنامه منسجمی در بخش گردشگری درمانی ندارد.
 به گفته دکتر رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ما زیرساخت‌های خیلی خوبی در بخش گردشگری درمانی داریم. البته به گفته او، گردشگران سلامت به دنبال خدمات پیشرفته هستند و به مراکز خاصی مراجعه می‌کنند، در آن مراکز هم اکثراً ظرفیت پر است و آنها در نوبت قرار می‌گیرند. ما واقعاً الان ظرفیت این را داریم و با توسعه‌ای هم که برنامه‌ریزی شده است امکان جواب‌دهی به متقاضیان توریسم درمانی را در آینده بیش از پیش خواهیم داشت.


دکتر سید امیر محسن ضیایی رئیس جمعیت هلال احمر نیز معتقد است باید در توریسم درمانی فعالیت‌های خود را صنعتی کنیم تا بیماران از ابتدای ورود به کشور تا دریافت خدمات درمانی و خروج از کشور خدمات جامعی را دریافت کنند. به گفته او ایران در حوزه سلامت و درمان توانمندی‌های بسیاری دارد و با اتکا به این توانمندی‌ها می‌توان خدمات درمانی مناسبی را بویژه به کشور‌های همسایه ارائه کرد.
رئیس جمعیت هلال احمر آنقدر به آینده این صنعت در ایران امیدوار است که ابراز امیدواری می‌کند ایران به الگوی توریسم درمانی تبدیل شود. او می‌گوید: «هم‌اکنون مراکز درمانی هلال احمر در خارج از کشور فعالیت‌های جامعی را ارائه می‌کنند که با اتکا به آنها می‌توان بیماران نیازمند به درمان را شناسایی و آنها را به ایران هدایت کرد که این مهم نه فقط موجب توسعه توریسم درمانی می‌شود بلکه منابع بسیاری برای کشور به همراه خواهد داشت.»


سید تقی نوربخش مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی نیز با یادآوری توان و تخصص پزشکان ایرانی و استاندارد‌سازی خدمات درمانی و پزشکی در کشور می‌گوید: «با رفع تحریم‌ها و بهبود فضای سیاسی و تبلیغاتی، ایران در زمینه گردشگری سلامت در منطقه آینده بسیار درخشانی خواهد داشت.» او که این سخنان را در بازدید از بخش‌های مختلف بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی کیش عنوان می‌کرد، امکانات این بیمارستان را مطلوب ارزیابی کرد؛ بیمارستانی که تلاش دارد تا با ارائه خدمات مناسب در مسیر جذب گردشگر سلامت، شتاب بیشتری ببخشد. این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اینکه به جای تمرکز امکانات در مرکز و شهرهای بزرگ، امکانات پزشکی در نقاط مرزی تقویت شود تا امکان جذب گردشگر سلامت هرچه بیشتر فراهم آید.

 چرا برای گردشگری درمانی تبلیغ نمی‌کنیم؟!
سال 1382 بود که برای نخستین بار توریسم درمانی در گردشگری ایران از سوی وزارت بهداشت مورد توجه قرار گرفت. ایران براساس برنامه‌ریزی‌های خود می‌بایست تا پایان برنامه‌ چهارم توسعه، ۳۰ درصد از نیازهای درمانی و بهداشتی کشور را از طریق صدور کالای خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم می‌کرد. در این قالب، درآمد ناشی ازتوریسم درمانی قرار بود برای کشور ما سودآور باشد و اجازه ندهد ایران از کشورهای رقیب بویژه کشورهای آسیایی عقب بماند؛ آن هم با تبلیغات گسترده‌ای که این کشورها در بخش توریسم درمانی انجام می‌دهند. نمونه‌اش تبلیغاتی است که کشور ترکیه در مورد درمان دیابت با روش جراحی، از شبکه‌های مختلف ماهواره‌ای پخش کرده است. در این تبلیغات بیننده گویا در مواجهه با کشفی بزرگ در عالم پزشکی قرار می‌گیرد که قرار است دردهایش را به یک‌باره درمان کند. دکتر جراح هم بیشتر به یک معجزه‌گر شباهت دارد که خیلی‌ها سلامت شان را مدیون او هستند. جالب است بدانید که این کشف بزرگ، یک عمل جراحی نسبتاً ساده است که تنها در مورد درمان نوع خاصی از دیابت کاربرد دارد و براحتی هم در کشور خودمان امکان پذیر است. عیب ما این است که مثل ترکیه تلاش خود را برای سرازیر شدن بیماران منطقه صرف نمی‌کنیم. در شرایطی که می‌شود دست کم بیماران کشورهای همسایه را به امکانات پزشکی خود جذب کنیم، چرا باید دست روی دست بگذاریم آن هم در شرایطی که براساس آمار بهداشت جهانی، سالانه حدود ۵۰ میلیارد دلار، صرف درمان بیماران منطقه آسیا، در کشورهای اروپایی و امریکایی می‌شود و صدالبته که جذب درصدی از این مبلغ در کشور می‌تواند تأثیر چشمگیری در اقتصاد گردشگری داشته باشد.
مهرداد میرکیانی کارشناس گردشگری در این باره می‌گوید: «ایران دارای توانمندی‌های فراوانی در حوزه پزشکی است و در مقوله‌هایی همچون تکنولوژی‌های روز، استانداردهای جهانی، اقتصاد درمان و هزینه‌های درمانی، نسبت به کشورهای همسایه و خاورمیانه جلوتر است. همچنین ایران دارای توانمندی‌های طبیعی همچون چشمه‌های آب گرم، گل‌افشان‌ها، چشمه‌های لجن و غارهای متعدد است که می‌توان نهایت استفاده را از آنها در بخش سلامت برد اما متأسفانه جای خالی تبلیغات در این بخش کاملاً مشخص است.»
دکتر بختیار زاهدی، کارشناس توریسم درمانی نیز معتقد است در گردشگری سلامت، معالجه با استفاده از تکنولوژی جهان اول صورت می‌گیرد درحالی که قیمت این خدمات با نرخ جهان سوم از گردشگر دریافت می‌شود. در این باره باید توجه کرد اگرچه هدف گردشگری پزشکی، سلامت و بهبود فرد است، اما گردشگری یک فعالیت اقتصادی است که شامل تجارت در خدمات و ایجاد ارتباط بین 2 بخش پزشکی و گردشگری است.
او می‌گوید: «اساس گردشگری پزشکی بر پایه فعالیت بیمارستان‌های مجهز با کادر مجرب در نقاط مختلف کشور است. در این راستا ایجاد بیمارستان‌های ویژه در نقاط گردشگرپذیر کشور ازجمله کیش می‌تواند در جذب گردشگران پزشکی مورد توجه قرار گیرد. هم‌اکنون نیز ایران در زمینه‌هایی همچون چشم‌پزشکی فعالیت‌هایی می‌کند ولی به گفته کارشناسان به دلیل نبود زیرساخت مناسب موفقیت‌ها در حد انتظار نبوده است.»
توانایی داریم اما از آن استفاده درست نمی‌کنیم. تمام حرف، همین است. حالا گردشگری پزشکی با عنوان دهان پرکن «توریسم درمانی» یا هر عنوان دیگری جای خود را هر روز بیشتر و بیشتر در صنعت گردشگری دنیا باز می‌کند و ما در گیر و دار حرف‌ها و عمل نکردن‌ها، هر روز فرصت‌های بیشتری را از دست می‌دهیم.

ایران