کد خبر: ۳۶۳۳۷۸
تاریخ انتشار: ۰۹:۱۶ - ۱۰ تير ۱۴۰۴ - 2025July 01

معجزه محبت در دل بحران

اضطراب مزمن، افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه، اختلالات خواب، پرخاشگری و... فقط بخشی از پیامدهای روان‌شناختی جنگ است. اما در میان گروههای مختلف جامعه، کودکان به دلیل عدم تکامل شناختی و هیجانی، بشدت در برابر ترومای جنگ آسیب‌پذیرند.

شفاآنلاین»سلامت» مراقبت از روان کودک در بحران، کلیشه‎ای، پز دادن یا کلاس نیست، یک ضرورت حیاتی است. جنگ واژه‌ای است که تداعی‌گر ویرانی، فقدان و ترومای عمیق است. اگر کودکی در اطرافتان دارید، قطعاً متوجه برخی از واکنش‎های او در این ۱۲ روز دفاع مقدس شده‎اید. اضطراب مزمن، افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه، اختلالات خواب، پرخاشگری و... فقط بخشی از پیامدهای روان‌شناختی جنگ است. اما در میان گروه‎های مختلف جامعه، کودکان به دلیل عدم تکامل شناختی و هیجانی، بشدت در برابر ترومای جنگ آسیب‌پذیرند. ترس از جدایی و ترس از دست دادن والدین واکنش‎های رایجی است که می‎تواند باعث دل درد، سردرد، شب ادراری و گاهی سکوت‎های طولانی در کودکان شود.

به گزارش شفاآنلاین: دکتر سید فخرالدین آرمن متخصص اعصاب و روان درباره تبعات شرایط بحرانی طبیعی و غیرطبیعی همچون جنگ‎ها بر روان کودکان می‎گوید: «جنگ فقط شهرها را ویران نمی‎کند، بلکه ساختار روان انسان را هم  درهم می‎شکند. در میان قربانیان جنگ، کودکان آسیب‌پذیرترین گروه هستند؛ گروهی که نه نقشی در آغاز جنگ داشتند و نه دفاعی در برابر پیامدهایش دارند. کودکی که شرایط بحران و جنگی را می‎بیند و در معرض اخبار و اطلاعاتش قرار می‎گیرد یا شنونده صداهای ناهنجار انفجار است، با تجربه‎هایی رو به‎رو می‎شود که برای دستگاه روانی نابالغ او فراتر از ظرفیت و تحملش خواهد بود. در واقع در صورت بی‎توجهی به این مسائل می‎تواند آسیب‎های جدی، ماندگار و گاهی مادام‌العمر نیز داشته باشد.»
یکی از مهم‌ترین اختلالات روان که در کودکان جنگ‌دیده معمولاً ایجاد می‎شود، اختلال استرس پس از سانحه است. این روانپزشک توضیح می‎دهد: «اختلال استرس پس از سانحه یا همان PTSD یک اختلال روانی است که در پی تجربه یا مشاهده یک اتفاق وحشتناک رخ می‎دهد. یعنی کودکی که شاهد مرگ، آوارگی، بمباران و خشونت فیزیکی بوده، ممکن است دچار این اختلال شود. نشانه‎های آن با کابوس‎های مکرر، یادآوری ناگهانی حادثه، بی‌خوابی، واکنش‎های شدید به محرکه‎های محیطی مثل صدای بلند و اجتناب از موقعیت‎هایی که کودک را به یاد آن واقعه می‎اندازد، همراه است. مطالعات نشان می‎دهد، نرخ ابتلا به PTSD در کودکان پناهنده یا جنگ‌دیده گاهی به 30 تا 40 درصد می‎رسد.»

افسردگی در کمین‎ کودکان بحران دیده
دکتر آرمن درباره دومین اختلالی که ممکن است در چنین تجربیاتی گریبانگیر کودکان شود، می‎گوید: «اضطراب فراگیر و ترس‎های غیرمنطقی مثل ترس از جدایی، ترس از دست دادن والدین و اضطراب نسبت به آینده و بی‎اعتمادی به جهان از دیگر واکنش‎های رایج است. این اضطراب می‎تواند علائمی مثل دل درد، سردرد، شب ادراری و گاهی باعث سکوت‎های طولانی در کودکان شود. سومین علامت در کودکان بحران دیده، افسردگی است. افسردگی در کودک اغلب با نشانه‎هایی مثل کناره‎گیری اجتماعی، بی‎میلی به بازی کردن، افت تحصیلی، خستگی مزمن و پرخاشگری بروز می‌کنند و حتی برخی از کودکان ممکن است سؤال‌هایی درباره مرگ داشته باشند.»
چهارمین مشکل در کودکان اختلالات رفتاری است، موضوعی که این متخصص اعصاب و روان به آن اشاره می‎کند و می‎گوید: «پرخاشگری، نافرمانی، بی‎قراری شدید، رفتارهای پرخطر مثل فرار از خانه و خشونت علیه دیگران گاهی واکنش کودک به دنیای ناامن اطرافش است و پنجمین مشکلی که در چنین شرایطی ممکن است در کودکان دیده شود، اختلال در رشد هیجانی و شناختی است. یعنی بحران‎هایی مثل جنگ می‎تواند روند رشد طبیعی و روانی کودکان را مختل کند. مثلاً کودکی که قبلاً مستقل بوده ناگهان رفتارهای کودکانه از خودش نشان دهد، مثل ترس شدید از تاریکی. همچنین رشد مهارت‎های زبان، تمرکز و تفکر ممکن است دچار تأخیر شود و برایش مشکلاتی را ایجاد کند.»

والدین
چه اقداماتی انجام بدهند؟
مهمترین اقدام کاربردی برای والدین در شرایط بحرانی مثل جنگ، ایجاد امنیت روانی برای کودکان است. این روانپزشک در این‎باره توضیح می‎دهد: «اگر محیط بیرونی پرخطراست، فضای داخلی خانه باید ثبات داشته باشد. یعنی زمان خواب منظم، وعده غذایی ساده، پایدار و نظم قدیم زندگی پابرجا باشد و زمان و جای مشخصی برای استراحت داشته باشیم. والدین کودک هم باید تا جایی که می‌توانند تنش را از خود دور کنند، چون کودک به نگاه و لحن والدین هم واکنش نشان می‎دهد، نه صرفاً به واقعیت‎های بیرونی. کودک را تشویق کنیم که احساساتش را بیان کند. به هیچ وجه نباید به کودک فشار بیاوریم یا سؤال‌های استرس‌زا از آنها بپرسیم. باید به تخلیه هیجان‎های کودک هم کمک کنیم. روش‎هایی مثل نقاشی، بازی درمانی ، قصه‌گویی و حتی نوشتن نیز می‎تواند راهی برای بیرون ریختن این هیجانات باشد.»
عادی‌سازی واکنش‎ها یکی‎ دیگر از راهکارهای مقابله با تنش کودکان است. دکتر آرمن توضیح می‎دهد: «می‎توانیم به کودکان‎مان بگوییم، ترسیدن، گریه کردن، خواب بد دیدن و پرخاشگری در چنین شرایطی طبیعی است. این واکنش‎ها به کاهش احساس گناه یا خجالت در کودکان کمک می‎کند. حفظ تماس فیزیکی و ارتباط عاطفی هم در چنین شرایطی با کودکان بسیار حائزاهمیت است. یعنی تماس بدنی مثل در آغوش کشیدن، دست کودک را گرفتن و نوازش باعث ترشح هورمون اکسی‌توسین «oxytocin» می‌شود؛ اکسی‌توسین به عنوان «هورمون عشق» یا «هورمون پیوند» هم شناخته می‌شود که به کاهش اضطراب و افزایش پیوند عاطفی کمک می‎کند. همچنین توجه فعال گوش دادن بدون قضاوت احساس ارزشمندی را در کودکان تقویت می‎کند.»

محبت فراموش نشود
محدود کردن مواجهه با اخبار خشونت‌آمیز، موضوع دیگری است که این متخصص اعصاب و روان به آن اشاره می‎کند و می‎گوید: «در صورتی که کودکان به رسانه‎ها، گوشی یا اخبار دسترسی دارند، والدین باید مراقب باشند تا کودکان با صحنه‎های خشونت‌آمیز روبه‌رو نشوند. واقعیت‎ها باید با زبان کودکان و با رعایت حد و مرز انجام شود. بازی نباید از کودکان گرفته شود، چرا که یکی از قوی‎ترین ابزارها برای درمانشان است. در چنین شرایطی توپ بازی، نقاشی و نقش‌آفرینی باید برای کودک فراهم باشد. در صورت امکان مراجعه به متخصص روان‌درمانی کودک کمک کننده است. اگر شوک و تنش‎ها در شرایط بحرانی در کودکان به حدی ایجاد شده است که درمان‌های ساده نمی‎تواند آن را پوشش دهد، حتماً باید به متخصص و روان درمانگر مراجعه کنند و به هیچ وجه از کمک گرفتن برای غلبه به مشکلات کودکانشان خجالت نکشند.»
به گفته این روانپزشک، کودکانی که جنگ را تجربه می‎کنند، با خطر فراموش شدن و نادیده ماندن مواجهه‎اند، چرا که زخمی که بر روح و روان‌شان خورده است، مثل زخم‎های جسمی آشکار نیست. همین زخم‎های نادیدنی اگر درمان نشوند، می‎توانند آینده کودک، خانواده و جامعه را به خطر بیندازند. باید باور کنیم که مراقبت از روان کودک در بحران اضافه نیست، یک ضرورت حیاتی است و هیچ کمک حرفه‎ای یا تخصصی جای محبت و حضور آگاهانه والدین را نمی‎گیرد. حتی در دل جنگ اگر کودک بتواند دست پدر و مادرش را در لحظه ترس بگیرد و احساس امنیت کند، آن لحظه می‎تواند برایش متفاوت باشد، که سال‎ها بعد هم اثر خوبش را نشان دهد.

برچسب ها: آسیب های جنگ
نظرات بینندگان