شقاق مقعدی (فیشر) چیست

شفاانلاین»سلامت»شقاق یکی از بیماری های شایع دستگاه گوارش است. به این بیماری فیشر مقعد هم گفته می‌شود. در این عارضه پوست نازک و مرطوب اطراف مقعد (مخاط) دچار پارگی‌های کوچکی می‌شود. این عارضه می‌تواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد. پارگی در این لایه نازک باعث می‌شود که عضله اطراف مقعد (اسفنکتر مقعدی) دیده شود. آسیب ناشی از شقاق باعث اسپاسم این عضله شده و در نتیجه بیماری پیشرفت می‌کند.

به گزارش شفاآنلایناسپاسم عضله اسفنکتر مقعدی باعث درد شده و روند بهبودی را کاهش می‌دهد. معمولا این بیماری جدی نیست. اما گاهی ممکن است با روش‌های معمول درمان نشود. در بیشتر مواقع شقاق با نرم شدن مدفوع و مسکن‌های ضد درد بهبود پیدا می‌کند.

انواع شقاق

دو نوع شقاق وجود دارد که ممکن است افراد به آن مبتلا شوند. این دو نوع عبارت‌اند از:

• شقاق حاد: اگر اخیرا دچار این عارضه شده‎اید و در کمتر از ۶ هفته از بین رفته است، بیماری شما از نوع حاد است.
• شقاق مزمن: اگر از زمان ایجاد شقاق بیش از ۶ هفته می‌گذرد یا بعد از درمان مدام عود می‌کند، بیماری از نوع مزمن است.

علائم شقاق مقعدی

شقاق مقعدی با بروز علائم و نشانه‌هایی ظاهر می‌شود. از شایع‌ترین علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• درد هنگام اجابت مزاج (گاهی بسیار شدید می‌شود.)
• درد بعد از اجابت مزاج که ممکن است تا چند ساعت طول بکشد.
• خون در مدفوع (خون روشن) یا روی دستمال بعد از تمیزکردن
• ترک‌های قابل‌مشاهده روی پوست اطراف مقعد
• توده کوچک روی پوست اطراف مقعد
• یبوست
• سوزش و خارش
• ترشحات بدبو
• ناراحتی هنگام ادرار.

برای بررسی علائم شقاق به کدام دکتر مراجعه کنیم؟

در صورت بروز هر یک از علائم ذکرشده مانند درد هنگام اجابت مزاج، خون روی مدفوع یا ترک قابل‌مشاهده روی پوست اطراف مقعد حتما برای تشخیص بیماری به فوق تخصص گوارش و کبد یا دکتر داخلی مراجعه کنید. برای ارتباط با پزشک می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی وجود دارد.

علت ایجاد شقاق

پارگی ناشی از شقاق شایع بوده و می‌تواند در هر سنی به‌ویژه افراد ۲۰ تا ۴۰ سال ایجاد شود. از علل شایع فیشر مقعد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• یبوست مزمن و زور زدن هنگام اجابت مزاج
• دفع مدفوع بزرگ
• اسهال مزمن
• رابطه مقعدی
• واردکردن اجسام خارجی در مقعد
• زایمان
• بیماری کرون یا سایر بیماری‌های التهابی روده
• سرطان مقعد
• اچ‌آی‌وی
• بیماری سل
• سفلیس
• سفت شدن عضلات اسفنکتر مقعدی یا اسپاستیک
• جای زخم در ناحیه آنورکتال
• کاهش جریان خون در ناحیه آنورکتال
• سرطان خون
• بیماری‌های عفونی مانند سل
• بیماری‌های مقاربتی مانند سفلیس، سوزاک یا کلامیدیا.

عوامل خطر شقاق

برخی عوامل ممکن است ریسک ابتلا به فیشر مقعد را افزایش دهند. از مهم‌ترین عوامل خطر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• یبوست: اگر مدام دچار یبوست می‌شوید و برای اجابت مزاج باید زور بزنید، خطر پارگی پوست اطراف مقعد بیشتر است.
• زایمان: این عارضه در زنان بعد از زایمان بیشتر دیده می‌شود.
• بیماری کرون: بیماری کرون یکی از انواع بیماری‌های التهابی روده است که باعث التهاب مزمن روده می‌شود. در نتیجه پوشش کانال مقعد حساس شده و احتمال پارگی افزایش پیدا می‌کند.
• رابطه مقعدی
• سن: این عارضه در هر سنی ممکن است ایجاد شود. اما با افزایش سن احتمالا ابتلا به آن کمتر است.

شقاق مقعدی بسیار شایع است و از هر ۱۰ نفر حدود ۱ نفر در مقطعی از زندگی خود به آن مبتلا می‌شود. این عارضه زنان و مردان را به طور مساوی تحت تاثیر قرار می‌دهد و افراد در هر سنی ممکن است به آن مبتلا شوند. اما کودکان و بزرگسالان بین ۱۵ تا ۴۰ سال بیشتر در معرض شقاق مقعدی هستند.

عوارض شقاق مقعدی

اگر شقاق خودبه‌خود از بین نرود و برای درمان آن نیز اقداماتی انجام نشود، احتمال بروز عوارض زیر وجود دارد.

• عدم بهبودی: اگر شقاق بیش از ۸ هفته ادامه داشته باشد، از نوع مزمن بوده و نیاز به اقدامات درمانی دارد. امکان عود مجدد آن نیز وجود دارد.
• عود مجدد: اگر یک بار دچار فیشر مقعد شوید، احتمال ابتلای دوباره به آن افزایش پیدا می‌کند.
• گسترش پارگی به عضلات اطراف: اگر شقاق مقعدی به عضله اسفنکتر مقعدی برسد، بهبودی دشوارتر بوده و چرخه درد ایجاد می‌شود.

تشخیص شقاق

پزشک برای تشخیص این بیماری در مورد علائم شما و سوابق پزشکی سوالاتی می‌کند. همچنین باید در مورد عادات اجابت مزاج اطلاعات کاملی در اختیار پزشک قرار دهید. معمولا با یک معاینه ساده پزشک می‌تواند فیشر مقعد را تشخیص دهد. شقاق با چشم غیرمسلح قابل تشخیص است.

گاهی ممکن است پزشک علاوه بر معاینه بصری برای تشخیص از معاینه رکتوم استفاده کند. پزشک از دستکش استفاده کرده و به انگشت خود روغن می‌مالد. سپس با انگشت ناهنجاری‌ها را لمس می‌کند. البته به دلیل دردناک بودن شقاق معمولا از این روش استفاده نمی‌شود.

پزشک همچنین برای تشخیص علت ایجاد شقاق مقعدی آزمایش‌هایی را تجویز می‌کند تا بیماری زمینه‌ای مشخص شود. تست‌های تشخیصی مانند آندوسکوپی، سیگمونیدوسکوپی یا کولونوسکوپی وضعیت دستگاه گوارش شما را بررسی می‌کنند.

درمان شقاق (فیشر مقعد)

معمولا فیشر مقعد با اقدامات خانگی و نرم شدن مدفوع درمان می‌شود. اما اگر علائم با این درمان‌های ساده از بین نرفت، نیاز به اقدامات جدی‌تری از جمله دارو یا جراحی است. در ادامه هر یک از روش‌های درمان شقاق مقعدی را توضیح می‌دهیم.

۱. درمان شقاق با دارو

پزشک ممکن است هر یک از داروهای زیر را تجویز کند.

• نیتروگلیسیرین خارجی: این دارو به افزایش جریان خون در شقاق و شل شدن اسفنکتر مقعد کمک می‌کند. اگر روش‌های خانگی جواب ندهد، پزشک این دارو را تجویز می‌کند. عوارض شایع آن سردرد است.
• کرم‌های بی‌حس‌کننده موضعی: برای کمک به تسکین درد کرم بی‌حسی مانند لیدوکائین هیدروکراید تجویز می‌شود.
• تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس): برای رفع اسپاسم عضلات اسفنکتر مقعد بوتاکس تزریق می‌شود.
• داروهای فشارخون: اگر نیتروگلیسیرین موثر نباشد، برای شل شدن اسفنکتر مقعد این داروها به‌صورت خوراکی یا استعمال خارجی تجویز می‌شود.
• ملین‌ها: داروهای ملین به نرم شدن مدفوع کمک کرده و درد هنگام اجابت مزاج را کاهش می‌دهند.
• داروهای مسکن: برای کاهش درد بعد از اجابت مزاج پزشک داروهای مسکن مانند ایبوپروفن را تجویز می‌کند.

۲. درمان شقاق مقعدی با جراحی

اگر شقاق مزمن باشد یا علائم به‌قدری شدید باشد که داروهای مختلف کارساز نباشند، پزشک جراحی را پیشنهاد می‌دهد. برای جراحی از تکنیکی به نام اسفنکتروتومی داخلی جانبی استفاده می‌شود. در این جراحی بخشی از عضله اسفنکتر مقعد بریده شده تا اسپاسم و درد کاهش پیدا کند. معمولا بهترین روش درمان شقاق مزمن جراحی است.

این جراحی معمولا ساده بوده و در همان روز می‌توانید مرخص شوید. در بیشتر مواقع افراد بعد از ۲ تا ۴ هفته بهبودی کامل پیدا می‌کنند.

لیزر شقاق

درمان شقاق با لیزر در واقع یکی از تکنیک‌های جدید جراحی شقاق است. در این روش برای برش اطراف مقعد از لیزر استفاده می‌شود. بعد از جراحی هیچ بریدگی وجود نداشته و نیاز به بخیه نیست. با لیزر عضلات اسفنکتر سفت شده و فیشر مقعد زودتر بهبود پیدا می‌کند.

۳. درمان خانگی شقاق

چندین روش وجود دارد که می‌توان در خانه انجام داد. این اقدامات هم به درمان فیشر مقعد کمک کرده و هم از آن جلوگیری می‌کنند. از جمله:

• اضافه‌کردن فیبر به رژیم غذایی: سعی کنید هر روز ۲۵ تا ۳۰ گرم فیبر مصرف کنید. فیبر باعث نرم شدن مدفوع و بهبود شقاق می‌شود. مواد غذایی مانند میوه‌ها، سبزیجات، آجیل و غلات کامل سرشار از فیبر هستند.
• افزایش مصرف مایعات: مصرف مایعات را افزایش دهید تا از یبوست جلوگیری کنید.
• اجتناب از زور زدن هنگام اجابت مزاج: زور زدن باعث باز شدن پارگی‌های ترمیم شده یا ایجاد پارگی جدید می‌شود.
• خیس کردن شقاق در حمام: برای تسکین درد بعد از اجابت مزاج می‌توانید چند بار در روز داخل تشت آب گرم بنشینید. مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن نیز به کاهش درد کمک می‌کنند.

۴. درمان شقاق با کپسول ویتامین ای

برای درمان شقاق مقعدی می‌توانید از کپسول ویتامین ای استفاده کنید. البته روغن ویتامین E هم در داروخانه‌ها موجود است. این روغن به نرم شدن پوست اطراف مقعد کمک کرده و درد را کاهش می‌دهد.

۵. درمان شقاق مقعدی با عسل

عسل می‌توان خونریزی، درد و خارش را تا حدی کاهش دهد. اما طی تحقیقات انجام شده تاثیر آن کم بوده و بهتر است از روش‌های دیگری برای کاهش درد و خونریزی استفاده کرد.

۶. درمان شقاق با روغن حیوانی

برای نرم شدن پوست اطراف مقعد و بازیابی حالت ارتجاعی عضلات مقعد می‌توان از روغن حیوانی استفاده کرد. این روغن به کاهش درد بعد از اجابت مزاج کمک می‌کند.

برای درمان شقاق مقعدی به چه دکتری می توان مراجعه کرد؟

اگر دچار فیشر مقعد هستید و هیچ یک از روش‌های خانگی برای شما کارساز نبوده است، باید برای تسکین درد و بهبودی شقاق به دکتر گوارش و کبد یا مشاوره تلفنی با دکتر داخلی مراجعه کنید. برای مشاوره با بهترین پزشکان می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی وجود دارد.

پیشگیری از شقاق مقعدی

درمان‌های خانگی که برای شقاق استفاده می‌شود، می‌تواند به پیشگیری از آن هم کمک کند. برای پیشگیری از فیشر مقعد باید سبک زندگی خود را تغییر دهید. برخی اقدامات موثر عبارتند از:

• مصرف فیبر را در رژیم غذایی خود افزایش دهید.
• هر روز به مقدار کافی مایعات مصرف کنید.
• در هفته حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش کنید.

در نوزادان برای کاهش خطر ایجاد شقاق باید موارد زیر را رعایت کنید.

• پوشک نوزاد را مرتب عوض کنید.
• اگر نوزاد یبوست دارد، برای درمان به پزشک مراجعه کنید.

شقاق یکی از بیماری‌های شایع گوارشی است. احتمال ابتلا به این بیماری با افزایش سن کمتر می‌شود. فیشر مقعد وضعیتی است که در آن لایه نازک اطراف مقعد پاره شده و درد ایجاد می‌کند. معمولا درد هنگام اجابت مزاج یا بعد از آن بیشتر می‌شود. گاهی ممکن است روی مدفوع خون روشنی را مشاهده کنید.

عواملی مانند یبوست، اسهال مزمن، رابطه جنسی مقعدی، زایمان، بیماری کرون و سرطان روده باعث ابتلا به این عارضه می‌شوند. برای کاهش درد شقاق باید یبوست درمان شود. اگر بیماری زمینه‌ای مانند بیماری کرون باعث ایجاد فیشر مقعد شده است، باید اقدامات لازم برای آن انجام شود. معمولا درمان‌های خانگی به بهبودی شقاق کمک می‌کنند. اما گاهی لازم است دارو تجویز شده یا جراحی انجام شود.