افزایش شیوع‌های آنفلوآنزای پرندگان و خطر همه‌گیری انسانی

شفا آنلاین:موارد متعدد شیوع سویه‌های متفاوت آنفلوآنزای پرندگان، در کشورهای اروپایی، آفریقایی و آسیایی در سه ماه گذشته رخ داده است.

به گزارش شفا آنلاین:با اینکه اغلب این سویه‌های ویروسی از لحاظ انتقال به انسان و سلامت انسانی خطر کمی دارند، شمار زیاد این انواع متفاوت و وجودشان در بسیاری از بخش‌های جهان در یک زمان، خطر آمیخته شدن و جهش آن‌ها و ایجاد سویه‌های جدید با توانایی آلوده کردن انسان‌ها را افزایش می‌دهد.

مایکل اوسترهولم، متخصص بیماری‌های عفونی در دانشگاه مینه‌سوتا در آمریکا می‌گوید: «گستردگی ویروس‌های آنفلوآنزای پرندگان از لحاظ جغرافیایی و سویه‌های متفاوت آن‌ها موقعیتی بی‌سابقه ایجاد کرده است.» او گفت: «این وضعیت تغییری بنیادی در تاریخچه طبیعی ویروس‌های آنفلوآنزا را نشان می‌دهد.»
مقامات بهداشتی نگران هستند که در چنین شرایطی سویه‌های جدیدتری از ویروس‌های آنفلوآنزای پرندگان به وجود آیند که بتوانند در انسان‌ها عفونت ایجاد کنند، مشابه وضعیتی که در اواخر دهه ۱۹۹۰ برای سویه ویروس H5N1 رخ داد. از آن هنگام تاکنون این سویه ویروس باعث صدها مورد عفونت انسانی و مرگ‌ومیر شده است، اما هنوز توانایی سرایت آسان از شخصی به شخص دیگر را کسب نکرده است.
بزرگ‌ترین نگرانی این است که یک سویه مرگبار ویروس آنفلوآنزای پرندگان جهش پیدا کند و توانایی انتقال آسان در میان انسان‌ها و ایجاد همه‌گیری جهانی را هم به دست بیاورد، پدیده‌ای که تابه‌حال مشاهده نشده است.
گردش همزمان سویه‌های متفاوت ویروس
با اینکه آنفلوآنزای ماکیان از دهه ۱۹۹۰ یک موضوع چشمگیر بهداشت عمومی در سراسر جهان بوده است، شیوع‌های مداوم آن هیچ‌گاه تاکنون به این اندازه در جهان گسترده نبوده است و برخی از کارشناسان بیماری‌های عفونی معتقدند که این وضعیت نه به بهبود شناسایی و گزارش موارد شیوع، بلکه به انعطاف‌پذیری و قدرت تطابق بیشتر سویه‌های فعلی در حال گردش نسبت می‌دهند.
با اینکه قبلا نیز به‌طورمعمول دو یا سه سویه ویروس آنفلوآنزای پرندگان در یک زمان در پرندگان کشف می‌شد، اکنون دست‌کم نیم دوجین از سویه‌های متفاوت ویروس آنفلوآنزای پرندگان شامل سویه‌های H5N1، H5N2، H5N8 و H7N8 در گردش هستند.
سازمان بهداشت حیوانات (OIE) می‌گوید، شیوع‌های هم‌زمان این ویروس‌ها در پرندگان در ماه‌های اخیر از لحاظ بهداشت جهانی مایه نگرانی است و مدیرکل سازمان جهانی بهداشت این هفته هشدار داد که جهان نمی‌تواند عدم شناسایی نشانه‌های زودرس یک همه‌گیری جهانی در میان انسان‌ها را تحمل کند.
دلایل دقیق این وضعیت از لحاظ شیوع‌های فراوان و مداوم آنفلوآنزای پرندگان در ماه‌های اخیر و تکثیر سویه‌های متفاوت آن نامعلوم است اما به هر حال این تحولات فرآیند گسترش جهانی این بیماری را پیچیده می‌کند.
آنفلوآنزای پرندگان معمولا در میان دسته‌های طیور از طریق تماس با یک پرنده آلوده گسترش می‌یابد؛ اما پرندگان وحشی میزان بیشتری از ویروس‌ها را در فضولات و سایر ترشحاتشان دفع می‌کنند و به این ترتیب خطر عفونت سایر پرندگان را افزایش می‌دهند. از طرف دیگر به نظر می‌رسد که انتقال ویروس از طریق قطرک‌های معلق در هوا از یک محل پرورش ماکیان به محل پرورش دیگر که در مواردی کیلومترها با هم فاصله دارند، ممکن است رخ دهد.
یان مک‌کی، ویروس‌شناس از در دانشگاه کوئینزلند استرالیا می‌گوید: «تکثیر فعلی این سویه‌ها به معنی آن است که به‌طورکلی خطر عفونت انسانی افزایش یافته است.»
او گفت: «در چنین شرایطی تماس‌های ویروسی بیشتر با دام‌پروران بیشتر با شمار بیشتر در بخش‌های بیشتری از جهان رخ می‌دهد بنابراین خطر رخ دادن موارد عفونت انسانی افزایش می‌یابد.»
از بریتانیا تا بنگلادش
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، از ماه نوامبر تاکنون تقریبا حدود ۴۰ کشور موارد جدید شیوع «آنفلوآنزای بسیار آسیب‌زای ماکیان»(HPAI) را در طیور یا پرندگان وحشی گزارش کرده‌اند.
در چین، سویه‌های H7N9 آنفلوآنزای پرندگان هم پرندگان وهم انسان‌ها را آلوده کرده‌اند و موارد عفونت انسانی در هفته‌های خیر به علت رسیدن به اوج فصل آنفلوآنزا در حال افزایش بوده است. بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، از هنگام پدیدار شدن ویروس H7N9 آنفلوآنزای پرندگان در اوایل سال ۲۰۱۳ تاکنون بیش از ۹۰۰ نفر به علت عفونت با آن در این کشور درگذشته‌اند.
آخرین داده‌های منتشرشده به وسیله OIE نشان می‌دهد که فقط در چند روز گذشته، آنفلوآنزای بسیار آسیب‌زای ماکیان در کشورهای بریتانیا، ایتالیا، کویت و بنگلادش شناسایی شده است.
سازمان ناظر کشاورزی روسیه در بیانیه‌ای موقعیت را «بسیار نگران‌کننده» خواند و شیوع‌های آنفلوآنزای ‌H5N8 را در چهار منطقه دیگر این کشور گزارش کرد. دام‌پروران مجارستانی مجبور شده‌اند که ۳ میلیون قطعه پرنده، عمدتا غاز و اردک، را معدوم کنند.
این موارد شیوع در ادامه همه‌گیری‌هایی رخ می‌دهد که به‌طور مداوم از اواخر سال گذشته در سراسر اروپا آسیا رخ داده و باعث معدوم کردن دسته‌جمعی ماکیان در بسیاری از کشورها شده است.
سویه‌هایی که در حال حاضر گردش آن‌ها در پرندگان شناسایی شده است، شامل H5N8 در بسیاری از کشورهای اروپایی و نیز در کویت، مصر و جاهای دیگر و H5N1 در بنگلادش و هند هستند.
در ایران هم شیوع ویروس H5N8 در میان طیور در ماه‌های اخیر در چند استان گزارش شده است. احتمال عفونت انسانی با این سویه ویروس آنفلوآنزای A کم است و تا به حال موردی از آن گزارش نشده است، اما نمی‌توان این احتمال را را به کلی رد کرد.
در آفریقا که کارشناسان می‌گویند به خاطر محدودیت توانایی‌های دولت‌های محلی و ضعف در خدمات بهداشتی برای انسان‌ها و حیوانات ممکن است نشانه‌های هشداردهنده شیوع آنفلوآنزا شناسایی نشوند، شیوع‌های H5N1 در پرندگان در بورکینافاسو، کامرون، غنا، نیجر، نیجریه و توگو گزارش شده است. سویه H5N8 هم در تونس و مصر و سویه H7N1 در الجزایر گزارش شده است.
ایالات‌متحده تابه‌حال در این سال عمدتا از آنفلوآنزای پرندگان دور بوده است، اما در وضعیت هشدار برای شیوع سویه H5N2 آنفلوآنزای بسیار آسیب‌زای ماکیان قرار دارد که در سال ۲۰۱۵ در ۱۵ ایالت شیوع پیدا کرد و به معدوم شدن بیش از ۴۳ میلیون قطعه طیور انجامید.
دیوید نابارو، یک مقام ارشد سازمان جهانی بهداشت که به عنوان هماهنگ ارشد سیستم برای آنفلوآنزای ماکیان و انسان در سازمان ملل هم کار کرده است، می‌گوید موقعیت نگران‌کننده است. او گفت: «از نظر من، تهدید آنفلوآنزای ماکیان وخیم‌ترین مورد برای بهداشت عمومی است، زیرا شما هرگز نمی‌دانید چه هنگامی همه‌گیری جهانی رخ می‌دهد.»
ویروس H5N1 بسیار آسیب‌زا
سویه H5N1 در سراسر جهان به وسیله مقامات بهداشتی به دقت زیر نظر قرار دارد. این سویه مدت‌هاست که زیر نظر و مایه نگرانی کارشناسان بیماری عفونی بوده است، زیرا در صورتی که طوری جهش پیدا کند توانایی سرایت ساده انسان به انسان پیدا کند، بالقوه می‌تواند همه‌گیری جهانی ایجاد کند.
این سویه ویروس بسیار آسیب‌زای ماکیان در سال ۱۹۹۷ در هنگ‌کنگ عفونت انسانی ایجاد کرد و بعد در سال‌های ۲۰۰۳ - ۲۰۰۴ دوباره پدیدار شد و از آسیا تا اروپا و آفریقا گسترش یافت. این سویه ویروس باعث صدها مورد عفونت و مرگ در میان انسان‌ها شد و به معدوم کردن میلیون‌ها قطعه ماکیان انجامید.
اوسترهولم یادآور شد که برخی از سویه‌های ویروسی H5 در حال گردش- شامل خویشاوندان دور ویروس ‌H5N1- توانایی‌های قابل‌توجهی در تداوم انتقال در میان پرندگان وحشی و ماکیان محلی از منطقه‌ای به منطقه‌ای دیگر و از یک مرغداری به مرغداری دیگر نشان می‌دهند.
او گفت: «آنچه ما درباره سویه H5 آنفلوآنزای پرندگان فهمیده‌ایم این است که این سویه ویروس در اشکال متفاوتش جمله H5N6، H5N8، H5N2 یا H5N5، بسیار خطرناک است.»
مقامات بهداشتی جهانی و کارشناسان بیماری‌های عفونی در چنین پس‌زمینه‌ای است که خواستار افزایش آگاهی، نظارت و هشیاری هستند.
آنان می‌گویند، هر جا پرندگان وحشی آلوده به این ویروس‌ها یافت شوند و هر جایی با پرورش طیور در حد خانوار یا در ابعاد بزرگ که در آن عفونت دسته‌های طیور یا پرندگان آبی وجود دارد، آزمایش‌های مکرر و مداوم هر فردی که در تماس با این پرندگان قرار دارد، ضروری است.
مک‌کی گفت: «ویروس آنفلوآنزا موجودی بسیار سخت‌جان است، زیرا همواره در حال تغییر است، بنابراین ممکن است ویروس جدیدی را که به ناگهان پدیدار شده و شیوع پیدا کرده است، از نظر ما پنهان بماند.»
او افزود: «در حال حاضر، مشکل است بتوان گفت آیا ما اقدامات کافی برای کنترل این تهدید را انجام داده‌ایم یا نه. به نظر من گرچه نمی‌توان صد در صد مطمئن بود، به نظر می‌رسد ما کارهای لازم را انجام داده‌ایم.»سپید
منبع: Reuters