داروخانه‌های زنجیره‌ای و سایه انحصار در صنعت دارو

به گزارش شفا آنلاین، «کالای استراتژیک» کالایی است که وجود آن برای یک کشور حیاتی است و نبود آن، کشور را دچار بحران شدید اقتصادی و سیاسی می‌کند. با نگرشی به تمامی سال‌های پس از انقلاب و درگیری مستقیم کشور و مسئولان با پدیده تحریم و احتمال وقوع مجدد آن حتی در بهترین شرایط ممکن، به نظر باید پذیرفت دارو یکی از کالاهای استراتژیک برای جمهوری اسلامی ایران تلقی می‌گردد .

       اما در توضیح باید گفت، با تاسیس داروخانه‌های فرانچایز یا زنجیره‌ای هیچ اتفاق خاصی در فراهم نمودن بیش از پیش داروها و کالاهای قابل عرضه در سطح داروخانه‌های کشور رخ نخواهد داد، زیرا دارو کالایی است که براساس نسخه پزشکان و براساس نیاز بیماران تولید و توزیع می‌گردد و هم‌اکنون نیز این اتفاق توسط داروخانه‌های بخش خصوصی به‌خوبی صورت می‌پذیرد.

        تولید و توزیع دارو کاملا زیر نظر و تحت کنترل دولت صورت می‌پذیرد و کارخانجات دارویی نیز براساس نیاز و اولویت‌های اعلامی اقدام به تولید دارو می‌نمایند.

       بحث جلوگیری از توسعه بی‌رویه واحدهای تجاری در فضاهای غیرتجاری نیز اساسا شامل حال داروخانه‌های کشور نمی‌گردد زیرا تاسیس داروخانه تابع ضوابط خاص قانونی خود و تحت نظارت کامل وزارت بهداشت است.

       توسعه و ترویج فرهنگ استفاده از کالاهای تولید داخلی و استفاده از بارکد ملی یکی از مواردی است که به نظر حقیر نه تنها باید در تمامی داروخانه‌های کشور مورد توجه قرار گیرد بلکه باید به‌عنوان یک وظیفه ملی مورد توجه همه بخش‌های کشور باشد ولی متاسفانه آنچه امروزه در سطح فروشگاه‌های فرانچایز یا زنجیره‌ای دیده می‌شود غیر از آن است که مزیت تلقی می‌گردد.

       با توجه به ارائه قیمت‌های فروش و مصوب توسط نهادهای نظارتی، تثبیت قیمت کالا نیز از مزیت‌های داروخانه‌های زنجیره‌ای و فرانچایز محسوب نمی‌گردد.

       یکی از موارد مطرح شده به عنوان مزیت در این نوع سیستم‌های کسب و کار اصلاح الگوی مصرف است. در داروخانه‌های زنجیره‌ای نه تنها امید چندانی به اصلاح الگوی مصرف نخواهد بود بلکه شاید محلی برای تغییر الگوی مصرف از تامین نیاز به سمت فرهنگ غلط مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی غربی نیز باشد.

       از مزیت‌های مطرح در بحث فروشگاه‌های زنجیره‌ای بحث کاهش ترافیک و ترددهای مردمی است، که با توجه به گستره حضور داروخانه‌های خصوصی در هر کوی و برزن شاید این مورد نیز مزیتی برای داروخانه‌های زنجیره‌ای محسوب نشود.

       اما فروشگاه‌های زنجیره‌ای از انواع مختلف تمرکز کالاها و فعالیت‌های مربوط به آنها بهره می‌برند.

       الف) تمرکز افقی: عبارتست از افزایش حجم فروش یک کالای خاص در اثر توسعه شعب فروش

       ب) تمرکز جانبی: عبارتست از تمرکز انواع مختلفی از یک نوع کالا در فروشگاه

       ج) تمرکز عمودی: عبارتست از تمرکز و انجام فعالیت‌های عمده‌فروشی در کنار امور خرده‌فروشی که قیمت تمام‌شده را برای فروشگاه کاهش می‌دهد.

       د) تمرکز مورب: این تمرکز از تجمع فعالیت‌های فرعی ایجاد می‌شود. تبلیغات متمرکز، بازرسی، آمارگیری و تحقیقات متمرکز مثال‌هایی از این نوع به‌شمار می‌روند.

       واحدهای زنجیره‌ای به واسطه حجم فروش بالایی که دارند، با سرعت و سهولت بیشتری می‌توانند از بانک‌ها و سایر موسسات اعتباردهنده تقاضای وام کنند. فروشگاه‌های زنجیره‌ای به علت قدرت اقتصادی و سازماندهی متمرکزشان، در تبلیغات برای محصولاتشان، مزیت منحصر به‌فردی دارند. به‌علاوه تداوم حیات اقتصادی فروشگاه‌های زنجیره‌ای، موکول به توسعه شعب آنهاست، چراکه برای چنین فروشگاه‌هایی، حد پایینی از توسعه وجود دارد که کمتر از آن حد، این فروشگاه‌ها دوام نمی‌آورند و متضرر خواهند شد.

       لذا با توجه به تمامی موارد اشاره شده در بالا داروخانه‌های خصوصی قدرت رقابت را در خرید کالا و حاشیه سود به‌نحو چشمگیری از دست داده و برای بقا با مشقات فراوانی روبرو خواهند شد و درنتیجه چاره‌ایی جز تعطیلی یا پیوستن به زنجیره را نخواهند داشت.

       با توجه به اینکه مخاطبان داروخانه‌های زنجیره‌ای داروسازانی خواهند بود که یا داروخانه‌های دایر دارند یا پروانه‌های تاسیس آماده دارند لذا هیچ اشتغالی توسط این سیستم سرمایه‌گذاری ایجاد نخواهد شد.

       شاید ادعای کاهش سرمایه اولیه مورد نیاز در تاسیس داروخانه در نقطه صفر برای داروساز فرانچایز گیرنده رخ دهد اما داروسازان باید توجه داشته باشند که اگر در پایان قرارداد فرانچایز به هر دلیلی فرانچایزدهنده از ادامه همکاری منصرف شده یا شرایط سخت‌تری از قبل را مطرح نماید، برگشت به نقطه صفر را بعد از چند سال تجربه خواهند نمود. البته نقطه صفری که چند سال تورم اقتصادی کشور را نیز سربار خود خواهد داشت.

       اما در باب کاهش حجم سرمایه یا کاهش میزان استوک دارو هم شاید مطلبی درست باشد اما به علت عدم بررسی و تحقیق در میزان واقعی سرمایه در گردش داروخانه‌های کشور و همچنین عدم برآورد دقیق نسبت درصد فروش ماهیانه به استوک ثابت داروخانه و همچنین تاثیرپذیری مثبت یا منفی سود داروخانه از این حجم سرمایه باز هم نمی‌توان برآورد دقیقی ارائه نمود.

       افزایش سود داروخانه نیز امکان‌پذیر است که می‌تواند ناشی از اخذ تخفیفات از شرکت‌های تولیدی یا توزیعی باشد البته بدیهی است اگر امکان اختصاص این تخفیفات وجود داشته باشد چرا در اختیار داروخانه‌های خصوصی قرار نمی گیرد و مارژین دارو در کشور افزایش نمی‌یابد.

       در خاتمه یادآور می‌شوم به هرحال با تاسیس چنین داروخانه‌هایی احتمال بوجود آمدن انحصار در بازار دارویی ایران بسیار بسیار محتمل خواهد بود. انحصاری که می‌تواند بسیار مشکل‌ساز گردد. انحصاری که کمترین تبعات آن نابودی داروخانه‌های خصوصی خواهد بود.سپید

محمد بقایی-داروساز-پژوهشگر