میکروپلاستیکها؛ خطری پنهان برای سلامت نسل بعد
شفاآنلاین »سلامت» مطالعهای به رهبری دانشمندان علوم زیستپزشکی در دانشگاه کالیفرنیا، ریورساید برای نخستین بار نشان داده است که قرار گرفتن پدران در معرض میکروپلاستیکها (MPs) میتواند باعث بروز اختلالات متابولیک در فرزندان آنها شود. این پژوهش که روی مدلهای حیوانی انجام شده، مسیر تازهای را در درک اثر آلودگیهای محیطی بر سلامت نسلهای آینده آشکار میکند.
به گزارش شفاآنلاین میکروپلاستیکها پیشتر در دستگاه تولیدمثل انسان شناسایی شده بودند، اما این مطالعه که در نشریه انجمن غدد درونریز (Journal of the Endocrine Society) منتشر شده، نخستین تحقیقی است که ارتباط مستقیم میان مواجهه پدر با میکروپلاستیکها و سلامت بلندمدت نسل بعد را نشان میدهد.
روش انجام پژوهش
میکروپلاستیکها ذرات بسیار ریز پلاستیکی (کمتر از ۵ میلیمتر) هستند که از تجزیه محصولات مصرفی و زبالههای صنعتی بهوجود میآیند. اختلالات متابولیک نیز مجموعهای از مشکلات مانند افزایش قند خون، فشار خون بالا و تجمع چربی اضافی بدن را شامل میشوند که خطر بیماری قلبی و دیابت را افزایش میدهند.
برای آشکار شدن اثرات مواجهه پدران، پژوهشگران فرزندان موشها (نسل اول یا F1) را با رژیم غذایی پرچرب تغذیه کردند؛ رژیمی که شبیه الگوی غذایی ناسالم غربی است و خطرات متابولیک را تشدید میکند. پدران این موشها رژیم غذایی عادی داشتند، بنابراین چاقی و مشکلات متابولیک مشاهدهشده در فرزندان، ناشی از تعامل رژیم غذایی و اثرات بهارثرسیده از پدر بوده است.
یافتههای کلیدی و تفاوتهای جنسیتی
نتایج نشان داد فرزندان ماده موشهایی که پدرانشان در معرض میکروپلاستیکها قرار داشتند، نسبت به سایرین بهطور قابلتوجهی بیشتر در معرض اختلالات متابولیک بودند؛ با وجود آنکه همه فرزندان رژیم غذایی یکسانی داشتند.
به گفته چانگچنگ ژو، استاد علوم زیستپزشکی و نویسنده اصلی مطالعه:«دلیل دقیق این تفاوت جنسیتی هنوز مشخص نیست. در مطالعه ما، فرزندان ماده علائم دیابت را نشان دادند و ژنهای التهابی و دیابتزا در کبد آنها فعالتر بود؛ در حالی که این تغییرات در فرزندان نر مشاهده نشد.»
در این پژوهش، فرزندان نر دچار دیابت نشدند اما کاهش خفیف اما معناداری در توده چربی آنها دیده شد. در مقابل، فرزندان ماده علاوه بر افزایش خطر دیابت، کاهش توده عضلانی را نیز تجربه کردند.
سازوکار انتقال اثرات به نسل بعد
برای بررسی چگونگی انتقال این اثرات، پژوهشگران از فناوری پیشرفتهای به نام PANDORA-seq استفاده کردند. نتایج نشان داد مواجهه با میکروپلاستیکها باعث تغییر در محتوای مولکولی اسپرم میشود؛ بهویژه در RNAهای کوچک غیرکُدکننده که نقش تنظیمکننده در فعال یا غیرفعال شدن ژنها دارند.
این RNAها، برخلاف DNA که نقشه اصلی حیات است، مانند «کلید تنظیم شدت نور» عمل میکنند و میزان بیان ژنها را در مراحل رشد کنترل میکنند.
ژو میگوید:«تا جایی که میدانیم، این نخستین مطالعهای است که نشان میدهد مواجهه پدر با میکروپلاستیکها میتواند ترکیب RNA اسپرم را تغییر دهد و به اختلالات متابولیک در فرزندان منجر شود.»
پیامدها برای سلامت انسان و آینده پژوهش
به گفته پژوهشگران، این نتایج نشان میدهد اثر آلودگی پلاستیکی تنها به فرد در معرض محدود نمیشود و میتواند اثری زیستی بر نسلهای بعد برجای بگذارد.
ژو تأکید میکند:«این کشف مرز جدیدی در سلامت محیطزیست میگشاید و توجه را به نقش محیط زندگی والدین در سلامت فرزندان معطوف میکند. مردانی که قصد فرزندآوری دارند، بهتر است مواجهه خود با مواد مضر مانند میکروپلاستیکها را کاهش دهند.»
تیم پژوهشی قصد دارد در مطالعات آینده بررسی کند که آیا مواجهه مادران نیز خطرات مشابهی ایجاد میکند و آیا میتوان این تغییرات متابولیک را کاهش یا خنثی کرد.
