نوشیدنی و خوراکی غریبه ها را نخورید
شفاآنلاین »سلامت» «بیهوشی در چند دقیقه، بیداری با کابوس. مراقب باشید از دست هر کسی نوشیدنی نگیرید» متنی که این روزها در فضای مجازی و رسانهای کشور دوباره پربازدید شده، درباره قرصی است که بعضی از خلافکاران برای رسیدن به نیت شوم خود استفاده میکنند. قرص‌ها و محلول‌هایی که در اصل داروهای آرام‌بخش و بیهوش‌کننده هستند، اما سودجویان، آن را به ابزاری برای ارتکاب یکی از هولناک‌ترین جرایم انسانی تبدیل میکنند. فروش این داروها بدون نسخه پزشک ممنوع است، اما مثل بسیاری از داروهای خاص که در بازار سیاه خرید و فروش میشوند، این دارو هم بدون هیچ نگرانی و کاملاً علنی در فضای مجازی آن هم با رمزارز معامله می‌شود.
به گزارش شفاآنلاین ترکیبی بی‌بو، بی‌مزه و بسیار سریع‌الاثر که می‌تواند در کمتر از چند دقیقه فرد را بیهوش کند. این ماده به‌راحتی در نوشیدنی‌ها حل می‌شود و اثر آن بین 3 تا 5 ساعت ادامه دارد. در این مدت، فرد کاملاً آسیب‌پذیر است و خطر سوءاستفاده وجود دارد. بر اساس اطلاعات دریافت شده، قیمت این ماده حتی از یک وعده غذایی هم کمتر است و با حدود 640 هزار تومان در بازار سیاه به فروش میرسد. به گفته متخصصان، این داروها «فراموشی پس‌گستر» ایجاد میکنند و فرد هیچ خاطرهای از آن چند ساعت به یاد نمیآورد.
سؤالی که مطرح می‌شود این است، چطور دارویی که باید با نسخه پزشک و تحت کنترل شدید عرضه شود، این‌گونه آزادانه در اینترنت یا بازار سیاه دارو خرید و فروش می‌شود. دکتر هدی شفیعی، کارشناس دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو نسبت به گزارش‌های اخیر درباره پخش مواد ناشناس و بیهوش کننده هشدار میدهد و به «ایران» میگوید: «این ترکیبات نام و جایگاهی در داروها و محصولات دارای مجوز از سازمان غذا و دارو ندارد و از مسیرهای غیرقانونی و قاچاق توزیع می‌شود. این مواد که اغلب هیچ رنگ، بو و طعمی ندارند، در مقادیر پایین تغییر محسوسی در طعم یا بوی نوشیدنی ایجاد نمی‌کنند که همین موضوع امکان سوءاستفاده از آن را افزایش داده و تشخیص را برای افراد دشوار می‌کند.»
او توضیح میدهد: «همین موضوع ضرورت هوشیاری را بیشتر می‌کند تا برای ایمن‌تر بودن در موقعیت‌های اجتماعی، نه تنها از آشامیدن هر نوشیدنی که طعم عجیب و غریبی دارد، خودداری کنید، بلکه به صورت کلی، در این موقعیت‌ها و قرارهای ملاقات، از دیگران نوشیدنی قبول نکنید.»
شفیعی با بیان اینکه هرگونه عرضه، نگهداری یا مصرف این مواد، مصداق تخلف و قاچاق محسوب شده و هیچ مسیر قانونی برای خرید این ترکیبات از داروخانه وجود ندارد، میگوید: «فروشندگان این مواد گاهی برای پنهان ماندن از پرداخت‌های بین بانکی از رمزارز و حساب‌های ناشناس استفاده میکنند.»
کارشناس دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت با تأکید بر اینکه شناسایی این ترکیبات فقط با نمونه‌گیری سریع و انجام آزمایش‌های تخصصی امکان‌پذیر است، میگوید: « در برخی مواد که در مدت کوتاه از بدن پاک میشوند، امکان تشخیص آن وجود ندارد. به همین دلیل به افراد توصیه میکنیم، علائمی مانند سرگیجه ناگهانی، تاری دید، گیجی، ضعف عضلانی یا از دست دادن حافظه کوتاه‌مدت را جدی بگیرند چون می‌تواند از نشانه‌های احتمالی مصرف این مواد باشد. به همه مردم بویژه جوانان و دانشجویان که ممکن است در محیط‌های اجتماعی و گردهمایی‌ها حضور بیشتری داشته باشند، توصیه می‌شود از پذیرش هرگونه نوشیدنی یا خوراکی از افراد ناشناس خصوصاً در محیط‌های غیرمطمئن خودداری کنند. همچنین با مشاهده طعم یا بوی غیرعادی در نوشیدنی، از مصرف آن پرهیز کنند.»
سازمان غذا و دارو از تمام هموطنان درخواست می‌کند در صورت مواجهه با هرگونه عرضه یا تبلیغ مشکوک این مواد، مراتب را از طریق سامانه ۱۹۰ به اطلاع این سازمان برسانند و در صورت بروز علائم مشکوک، بلافاصله با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید چون با هوشیاری مردم، می‌توانیم از سلامت جامعه محافظت کنیم.
داروهایی که فراموشی پس‌گستر میآورد
قرص بیهوش کننده‌ای که در فضای مجازی به ماده تجاوز معروف است، به هر دارویی گفته می‌شود که به‌عنوان عامل ناتوان کننده روی شخصِ پذیرنده عمل می‌کند و او را منفعل و مستعد تعرض و آزار جنسی قرار میدهد. کاوه کاظمیان فوق تخصص فارماکوتراپی در ICU و عضو هیأت علمی دانشگاه در مورد داروهایی که به ماده تجاوز معروف هستند، به «ایران» میگوید: «دارویی که به نام تجاوز و بیهوش کننده معروف است، یکی دوتا نیست. حدود شش دارو را می‌توانیم به دلیل واکنشهایی که بعد از مصرف ایجاد میکنند، در ردیف این داروها قرار بدهیم. علت این است که برای مصرف کننده حالت
retrograde amnesia یا همان «فراموشی پس‌گستر» ایجاد می‌کند و بیمار آن لحظات را فراموش می‌کند و نمیداند چه اتفاقی برای او رخ داده است. برخی داروها حتی به شکل پودر است که اگر به صورت کسی پاشیده و توسط او استنشاق شوند یا در مایعات حل و به او خورانده شوند، فرد همه چیز را فراموش می‌کند و تحت فرمان قرار می‌گیرد و هرکاری که بخواهید، انجام میدهد، اما در نهایت هیچ چیزی در خاطرش ثبت نمیشود.»
او با بیان اینکه داروهایی که برای بیهوشی در عملهای جراحی استفاده میشوند هم میتوانند مورد سوءاستفاده قرار گیرند، توضیح میدهد: «افرادی که چنین داروهایی به آنها خورانده می‌شود، کاملاً فلج میشوند و قدرت هر نوع واکنشی را از دست میدهند. شاید آنچه که در فضای مجازی به عنوان داروی تجاز معامله می‌شود و بیشترین سوءاستفاده از آن صورت می‌گیرد قرصی از خانواده دیازپین‌ها باشد که فراموشی پس‌گستر بالایی دارد و می‌تواند مورد سوءاستفاده افراد سودجو قرار گیرد.»
تاری دید و سرگیجه از علائم مصرف قرص‌های بیهوش کننده
این فوق تخصص فارماکوتراپی در ICU با اشاره به اینکه این داروها در آزمایش‌ها معمولاً اثری از خودشان به جا نمیگذارند، میگوید: «این داروها نیمه عمر پایینی دارند، به همین دلیل در آزمایشگاهها تشخیص داده نمیشوند. فردی که مورد سوءاستفاده و تعرض قرار می‌گیرد، در درجه اول اصلاً متوجه تغییر در نوشیدنی‌اش نمیشود چون نه مزه ایجاد می‌کند و نه تغییر رنگ، به همین دلیل افراد بویژه زنان در ابتدا باید هوشیار باشند و اصلاً به میهمانیهایی که به سلامت اخلاقی افراد آن مطمئن نیستند، نروند. اگر رفتند نیز باید بدانند نباید نوشیدنی آماده را از دست فردی بگیرند. اما اگر نوشیدنی را خوردند باید به تغییراتی که در آنها ایجاد می‌شود، آگاه باشند، مثلاً متوجه باشند که چند ساعت در یک مکان هستند اما خاطراتی که دارند برای چند ساعت گذشته است، بنابراین باید حتماً به این موضوع شک کنند و بدون اینکه تغییری در وضع‌شان ایجاد کنند، مثل دوش گرفتن یا عوض کردن لباسها فوراً به پزشکی قانونی مراجعه کنند. این داروها خیلی زود از بدن دفع میشوند و نمیتواند از طریق ادرار یا خون شناساییشان کرد.»
دکتر کاظمیان با بیان اینکه در لحظه مصرف نوشیدنیهای حاوی مواد بیهوش کننده، افراد دچار تاری دید، سرگیجه یا خواب آلودگی شدید میشوند، میگوید: «داروهایی که میتوان از آنها سوءاستفاده کرد، یکی دو تا نیست و در داروخانهها برای بیماران توسط پزشک تجویز میشوند که باید در دوزهای مشخصی مصرف شوند و فروش بدون نسخه ندارند. هیچ داروخانهای حق ندارد این داروها را بدون نسخه به فردی بفروشد چون مصادف تخلف است. حالا شاید افراد سودجو این داروها را از بازار سیاه تهیه میکنند که این جای سؤال دارد که چطور چنین داروهایی به بازار آزاد ورود میکنند. اما احتمال اینکه از داروخانهها چنین داروهایی بیرون آید، بسیار پایین است چون داروساز به دلیل اعتبار پروانه کاریاش هم که شده چنین دارویی را بدون نسخه نمی‌فروشد.»
