پالس امیـد

شفاآنلاین »سلامت» صدای آرام اما قاطع اپراتور از پشت خط می‌آید: «اورژانس ۱۱۵، بفرمایید». پشت این جمله کوتاه، دنیایی از اضطراب و امید جریان دارد. زمانی که ثانیه‌ها حکم مرگ و زندگی دارند. اپراتور در حالی‌که با دقت مشکل تماس‌گیرنده را ثبت می‌کند، همزمان تلاش دارد با راهنمایی تلفنی نفس نوزادی را برگرداند یا قلب سالخورده‌ای را دوباره به تپش بیندازد. در همان لحظه نزدیک‌ترین آمبولانس به سمت آدرس تماس‌گیرنده روانه می‌شود. صدای آژیر در بزرگراه لحظه‌های حساس را برای همه یادآوری می‌کند، ثانیه‌های سرنوشت‌ساز که با چابکی، آرامش و مهارت تیم اورژانس به کمک جانی که در خطر است، می‌شتابند. اما همه‌ مأموریت‌ها یکسان نیستند، برخی تماس‌ها نیازمند حضور نیروهای زن در فضاهای خاص یا خانواده‌هایی با شرایط فرهنگی ویژه‌اند. همین ضرورت بود که باعث شد در اردیبهشت ۱۳۹۷ اولین پایگاه اورژانس بانوان در تهران راه‌اندازی شود. پایگاهی که روزی تنها مرکز در تهران بود، امروز به ۳۲ نقطه در سراسر کشور گسترش یافته‌ است. این پایگاه‌ها حضور زنان در عملیات‌های اورژانس را از یک انتخاب ساده فراتر برده و به ضرورتی حیاتی برای پاسخگویی کامل به نیازهای جامعه بدل کرده‌اند.

به گزارش شفاآنلاین  در جامعه ما حضور زنان در میدان‌های عملیاتی گاهی با نگاه‌های تردیدآمیز همراه است، اما زنانی هستند که با هر مأموریت نشان می‌دهند توان، جسارت و تخصص، جنسیت نمی‌شناسد. آنها با حضور خود، پالس امید را در زندگی به جریان می‌اندازند و ثابت می‌کنند امدادگری، بیش از هر چیز، به انسانیت و تعهد وابسته است. سعیده مساح سال‌ها تجربه‌ سخت پرستاری را پشت سر گذاشت و در میانه‌ بحران‌ها و لحظه‌های مرگ و زندگی، راه خود را به بخش فوریت‌های پزشکی باز کرد. او با ۴۷ سال سن، بیش از دو دهه، تجربه در حوزه فوریت‌های پزشکی دارد و از شهریور ۱۳۹۹ به‌عنوان مسئول اورژانس بانوان استان تهران، مدیریت یکی از حساس‌ترین حوزه‌های امدادی کشور را برعهده گرفته است. مسیر او گواهی روشنی بر عشق، جسارت و پایداری در خدمت به انسان‌هاست. با توجه به اینکه حضور مردان در اورژانس سابقه‌ای ۵۰ ساله دارد، نمی‌توان انتظار داشت اورژانس بانوان در مدت کوتاه به همان سطح برسد. اما حمایت‌های مدیریتی، جذب نیروهای متخصص زن و توسعه زیرساخت‌های فیزیکی، نویدبخش آینده‌ای روشن برای این بخش از خدمات درمانی است.  مساح با اشاره به ضرورت شکل‌گیری این پایگاه‌ها می‌گوید: «سال‌ها بود که نیاز به راه‌اندازی اورژانس بانوان احساس می‌شد. تماس‌های زیادی داشتیم که به‌دلیل شرایط خاص محل حادثه یا حضور مددجوی زن، امکان اعزام همکاران مرد محدود می‌شد. مکان‌هایی مانند آرایشگاه‌ها، استخرها در سانس بانوان یا خانواده‌هایی که به دلایل اعتقادی تمایلی به پذیرش کارشناسان مرد نداشتند، نمونه‌ای از این شرایط بودند. البته باید تأکید کنم که هیچ منعی برای حضور همکاران مرد وجود ندارد، چراکه همه نیروهای ما متعهد به اخلاق حرفه‌ای و وظایف‌شان هستند.» 

ترکیب تیمی و تکمیل توان امدادی
مسئول اورژانس بانوان استان تهران با بیان اینکه در پایگاه اورژانس بانوان اولویت با مددجویان زن است، اما در صورت نیاز و شرایط خاص، خدمات به بیماران مرد هم ارائه می‌شود، توضیح می‌دهد: «با افزایش تعداد نیروهای زن آموزش‌دیده در حوزه فوریت‌های پزشکی، بویژه از سال ۱۴۰۰ که آموزش کاردان‌ها و کارشناسان فوریت به‌طور جدی‌تری دنبال شد، زمینه برای گسترش اورژانس بانوان فراهم شد. این پایگاه با هدف رعایت بیشتر حریم شخصی مددجویان زن، بویژه در فضاهایی که این موضوع اهمیت بیشتری داشت، فعالیت می‌کند.  در حال حاضر، اورژانس بانوان در چهار ناحیه شهر تهران شامل شمال، جنوب، شرق و غرب فعال است. اولویت اصلی این پایگاه‌ها ارائه خدمات به بانوان است، به‌طوری که در فرآیند تقسیم مأموریت‌ها در اداره ارتباطات اورژانس، اگر درخواست‌کننده یا مددجو زن باشد، در اولویت قرار می‌گیرد. با این حال، اگر پایگاه اورژانس بانوان به بیمار، چه زن و چه مرد نزدیک‌ باشد، تیم ما بدون هیچ تعللی وارد عمل می‌شود و تلاش می‌کند بدون کوچک‌ترین آسیبی، خدمات لازم را ارائه بدهد. حتی در مواردی که بیمار مرد نیاز به احیای قلبی داشته، همکاران ما بلافاصله اقدام کرده‌اند. بنابراین بین خدماتی که زنان در نقش کارشناس فوریت یا کاردان فوریت ارائه می‌دهند، هیچ تفاوتی با همکاران مرد وجود ندارد. فقط تفاوت در نحوه واگذاری مأموریت‌هاست، به‌طوری‌ که اولویت اصلی در تخصیص مأموریت‌ها با زنان است، بویژه زمانی که مددجو یا تماس‌گیرنده زن باشد.»

تقسیم مأموریت ها 
براساس جنسیت نیست 
مساح با اشاره به شرایط خاص برخی مأموریت‌ها توضیح می‌دهد: «در مواردی که حادثه‌ای مانند آوار، تیرخوردگی یا شرایط مشابه رخ داده باشد، همکاران مرد در اولویت قرار می‌گیرند. دلیل این موضوع، فضای حادثه و شرایط‌ آن است. بنابراین، تقسیم مأموریت‌ها بر اساس جنسیت نیست، بلکه بر اساس نوع حادثه انجام می‌شود.» مسئول اورژانس بانوان استان تهران به ساختار تخصصی نیروهای اورژانس بانوان و فرآیند جذب آنها اشاره می‌کند و می‌گوید: «کارشناس یا کاردان فوریت، فردی ا‌ست که پس از ورود به دانشگاه، یک بیوگرافی اولیه از او تهیه می‌شود، این اطلاعات شامل شاخص‌هایی مانند شاخص توده بدنی (BMI) و قد است که برای ارزیابی‌های اولیه اهمیت زیادی دارند. همچنین، این افراد در زمان پذیرش، تست‌های روان‌شناسی می‌دهند و آموزش‌های تخصصی لازم در حوزه فوریت‌های پزشکی را دریافت می‌کنند.» او با اشاره به تنوع تخصص‌ها در تیم‌های اورژانس بانوان می‌گوید: «در حوزه پرستاری، رشته‌های مختلفی مانند کارشناس پرستاری، کاردان پرستاری، کاردان فوریت و بیهوشی وجود دارند که می‌توانند در ارائه خدمات مورد نیاز به‌کار گرفته شوند. در مجموعه اورژانس بانوان، تعداد کارشناسان پرستاری قابل توجه است و ترکیب این نیروها باعث می‌شود توانمندی‌های لازم برای ارائه خدمات بهتر فراهم شود.» مساح به ساختار معمول تیم‌های اعزامی اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «تیم بانوان معمولاً شامل دو کارشناس یا کاردان زن و یک همکار مرد است که ممکن است کاردان، کارشناس فوریت یا امدادگر باشد. این ترکیب به ما امکان می‌دهد تا در شرایط مختلف، خدمات مؤثر و متناسب با نیاز مددجو ارائه دهیم.» مسئول اورژانس بانوان استان تهران درباره حجم مأموریت‌های اورژانس بانوان در تهران می‌گوید: «میانگین تعداد مأموریت‌هایی که هر پایگاه بانوان در طول ۱۲ ساعت انجام می‌دهد، حدود ۵ تا ۶ مأموریت است. البته این عدد در برخی پایگاه‌ها ممکن است به ۹ یا ۱۰ مأموریت هم برسد و در برخی دیگر کمتر باشد. همان‌طور که گفتم این تفاوت بیشتر از اینکه به جنسیت کارکنان مربوط باشد به عوامل محیطی و شرایط منطقه‌ای مربوط است.  فعالیت‌های بانوان در شیفت‌های ۱۲ ساعته، حتی اگر تا ساعت ۷:۳۰ شب ادامه داشته باشد، تأثیری بر کاهش مأموریت‌های‌شان ندارد. برعکس، چون ما در پایگاه بانوان روزکار هستیم، معمولاً در همان ساعات بیشترین فعالیت را داریم.» مساح می‌گوید: «در دوران کرونا، تعداد مأموریت‌ها به‌شدت افزایش یافته بود، اما با کاهش وضعیت بحرانی و آرام‌تر شدن شرایط شهر، این عدد کاهش پیدا کرد. همچنین در روزهای تعطیل یا هنگام برگزاری مراسم و جشن‌های خاص، تعداد مأموریت‌ها در ساعات مشخصی بیشتر می‌شود. از سوی دیگر، در تعطیلات چندروزه که شهر خلوت‌تر است، مأموریت‌ها کاهش می‌یابد. در نهایت، تعداد مأموریت‌ها کاملاً وابسته به وضعیت شهر و رویدادهای محلی است.»

مشکلات ساده‌ای 
که به فوریت نیاز ندارند 
مشکلات اصلی اورژانس شامل تناسب نداشتن ناوگان با حجم بحران‌ها، درک نادرست مردم از اورژانس و فشارهای اقتصادی و اجتماعی است که بر عملکرد تیم‌های اورژانس تأثیر منفی می‌گذارد. مساح با بیان این موضوع می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین چالش‌ها به اولویت‌بندی مأموریت‌ها مربوط می‌شود. در موارد اورژانسی و فوری که نیاز به واکنش سریع هست، برچسب فوریت به مأموریت‌ها داده می‌شود و این موارد در اولویت قرار می‌گیرند. اما اغلب ما در ترافیک می‌مانیم و گاهی رانندگان حتی به آژیر آمبولانس هم توجهی نمی‌کنند. این موضوع باعث می‌شود تیم‌های اورژانس در لحظات حساس دیرتر به محل برسند و گاهی همان زمان طلایی برای نجات جان بیمار از دست می‌رود.» او با اشاره به برداشت نادرست برخی شهروندان از مفهوم اورژانس توضیح می‌دهد: «در بسیاری از موارد، مأموریت‌هایی که به تیم‌های اورژانس واگذار می‌شود، اولویت اورژانسی ندارند. متأسفانه برخی مردم نیازهای غیر اورژانسی مانند چک کردن قند خون یا گرفتن فشار خون را هم اورژانسی تلقی می‌کنند، در حالی که این خدمات در حیطه وظایف اورژانس نیست.» مساح می‌گوید: «ناوگان اورژانس در شهر تهران، به‌دلیل حجم بالای بحران‌ها و جمعیت زیاد، کافی نیست و نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای روزمره و اضطراری باشد. فشار کاری بر همکاران ما، بویژه در شرایط اقتصادی فعلی، افزایش یافته است. با افزایش نیاز مردم به خدمات اورژانس و کاهش رعایت استانداردهای بهداشتی، مراجعه به اورژانس ۱۱۵ بیشتر شده و این موضوع باعث کاهش کیفیت خدمات و تأخیر در پاسخگویی می‌شود.»
به‌گفته مساح اورژانس بانوان هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد و در حال شکل‌گیری است: «این روند به لطف حمایت‌های ریاست اورژانس ممکن شده که فرصت‌های بیشتری برای گسترش فعالیت‌ها و جذب نیرو فراهم شود.  در این مدت، مدیران و مسئولان حاضر در اورژانس کمک کرده‌اند تا شرایط برای فعالیت‌های بیشتر فراهم شود و بتوانیم خدمات بهتری ارائه دهیم.»مسئول اورژانس بانوان استان تهران به گسترش فعالیت این بخش در سراسر کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «در بسیاری از شهرهای کشور از جمله رشت، ساوه و دیگر مناطق، اورژانس بانوان به‌طور فعال و جدی مشغول به کار است. اما نیاز اصلی ما در ابتدا، فراهم شدن فضای فیزیکی مناسب برای استقرار پایگاه‌های اورژانس است. شهرداری‌ها و نهادهایی که فضای مناسب دارند، می‌توانند در این زمینه کمک کنند. هدف ما این است که نهادها، سازمان‌ها و مکان‌هایی که فضای فیزیکی مناسب و تمایل به همکاری دارند، وارد عمل شوند تا بتوانیم پایگاه‌هایی برای بانوان و حتی مردان راه‌اندازی کنیم.  این پایگاه‌ها می‌توانند به‌عنوان مراکزی برای اورژانس بانوان عمل کنند و در نتیجه، خدمات‌رسانی بهتر و جامع‌تری ارائه دهند.»

زنان هم‌پای مردان
مسئول اورژانس بانوان استان تهران درباره انگیزه‌های شخصی‌اش برای پذیرش مسئولیت اورژانس بانوان توضیح می‌دهد: «این موضوع به شخصیت من برمی‌گردد، همیشه تمایل داشتم در حوزه عملیات هم تجربه کسب کنم. در دوره طرح، به‌عنوان پرستار در اورژانس تهران شروع به کار کردم و در اداره ارتباطات اورژانس تهران (دیسپچ)، فعالیت داشتم. در دوره‌ای وارد بخش عملیات شدم، اما تجربه مسئولیت در این حوزه کاملاً متفاوت و چالش‌برانگیز بود. اما از آنجایی که همیشه دوست دارم چیزهای بیشتری یاد بگیرم، خودم را درگیر این چالش کردم و آن را فرصت خوبی برای یادگیری و توسعه مهارت‌هایم می‌دانم. این تجربه باعث شد فضای کاری بهتری را تجربه کنم و در کنار آموزش‌هایی که در اداره ارتباطات دیدم، توانستم فضای عملیات را هم تجربه کنم. در نهایت می‌توانم بگویم که هر دو حوزه، ارتباطات و عملیات، کارهایی بسیار سخت و پرچالش هستند.» مساح به موضوع توانمندی‌های زنان و باورهای نادرستی که در جامعه نسبت به آنها وجود دارد، اشاره می‌کند و می‌گوید: «متأسفانه زنان در بسیاری از موارد به توانمندی‌های خود باور ندارند و این کمبود اعتمادبه‌نفس از دوران کودکی در آنها شکل گرفته است. اغلب زنان به‌عنوان مادر یا والد، در اولویت دوم قرار می‌گیرند و نقش اصلی آنها نادیده گرفته می‌شود. با این حال، زنان همیشه در عمل نشان داده‌اند که توانایی‌های بسیار بالایی دارند و حتی در برخی موارد، نتایج بهتری از مردان ارائه داده‌اند.»   او با نگاهی انتقادی به فضای نابرابر کاری میان زنان و مردان می‌گوید: «مردان همواره فضای بهتری برای کار داشته‌اند و اعتمادبه‌نفس بیشتری هم در آنها تقویت شده، در حالی که زنان در جامعه و خانواده کمتر مورد باور قرار گرفته‌اند، اما در عمل ثابت کرده‌اند که می‌توانند هم‌پای مردان فعالیت کنند. حتی ترکیب همکاری زن و مرد می‌تواند فضای بهتری برای ارائه خدمات و پیشبرد امور جامعه ایجاد کند.» مساح با تأکید بر اهمیت تقویت باور به توانمندی‌های زنان می‌گوید: «امیدوارم دختران این سرزمین بیش از پیش به توانایی‌های خود باور داشته باشند و در عرصه‌های مختلف، چه در دانشگاه و چه در جامعه، با قدرت بیشتری ظاهر شوند. باورهای نادرست و کمبود امکانات، گاهی مانع از بروز کامل توانمندی‌های زنان می‌شود. به همین دلیل، حمایت مدیران و مسئولان از زنان بسیار حیاتی است چراکه بدون این حمایت، مسیر پیشرفت برای زنان بسیار دشوار خواهد بود.»