پــــایــــان تلــــخ!
شفاآنلاین »سلامت» خیابانی که تا چند سال پیش فقط چند نانوایی و سوپرمارکت ساده داشت، حالا به بهشت شیرینی‌دوستان تبدیل شده؛ مغازه‌هایی با ویترین‌هایی پر از باقلواهای پسته‌ای، حلواهای زعفرانی، شکلات‌های دست‌ساز و کیک‌های مدرن. قنادی که رأس ساعت خاصی شیرینی داغ بیرون می‌آورد و مشتری‌ها برایش صف می‌کشند تا همان لحظه بخرند. تعداد کافه‌هایی هم که در این خیابان با کیک شکلاتی و کوکی دارچینی و... کنار چای و قهوه از مشتری‌های‌شان پذیرایی می‌کنند، کم نیست. اما این تغییر چهره شهری، فقط یک تحول بصری نیست؛ بلکه نشانه‌ای از دگرگونی عمیق در ذائقه و سبک زندگی مردم ایران است. پشت این رنگ و لعاب خوشمزه، زنگ خطر سلامت به صدا درآمده است.
به گزارش شفاآنلاین افزایش مصرف قندهای ساده و شیرینی‌های فرآوری‌شده، هم‌زمان با کاهش تحرک بدنی، زمینه‌ساز رشد نگران‌کننده بیماری‌هایی مثل دیابت نوع دو، چاقی و کبد چرب شده است. پزشکان هشدار می‌دهند که اگر این روند ادامه یابد، نسل آینده با بحران‌های جدی سلامت مواجه خواهد شد، بحرانی که از پشت ویترین‌های پرزرق‌وبرق آغاز می‌شود و به اتاق‌های درمان ختم می‌شود. ایرانیان از دیرباز، انواع شیرینی‌ها را در اعیاد و مناسبت‌ها در سفره‌های‌شان داشتند، از نقل و نبات‌های سنتی گرفته تا باقلواهای پسته‌ای و حلواهای زعفرانی. اما در سال‌های اخیر، صنعت شیرینی‌سازی ایران جهشی چشمگیر داشته و حالا به یکی از بخش‌های موفق اقتصاد کشور تبدیل شده است. طبق اعلام انجمن صنفی شیرینی و شکلات، گردش مالی این صنعت بالاست و صادرات آن معمولاً دو برابر واردات است. این یعنی بجز بازار داخلی، بازارهای خارجی هم طعم شیرینی‌های ایرانی را پذیرفته‌اند.
مرجان قندی
گروه گزارش
در این صنعت پررونق، قنادی‌هایی هستند که با بیش از پنجاه سال سابقه، هنوز هم با پخت شیرینی‌هایی به سبک قدیم، مشتری‌های خود را حفظ کرده‌اند. یکی از این قنادی‌ها در مرکز شهر قرار دارد. پشت پیشخوان، آقای مسنی خوش برخورد و با لبخندی گرم از خاطرات پنج دهه کارش در این حرفه می‌گوید: «ما از قدیم اینجا بودیم. آن زمان شیرینی فقط برای عید و مراسم بود. مردم برای نوروز یا جشن‌ها می‌آمدند. حالا هر روز، هر ساعت، مشتری داریم. مردم شیرینی را به‌عنوان بخشی از تغذیه روزشان از ما می‌گیرند، نه فقط برای مناسبت‌ها.»
او توضیح می‌دهد: «شیرینی‌سازی تغییر کرده، اما ما هنوز همان سبک قدیمی را حفظ کرده‌ایم. مشتری‌هایی داریم که از کودکی با ما بزرگ شدند و حالا با بچه‌های‌شان می‌آیند. این یعنی شیرینی، فقط خوراکی نیست؛ بخشی از خاطره و فرهنگ ماست.»
این قناد پیشکسوت با اینکه خودش عاشق شیرینی است و کسب و کارش مربوط به این حوزه است، نگاه واقع‌گرایانه‌ای به مضرات مصرف روزانه شیرینی دارد و می‌گوید: «راستش را بخواهید، خودم هم می‌دانم مصرف زیاد شیرینی و شکلات می‌تواند ضرر داشته باشد، دیابت، چاقی، مشکلات قلبی... اینها شوخی نیستند. قدمت ٥۰ ساله این قنادی هم به همین موضوع برمی‌گردد. ما سعی می‌کنیم از مواد خوب و با کیفیت استفاده کنیم و شیرینی‌هایی با قند کمتر بزنیم، اما در نهایت انتخاب با مردم است. با اینکه از کیفیت شیرینی‌های‌مان مطمئن هستم، گاهی دلم می‌خواهد کنار هر جعبه شیرینی، کاغذی بگذارم و روی آن بنویسم؛ لطفاً با تعادل مصرف کنید! چون شیرینی باید با لذت مصرف شود، نه خطر.»
تغذیه سالم کلید پیشگیری از دیابت در بزرگسالی
مصرف نامتعادل شیرینی، شکلات و خوراکی‌هایی از این قبیل برای کودکان هم خطر چاقی و دیابت را افزایش می‌دهد و هم ذائقه آنها را به سمت غذاهای شیرین سوق می‌دهد. به‌گفته دکتر اسدالله رجب، فوق‌تخصص غدد کودکان و بنیان‌گذار انجمن دیابت ایران، این موضوع می‌تواند در بزرگسالی به سبک زندگی ناسالم و بیماری‌های مزمن منجر شود. او با تأکید بر اهمیت آموزش تغذیه سالم از دوران کودکی می‌گوید: «سبک زندگی و الگوی تغذیه‌ای کودکان، نقش تعیین‌کننده‌ای در سلامت آینده آنها دارد. دیابت نوع دو، برخلاف نوع یک که بیشتر زمینه ژنتیکی دارد، حاصل سبک زندگی ناسالم است؛ یعنی تغذیه پرقند، کم‌تحرکی و چاقی. اگر ما از کودکی به فرزندان‌مان آموزش دهیم که چگونه سالم بخورند و فعال باشند، می‌توانیم از ابتلای آنها به دیابت در بزرگسالی جلوگیری کنیم.»
دکتر رجب با بیان اینکه آموزش تغذیه سالم باید از خانه شروع شود و در مدرسه ادامه پیدا کند، توضیح می‌دهد: «متأسفانه بسیاری از کودکان به جای صبحانه کامل، با کیک و شیرکاکائو روزشان را آغاز می‌کنند. این کار یعنی والدین زمینه بیماری‌های متابولیک را از همان سال‌های اول زندگی برای فرزندشان فراهم کرده‌اند.»
بنیان‌گذار انجمن دیابت ایران با اعلام اینکه در اروپا، بیش از ۶۶ میلیون نفر به دیابت مبتلا هستند و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۷۲ میلیون نفر برسد، توضیح می‌دهد: «کشورهایی مانند آلمان، ایتالیا و اسپانیا بیشترین تعداد مبتلایان را دارند. اما نکته مهم‌تر این است که دیابت نوع دو با سرعت بیشتری در حال رشد است که نتیجه سبک زندگی ناسالم، کم‌تحرکی و تغذیه نامناسب است.» او می‌گوید: «در خاورمیانه، وضعیت پیچیده‌تر است. کشورهایی مانند پاکستان، مصر، ایران و عربستان سعودی با رشد سریع دیابت مواجه‌اند. ایران اکنون سومین کشور منطقه از نظر تعداد مبتلایان است. به طوری که در برخی استان‌ها، شیوع دیابت در ۳۰ سال گذشته دو برابر شده است.»
دکتر رجب دیابت را بیماری خاموش معرفی می‌کند که اغلب بدون علامت آغاز می‌شود و زمانی تشخیص داده می‌شود که سال‌ها از ابتلای فرد گذشته است. او دراین باره می‌گوید: «دیابت نوع دو معمولاً بدون علامت آغاز می‌شود. وقتی بیمار به پزشک مراجعه می‌کند، اغلب چند سال از ابتلایش گذشته و خودش خبر نداشته است. در این مرحله، فرصت پیشگیری اولیه را از دست داده‌ایم. زمانی که فرصت این مرحله را از دست بدهیم، باید مرحله دوم را جدی‌تر شروع کنیم؛ یعنی آموزش برای جلوگیری از عوارض دیابت. مرحله سوم هم پیشگیری از آسیب‌های جدی مثل نابینایی، نارسایی کلیه یا قطع عضو است.»
نقش آموزش در سلامت عمومی جامعه
بنیان‌گذار انجمن دیابت ایران با بیان اینکه هزینه درمان دیابت، بویژه در بیماران دچار عوارض، بسیار بالا ست و اگر تعداد این افراد را کاهش دهیم، می‌توانیم منابع درمانی را برای بیماران دیابتی بهتر مدیریت کنیم، می‌گوید: «اگر بتوانیم از شیوع دیابت جلوگیری کنیم، کنترل آن بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهد بود. چون افرادی که در مرحله پیش‌دیابت هستند، هنوز فرصت دارند تا با برنامه‌ریزی درست، جلوی پیشرفت بیماری را بگیرند. اگر همه ما به این موضوع آگاه باشیم که آموزش فقط برای پیشگیری از دیابت نیست، می‌توانیم برای جلوگیری از ابتلا به تمام بیماری‌های غیرواگیر مثل فشار خون، بیماری‌های قلبی و عروقی قدم بزرگی برداریم. بسیاری از افراد با سن پایین که این روزها دچار سکته قلبی و مغزی می‌شوند به این علت است که دیابت آنها در این مرحله کنترل نشده، بوده است و یا اصلاً از بیماری‌شان اطلاع نداشتند.»
او با تأکید بر نقش آموزش در سلامت عمومی جامعه می‌گوید: «دیابت فقط یک بیماری نیست، بلکه نتیجه سبک زندگی و غفلت از آگاهی است. در جامعه ما، سلامتی تا زمانی که از بین نرفته، مهم تلقی نمی‌شود. افراد معمولاً زمانی به فکر درمان می‌افتند که دیگر کار از کار گذشته است. طبق آمار بیش از ۹۰ درصد بیماران دیابتی تشخیص‌داده نشده در کشور با درآمد متوسط و پایین زندگی می‌کنند. این یعنی ما با یک بحران خاموش مواجه هستیم که اگر بموقع مدیریت نشود، عوارض جبران‌ناپذیری خواهد داشت.»
دکتر رجب با بیان اینکه در حال حاضر بهترین راهکار این است که باید از درمان‌محوری فاصله بگیریم و به سمت پیشگیری و آموزش حرکت کنیم، می‌گوید: «در رژیم افراد دیابتی ما ممنوعیت برخی از خوراکی‌ها مثل شیرینی را داریم و در رژیم افراد عادی محدودیت این نوع از خوراکی‌ها را داریم. استفاده از آردهای سبوس‌دار، شیرین‌کننده‌های طبیعی مثل استویا، کاهش میزان چربی‌های اشباع و کنترل وعده‌ها، می‌تواند شیرینی را به گزینه‌ای کم‌خطرتر تبدیل کند. با این حال همیشه تأکید می‌شود که حتی شیرینی‌های سالم هم باید با تعادل مصرف شوند.»
