مصائب زندگی کارگری
شفاآنلاین»جامعه» چیزی حدود ۱۴ میلیون نفر کارگر در ایران زندگی می‌کنند؛ جمعیتی که معادل حدود ۵۸ درصد شاغلان بازار کار کشور است. داده هاب وزارت کار حاکی از آن است که نزدیک به ۶۰ درصد این کارگران حداقل‌بگیر و چندشغله هستند. از آن سو جمعیتی به بزرگی ۱۵ میلیون نفر راننده تاکسی‌های آنلاین هستند. این در حالی است که تاکسی بین‌المللی اوبر با فعالیت در ۷۱ کشور جهان تنها هفت‌میلیون‌و ۷۰۰ هزار راننده دارد و در‌واقع نصف جمعیت رانندگان تاکسی‌های آنلاین ایرانی هستند.
به گزارش شفاآنلاین؛ این موضوع احتمالا به دلیل آن است که شمار زیادی از کارگران ناچار به کار در تاکسی‌های آنلاین به‌عنوان شغل دوم هستند تا بتوانند از پس تورم دورقمی و کمرشکن در ایران برآیند.
۶۰ میلیون کارگر ایرانی حداقل‌بگیر هستند
براساس گزارش مرکز آمار ایران در مجموع حدود ۲۴ میلیون نفر شاغل در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور فعالیت می‌کنند. در‌این‌میان طبق داده‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، حدود ۱۴ میلیون نفر تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی هستند که شامل کارگران رسمی، قراردادی و برخی مشاغل آزاد می‌شود. در‌واقع حدود ۵۸ درصد شاغلان کشور کارگران رسمی، قراردادی و برخی مشاغل آزاد هستند که زیر پوشش سازمان تأمین اجتماعی هستند.
گذشته از این شمار زیادی از کارگران کشور در مشاغل زیرزمینی یا غیررسمی فعالیت می‌کنند یا اینکه زیر پوشش بیمه و قراردادهای کاری نیستند.
با این حال بسیاری از کارگران ایرانی حداقل حقوق و دستمزد را دریافت می‌کنند. پروانه رضایی، معاون روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ۱۲ شهریور امسال در آیین افتتاح نخستین مجتمع حقوقی مراجع حل اختلاف کارگری و کارفرمایی کشور در شیراز گفته بود بخش درخورتوجهی از کارگران کشور قرارداد موقت دارند و حدود ۶۰ درصد آنان حداقل مزد را دریافت می‌کنند و امنیت شغلی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های امروز جامعه کارگری است. چندی پیش هم سمیه گلپور، رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگری، به ایلنا گفته بود که امروزه چندشغله‌‌بودن به یک عادت و ضرورت در زندگی اکثر کارگران تبدیل شده و در‌حال‌حاضر ۶۰ درصد کارگران بیش از یک شغل دارند.
او تأکید کرده بود: این وضعیت ناشی از کاهش قدرت خرید و پایین‌بودن دستمزدها در برابر تورم واقعی است و بیش از نیمی از درآمد کارگران صرف اجاره یا اقساط مسکن می‌شود. هزینه‌های درمان، تحصیل فرزندان، رفت‌وآمد و خوراک نیز روز‌به‌روز افزایش می‌یابد.
این مقام صنفی تأکید کرده بود: شورای‌عالی کار باید جلسات خود را منظم برگزار کند و دستمزدها را متناسب با نرخ واقعی تورم و هزینه‌های زندگی تعدیل کند.
۷۰ درصد درآمد کارگران صرف مسکن می‌شود
وضعیت کارگران در بازار مسکن وخیم‌تر است. مسکن سهم بزرگی از هزینه زندگی خانوار ایرانی دارد و اگر درآمد سالانه کارگران حداقل‌بگیر را با متوسط قیمت مسکن بسنجیم، متوجه می‌شویم که طول انتظار خانه‌دارشدن کارگران ایرانی به بیش از یک قرن رسیده است.
محمدرضا تاجیک، عضو کمیته دستمزد شورای‌عالی کار به تسنیم گفته است که مسکن سهم بزرگی از هزینه‌های کارگران را به خود اختصاص می‌دهد و نزدیک به ۷۰ درصد از درآمد آنان صرف این بخش می‌شود. در این شرایط بخش درخورتوجهی از کارگران، کار در تاکسی‌های آنلاین را به‌عنوان شغل دوم خود انتخاب کرده‌اند و شمار افرادی که به‌عنوان راننده تاکسی‌های آنلاین فعالیت می‌کنند، درخورتوجه است.
در ۱۸ خرداد ۱۴۰۴ سعید منتظرالمهدی، سخنگوی فراجا، اعلام کرد که در‌حال‌حاضر بیش از ۱۵ میلیون راننده در بسترهای مختلف تاکسی‌های اینترنتی مشغول به کار هستند.
۱۵ میلیون راننده آنلاین ایران در ۲۳۲ شهر فعال هستند. این در حالی است که تاکسی اوبر که در ۷۱ کشور و ۱۰ هزار شهر جهان فعال است، تنها هفت‌میلیون و 700 هزار راننده دارد.
وضعیت زنان کارگر وخیم است
این وضعیت به عقیده محمد بحرینیان، پژوهشگر توسعه، ناشی از اقتصاد ضعیفی است که بنیه تولیدمحور ندارد و به‌ناچار افراد زیادی به مشاغل کاذب روی آورده‌اند. از سوی دیگر زهرا کریمی، اقتصاددان، پیش‌از‌این به «شرق» گفته بود که شمار زیادی از کارگران به‌ویژه کارگران زن به مشاغلی مانند دست‌فروشی و مشاغل کاذب روی آورده‌اند.
وضعیت در بازار خورد و خوراک و آموزش هم دست‌کمی از این وضعیت ندارد و تورم برخی اقلام خوراکی سه‌رقمی شده است. ضمن اینکه شمار بازماندگان از تحصیل با صعودی‌شدن نرخ تورم نسبت مستقیم داشته و روند افزایشی طی کرده است.
در‌این‌میان زنان کارگر آسیب‌های بیشتری متحمل شده‌اند.
آماری که از زنان شاغل ایران ثبت شده، فقط حدود 3.5 میلیون نفر است. براساس گزارش مرکز آمار ایران، نزدیک به 3.5 میلیون نفر زن در بازار کار ایران مشغول به کار هستند و جمعیت مردان شاغل بیشتر از 20 میلیون نفر ذکر شده است.
در ایران بسیاری از زنان سرپرست خانوار به سنین کهن‌سالی نزدیک می‌شوند اما به دلیل اینکه از حمایت‌های بیمه و مستمری بازنشستگی برخوردار نیستند، همچنان مجبور به کار هستند. براساس داده‌های سرشماری ۱۳۹۵، میانگین سنی زنان سرپرست خانوار به بالای ۶۰ سال رسیده و تقریبا نیمی از این زنان به تنهایی زندگی می‌کنند.
به‌علاوه حدود نیمی از زنان سرپرست خانوار، فاقد سواد هستند. یک‌سوم زنان سرپرست خانوار سنین ۱۸ تا ۴۹ تمایل به مشارکت اقتصادی دارند و بیش از یک‌سوم خانوارهای زن سرپرست در دهک‌های پایین درآمدی قرار دارند.
زهرا کریمی، اقتصاددان، به «شرق» می‌گوید که آسیب‌پذیرترین کارگران زن ایران، زنانی هستند که در خانوارهای دهک‌های پایین درآمدی زندگی می‌کنند، زیرا این زنان معمولا کم‌سواد هستند و در مشاغل خدماتی و مشاغل یدی کار می‌کنند و از دو جهت مشاغل آنها مورد تهدید جدی است. از یک جهت به دلیل اینکه در 10 سال گذشته وضعیت اقتصادی ایران بسیار نامطلوب بوده و خروج سرمایه از کشور سرعت گرفته است. همچنین تورم دورقمی، کاهش قدرت خرید خانوار و رکود بازار موجب شده است که بسیاری از بنگاه‌ها و مشاغل تعطیل شوند. در‌این‌بین مشاغل خدماتی آسیب بیشتری دیده‌اند و زنان کارگر سهم بالایی در مشاغل خدماتی دارند و در نتیجه بیشتر در معرض تعدیل و بیکاری بوده‌اند.
از سمت دیگر با مکانیزه‌شدن بسیاری از مشاغل، زنانی که کارهای دستی انجام می‌دادند و به‌عنوان مثال در مزارع کار می‌کردند یا در کارگاه‌های بسته‌بندی مشغول به کار بوده‌اند، با ماشین‌آلات صنعتی جایگزین شده‌اند و در نتیجه سهم زنان در مشاغل سنتی کاهش داشته است.
در مقابل زنان تحصیل‌کرده و دانشگاه‌رفته بیشتر به مشاغل مدرن روی آورده‌اند و هم‌زمان با اینکه سهم زنان در مشاغل سنتی کاهش داشته، سهم زنان در مشاغل مدرن‌تر افزایش داشته است.
نتیجه اینکه زنان کارگر و کم‌سواد دهک‌های پایین درآمدی بیشترین آسیب را از بازار کار متحمل شده و فقیرتر شده‌اند./شرق
