هشدار جدی کارشناسان؛ مرگ زودهنگام سرنوشت تلخ بسیاری از کودکان چاق
شفاآنلاین»سلامت» شیوع چاقی و اضافه‌وزن بین دانش‌آموزان ایرانی، به موضوعی نگران‌کننده تبدیل شده و مسئولان و کارشناسان مدام درباره آن هشدار می‌دهند. آمارهای رسمی کشور حاکی از این است که از هر ۳ دانش آموز، حداقل یک دانش‌آموز یا اضافه وزن دارد یا چاق است. یعنی از حدود ۱۶.۵ میلیون دانش‌آموز ایرانی، حدود ۵ میلیون نفر دچار اضافه وزن و چاقی هستند. آماری که با ادامه روند فعلی، هر سال افزایش بیشتری خواهد داشت.
به گزارش شفاآنلاین؛ کارشناسان معتقدند تغذیه ناسالم، کم‌خوابی، استفاده زیاد از ابزارهای دیجیتال و بی‌تحرکی باعث افزایش آمار چاقی بین دانش‌آموزان شده و علاوه بر این، سن ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر هم که قبلاً در سنین بالا شایع بود، حالا به دلیل تغییر سبک زندگی به گروه‌های سنی دانش‌آموزی و حتی سنین پایین‌تر رسیده است؛ بیماری‌هایی مثل دیابت نوع ۲، کبد چرب، چربی خون بالا و مشکلات عضلانی ـ اسکلتی.
۴ عامل مهم چاقی کودکان
کارشناسان می‌گویند با شروع سال تحصیلی، آمار کودکان چاق یا دارای اضافه‌وزن بیشتر می‌شود؛ چون بسیاری از بچه‌ها بدون صبحانه راهی مدرسه می‌شوند یا به جای صبحانه کیک و کلوچه می‌خورند، خواب کافی ندارند، بوفه‌ها خوراکی‌های پرکالری می‌فروشند، والدین میان‌وعده‌های ناسالم در کوله کودکان می‌گذارند، در بسیاری از مدارس زنگ ورزش یا معلم ورزش وجود ندارد و اضطراب هم بین دانش‌آموزان شایع است.
دکتر مریم مظاهریون، دکترای تخصصی تغذیه و رژیم‌درمانی درباره دلایل چاقی کودکان کشور به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «کم‌تحرکی، تغذیه نامناسب، خواب ناکافی و اضطراب از مهم‌ترین عوامل و دلایل اضافه وزن و چاقی در کودکان است». دکتر مظاهریون درباره تاثیر خواب بر چاقی توضیح می‌دهد: «کودک در سنین رشد باید حتما رأس ساعت ۸:۳۰ تا ۹ شب به خواب عمیق فرو رفته باشد. چون ترشح هورمون‌های رشد بین ساعت‌های ۱۰، ۱۲ و ۲ صبح اتفاق می‌افتد. کودکی که ساعت ۱۲ شب می‌خوابد، هم چاق می‌شود و هم دچار اختلال در هورمون‌های رشد می‌شود.»
کودکانی که همیشه چاق می‌مانند
متخصصان تغذیه تاکید دارند اکثر کودکانی که همراه با چاقی وارد دوره بزرگسالی می‌شوند، برای همیشه چاق می‌مانند و هرچقدر هم رژیم‌های لاغری متعدد بگیرند و ورزش کنند، چاقی دوباره به آنها برمی‌گردد. بنابراین بهترین کار، مقابله با چاقی در همان دوران کودکی با کمک و مداخله والدین و مدارس است.
دکتر مظاهریون می‌گوید: «اگر کودک چاق وارد بزرگسالی شود، احتمالاً دیگر هرگز لاغری پایدار و باثبات را تجربه نخواهد کرد. کنترل وزن باید قبل از دو جهش رشدیِ مهم انجام شود: ۴ تا ۵ سالگی و ۱۴ تا ۱۵ سالگی. در این سنین تعداد سلول‌های چربی زیاد می‌شود و بعد از آن دیگر تعداد سلول‌ها تغییر نمی‌کند. فقط حجم‌شان کم‌وزیاد می‌شود. بنابراین کودکی که سلول‌های چربیِ زیادی دارد، در بزرگسالی هم چاق خواهد ماند.»
به گفته این متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی، «اولین و مهم‌ترین کار، پیشگیری از چاقی قبل از این جهش‌های رشدی است. البته چند کیلوگرم اضافه وزن، نشانه چاقی نیست اما می‌تواند زنگ خطری برای تمایل بدن به چاقی باشد.»
چاقی و بلوغ زودرس
به گفته کارشناسان، "بلوغ زودرس" یکی از عواقب چاقی کودکان است که عوارض خاص خود را دارد؛ کوتاهی قد در بزرگسالی (به دلیل بسته شدن صفحات رشد)، اضطراب، افسردگی و کاهش اعتمادبه‌نفس به دلیل تغییرات ظاهری زودهنگام، مشکلات اجتماعی ناشی از ناهماهنگی رشد جسمی و روانی، افزایش ریسک چاقی، دیابت نوع ۲ و مشکلات قلبی و عروقی در آینده مهم‌ترین تبعات بلوغ زودرس محسوب می‌شوند.
شیوع چاقی در کودکان همچنین باعث شده که سن ابتلا به بیماری‌های شایع بزرگسالان هم به سنین پایین برسد. دکتر مظاهریون پیش از این در گفتگو با همشهری به این موضوع مهم اشاره کرده بود: «شیوع چاقی در کودکان باعث شده که سن ابتلا به بیماری‌های شایع بزرگسالان، کودکان را هم درگیر خود کند. بیماری‌هایی مثل کبد چرب، دیابت و چربی خون بالا. علاوه بر این، کودک چاقی که سابقه بیماری‌های وابسته به تغذیه را دارد، این بیماری‌ها هم در او تشدید می‌شوند. مثل بیماری‌های قلبی و عروقی.»
البته معاون بهداشت وزارت بهداشت وعده داده که امسال نظارت بیشتری بر بوفه‌های مدارس، تغذیه سالم، آموزش، ورزش و سلامت روان انجام شود و طرح غربالگری چاقی هم در برخی مدارس اجرا شود؛ وعده‌ای که البته هر سال تکرار می‌شود اما هنوز به طور کامل اجرا نشده است.
مرگ زودهنگام چاق‌ها
گذشته از تمام عوارض و مشکلاتی که چاقی همراه خود دارد، می‌تواند منجر به مرگ زودهنگام فرد هم شود. گزارش‌ها و مطالعات نشان می‌دهد که چاقی، دومین عامل مرگ و میر در جهان بعد از دخانیات و آلودگی هوا است. مرگ و میری که قابل پیشگیری است اما خیلی‌ها توجهی به آن ندارند.
«بچه‌های الان نسبت به بچه‌های ۵۰ سال قبل، ۱۰ کیلو چاق‌تر شده‌اند. تغذیه بچه‌ها طوری شده که از کودکی به فست‌فود و مصرف چربی‌های مضر عادت می‌کنند، فعالیت بدنی و ورزش به حداقل رسیده است، استرس‌های زندگی بیشتر شده و همین‌ها چاقی و خطر افزایش چربی خون و بروز بیماری‌های قلبی و عروقی را در پی دارد. همه این عوامل به اضافه زمینه ارثی و خانوادگی دست به دست هم می‌دهند و موجب می‌شوند که فرد در ۳۰ - ۴۰ سالگی سکته قلبی کند یا دچار مرگ ناگهانی (زودهنگام) شود.»
چطور بفهمیم کودک‌مان چاق است؟
متخصصان می‌گویند برای تشخیص چاقی کودک باید قد، وزن، سن و جنسیت او را در نظر گرفت. اگر وزن کودک بیش از ۱۰ درصد بیشتر از حد مناسب قد او باشد، چاق محسوب می‌شود. مثلاً یک کودک ۷ ساله با قد حدود ۱۲۰ سانتی‌متر باید ۲۰ تا ۲۵ کیلوگرم وزن داشته باشد و وزن بالاتر از ۲۵ اضافه‌وزن محسوب می شود. همچنین اگر شاخص رشد به ۷۰ تا ۸۰ درصد برسد، کودک چاق محسوب می‌شود. در این فرمول، تفاوت بیولوژیک دخترها و پسرها نیز باید در نظر گرفته شود.
