آموزش هدفمند، سد راه زخم پای دیابتی‌ها
شفاآنلاین»سلامت» زخم پای دیابتی، یکی از خطرناک‌ترین عوارض دیابت نوع ۲، با یک برنامه آموزشی هدفمند قابل پیشگیری است. پژوهشی تازه در کشور نشان داده است که آموزش بر پایه مدل‌های علمی می‌تواند رفتار بیماران دیابتی را به شکل مؤثری تغییر داده و آن‌ها را به سمت مراقبت بهتر از پاهای خود سوق دهد.
به گزارش شفاآنلاین دیابت نوع ۲ از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن است که هر سال افراد بیشتری را درگیر می‌کند. به گفته کارشناسان، یکی از جدی‌ترین پیامدهای این بیماری، بروز زخم‌های پا به دلیل آسیب‌های عصبی (نوروپاتی) است؛ زخم‌هایی که در صورت بی‌توجهی، ممکن است به عفونت و قطع عضو منجر شوند. آمارها نشان می‌دهد که احتمال قطع عضو در بیماران دیابتی مبتلا به زخم پا، ده‌ها برابر بیشتر از افراد عادی است.
در همین راستا، تیمی از پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به سرپرستی دکتر پیغام حیدرپور، مطالعه‌ای را برای بررسی تأثیر آموزش مبتنی بر مدل فرانظری بر رفتار مراقبتی بیماران دیابتی انجام دادند. این مدل، یکی از نظریه‌های جامع در زمینه تغییر رفتار است که افراد را در مسیر عبور از رفتارهای ناسالم به عادات سالم یاری می‌دهد.
مطالعه مذکور به صورت نیمه‌تجربی و با مشارکت ۱۱۸ بیمار دیابتی در یکی از مناطق روستایی استان قزوین انجام شد. افراد شرکت‌کننده به صورت تصادفی در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. گروه مداخله در چهار جلسه آموزشی با اصول مراقبت از پا آشنا شدند؛ آموزش‌هایی که به‌طور کامل بر اساس چارچوب مدل فرانظری طراحی شده بود. در مقابل، گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکرد.
برای سنجش میزان تأثیر آموزش، از پرسشنامه‌های معتبر درباره خودمراقبتی و خودکارآمدی استفاده شد و اطلاعات در سه مرحله (پیش از مداخله، دو ماه و شش ماه پس از آن) جمع‌آوری و تحلیل شد.
نتایج نشان داد که در آغاز مطالعه، تفاوت چشمگیری بین دو گروه مشاهده نمی‌شد. اما پس از پایان آموزش، گروه مداخله تغییرات معناداری در رفتارهای مراقبتی از پا و احساس توانمندی در مدیریت بیماری از خود نشان دادند؛ تغییری که در گروه کنترل دیده نشد.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که آموزش‌های ساختاریافته بر اساس مدل‌های علمی می‌توانند به طرز چشمگیری بر بهبود رفتار بیماران دیابتی تأثیر بگذارند. به‌ویژه در شرایطی که کنترل بیماری در کشور پایین است، این نوع آموزش‌ها می‌توانند با پیشگیری از عوارضی مانند زخم پای دیابتی، کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشند و هزینه‌های درمانی را کاهش دهند.
گفتنی است مقاله کامل این پژوهش در فصلنامه «آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ایران» منتشر شده و به عنوان نمونه‌ای موفق از به‌کارگیری نظریه‌های علمی در بهبود سلامت جامعه مورد توجه قرار گرفته است.
