افتخار جهانی در سلامت مادران

شفاانلاین»سلامت درحالی‌که بارداری باید تجربه‌ای مثبت و خوشایند برای همه زنان باشد، هنوز برای میلیون‌ها زن باردار در سراسر جهان که به مراقبت‌های با کیفیت بالا دسترسی ندارند، تجربه‌ای بسیار خطرناک است؛ به‌طوری که در هر دو دقیقه، یک زن در جهان در دوران بارداری یا در زمان زایمان جانش را از دست می‌دهد؛ البته وضعیت ایران در این بین و در 2، 3دهه گذشته، بسیار بهتر شده و حتی در تراز کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته قرار گرفته است ‌که موفقیتی بزرگ برای ما محسوب می‌شود.

ایران؛ جزو 5کشور برتر دنیا
به گزارش شفاآنلاین طبق آمارهای جهانی،  ایران جزو 5کشور برتر دنیا در سرعت کاهش مرگ‌ومیر مادران باردار حین زایمان است؛ موضوعی که تحسین سازمان ملل متحد را برانگیخته است.

کاهش فوتی‌ها  از 43 به 16مرگ
نماینده صندوق جمعیت سازمان ملل متحد در ایران چند روز پیش در روز جهانی ماما گفت: نرخ مرگ مادران در ایران از ۴۳مرگ در هر ۱۰۰هزار تولد زنده در سال ۲۰۰۰، به ۱۶مورد مرگ در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است؛ آماری که کاهش ۶۳درصدی مرگ این مادران را نشان می‌دهد.

علت اصلی نیمی از مرگ‌ها
مرگ‌ومیر مادران به مرگ‌ومیر ناشی از عوارض بارداری یا زایمان اشاره دارد. به‌گفته نماینده صندوق جمعیت سازمان ملل متحد، در حال‌حاضر مراقبت ناکافی، علت اصلی نیمی از موارد مرگ مادران باردار است؛ این در حالی‌ است که کاهش مرگ‌ومیر مادران باردار، یکی از شاخص‌های مهم پیشرفت کشورها محسوب می‌شود.

شاخص طلایی
دکتر اعظم‌السادات موسوی، متخصص زنان و زایمان در این رابطه به همشهری می‌گوید: هر عاملی که منجر به مرگ مادران باردار در دوره بارداری، روز زایمان یا بعد از زایمان شود و ارتباط مستقیمی با بارداری زن داشته باشد، جزو عوامل مرگ‌ومیر مادران محسوب می‌شود. این شاخص آن قدر مهم است که از نظر سازمان‌های جهانی، یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی هر کشوری است. این آمار تا حدی اهمیت دارد که هر سال توسط سازمان‌های بین‌المللی و در همه کشورها رصد می‌شود.

 کاهش 10برابری در 40سال
آمارها می‌گویند که ایران در ۴۰‌سال گذشته، در میزان مرگ‌ومیر مادران باردار کاهش ۱۰برابری داشته و از عدد بالای ۲۰۰مرگ در 100هزار تولد، به 16مرگ در هر 100هزار تولد زنده رسیده است. اما چه عواملی منجر به کاهش 63درصدی آمار مرگ مادران باردار در کشور ما شده و ایران را یک پله بالاتر از کشور پردرآمدی مثل آمریکا قرار داده است؟
دکتر موسوی در این‌باره توضیح می‌دهد: عوامل متعددی در کاهش مرگ مادران باردار تأثیر دارد که مهم‌ترین آنها رشد زیرساخت‌ها، توسعه امکانات بهداشتی، رشد اقتصادی، توسعه حمل‌ونقل جاده‌ای و افزایش سطح آگاهی زنان در هر جامعه‌ای است.

 آنچه شد تا این اتفاق بیفتد
به‌گفته رئیس سابق انجمن زنان، زایمان و مامایی ایران، توسعه خانه‌های بهداشت، افزایش تعداد ماماها و متخصصان زنان، توسعه بیمارستان‌های مراقبت از مادران باردار، بهبود تغذیه مادران، تشخیص بموقع بارداری‌های پرخطر، برگزاری کنگره‌های بین‌المللی با موضوع مرگ مادران باردار با حضور متخصصان و نیز تشکیل کمیته بررسی مرگ‌ومیر مادران در وزارت بهداشت از مهم‌ترین عوامل کاهش نرخ مرگ مادران باردار در ایران هستند.

اوایل انقلاب؛ 220مرگ در هر 100هزار
طبق گفته این متخصص زنان و زایمان، آمار مرگ مادران باردار در اوایل انقلاب 220مورد در هر 100هزار زایمان بود، اما الان به 16مورد در هر 100هزار زایمان رسیده است. این آمار مربوط به سراسر ایران است و مناطق محروم و کم‌برخوردار هم در آن حساب شده‌اند.

6عامل مهم و حیاتی
دکتر موسوی درباره همه عوامل مؤثر در کاهش مرگ‌ومیر مادران باردار در کشور توضیح می‌دهد:

تاسیس و توسعه خانه‌های بهداشت  
یکی از بهترین اتفاقات چند دهه اخیر در ایران که در کاهش آمار مرگ مادران باردار نقش داشت، ایجاد و توسعه خانه‌های بهداشت در سراسر کشور به‌خصوص در روستاها بود. هر زن بارداری در خانه‌ بهداشت محل زندگی خود پرونده دارد که توسط مراقبان بهداشت که عمدتا ماما هستند یا فوق دیپلم مامایی دارند، کنترل می‌شود.

 تربیت ماماها و متخصصان زنان
40سال پیش، خیلی از مناطق کشور محروم از مراقبان بهداشت مثل ماماها و متخصصان زنان بودند و عمدتا پزشکان خارجی ازجمله پزشکان هندی در این مناطق فعالیت داشتند، اما با توسعه دانشگاه‌ها و تربیت نیروهای متخصص تقریبا تمام نقاط کشور الان از نیروهای متخصص بهره‌مندند.

توسعه بیمارستان‌های مراقبت از مادران باردار  
در ایران هم بیمارستان‌های دولتی و هم بیمارستان‌های خصوصی توسعه پیدا کرده‌اند؛ بنابراین ظرفیت پذیرش مادران باردار بالا رفته است؛ در ضمن عواملی که بتواند مادر باردار را بهتر کنترل کند، مثل اتاق‌های زایمان مجهز به وسایل مانیتورینگ حین زایمان، توسعه پیدا کرده و خصوصا در دهه اخیر وضعیت بهتر شده است.

شناخت بارداری‌های پرخطر  
در دهه‌های اخیر مادران باردار پرخطر خیلی زود به مراکز ارجاعی سطح 3ارجاع داده می‌شوند. فشار خون بالا، دیابت، بیماری‌های قلبی، وزن بالا، وزن کم، بارداری‌های چندقلویی و زایمان از طریق آی‌وی‌اف جزو بارداری‌های پرخطر محسوب می‌شوند. اتفاق خوبی که در این سال‌ها رخ داد، ایجاد سیستم ارجاع در کشور بود. قبلا اگر پزشک، یک مادر پرخطر داشت، نمی‌دانست با او چه کند، اما ایجاد سیستم ارجاع کمک کرده که پزشک در هر نقطه‌ای از کشور می‌داند که برای بیمار پرخطرش با کجا تماس بگیرد؛ بعد هم سیستم ارجاع تلفن می‌زند و آمبولانس حاضر می‌شود و بیمار را به مرکز درمانی موردنظر می‌رساند.

رشد سطح علمی متخصصان  
این مورد با برگزاری کنگره‌های مرتب بین‌المللی و ورکشاپ‌های متعدد رخ داده است.

تشکیل کمیته بررسی مرگ‌ومیر مادران باردار  
در هر بیمارستان یک کمیته مرگ‌ومیر بیمارستانی وجود دارد که علت مرگ مادر باردار را بررسی و پرونده را به اداره مادران وزارت بهداشت ارسال می‌کند و علت مرگ به‌طور دقیق بررسی و آمارگیری دقیق انجام می‌شود.  بر این اساس، برای توسعه تجهیزات و همچنین آموزش نیروی انسانی اقدام می‌کند؛ مثلا مشخص شده که مهم‌ترین علت مرگ مادران باردار در ایران طی چند سال اخیر خونریزی، عفونت‌ها، فشار خون بارداری و بیماری‌های زمینه‌ای به‌خصوص بیماری‌های قلبی ناشناخته‌اند؛ یعنی خود بیمار نمی‌داند که بیمار است و به‌عنوان فرد سالم مراجعه می‌کند و تشخیص دیررس داده می‌شود. این تشخیص‌ها و بررسی‌ها کار کمیته بررسی مرگ‌ومیر مادران باردار است که خروجی خوب آن، رسیدن به شاخص 16مرگ در هر 100هزار است.

راه سختی پیش‌رو داریم
به‌گفته رئیس سابق انجمن زنان و زایمان، همه فاکتورهایی که درخصوص کاهش مرگ‌ومیر مادران باردار ذکر شده، اهمیت بسیار زیادی دارند، اما ما برای اینکه روی شاخص 16در 100هزار مرگ مادران باردار بمانیم، هنوز راه دشواری در پیش داریم. البته آمار فعلی ما با آمارهای کشورهای توسعه‌یافته
 - مثل کشورهای اروپایی - مطابقت دارد