واکاوی علل خشونت علیه کادر درمان

شفاانلاین»سلامت» با افزایش فشارهای روانی و فیزیکی بر روی پزشکان و پرستاران، این پدیده به یک بحران تبدیل شده است که نه تنها سلامت کارکنان را تهدید می‌کند، بلکه کیفیت خدمات درمانی را نیز تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.

به گزارش شفاآنلاین با وجود این که قوانین و جرایمی نیز برای متخلفان در نظر گرفته شده است ولی همچنان شاهد وقوع خشونت‌های فیزیکی و کلامی از سوی بسیاری از همراهان بیماران نسبت به کادر درمان هستیم از این رو، این موضوع نشان‌دهنده ناکارآمدی برخی از این قوانین و عدم اجرای صحیح آنهاست.

عوامل متعددی در بروز خشونت علیه کادر درمان مؤثر است، از جمله این عوامل می‌توان به فشارهای اقتصادی، کمبود منابع درمانی و نارضایتی عمومی از خدمات بهداشتی اشاره کرد. در شرایطی که بیماران و خانواده‌های آن‌ها در وضعیت بحرانی قرار دارند، ممکن است به راحتی کنترل خود را از دست بدهند و به کادر درمان حمله کنند. این رفتار نه تنها به کادر درمان، بلکه به روند درمان بیماران نیز آسیب می‌زند.

برای مقابله با این معضل، نیاز به یک رویکرد جامع و چندجانبه داریم. آموزش و آگاهی‌بخشی به بیماران و خانواده‌ها درباره حقوق و مسوولیت‌های کادر درمان می‌تواند به کاهش خشونت کمک کند. همچنین، ایجاد سیستم‌های حمایتی و قانونی قوی‌تر برای حفاظت از کارکنان بهداشتی ضروری است. این اقدامات می‌تواند به ایجاد یک محیط امن‌تر برای کادر درمان و بیماران کمک کند.

خشونت نسبت به کادر درمان یک مشکل اجتماعی است که نیاز به توجه و همکاری همه جانبه دارد.

تصویر پزشک دلسوز در جامعه از بین رفته است

یک روانشناس با اشاره به این که خشونت، یک پدیده آنی نیست و ریشه در عوامل مختلف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد گفت:شرایط محیطی و روحی بیماران در میزان بروز خشونت علیه کادر درمان تاثیر بسزایی دارد همچنین درصد اعمال خشونت در طبقات اجتماعی پایین‌تر بیشتر است.

علی ثاقبی نوسانات شرایط اقتصادی و اجتماعی را از دیگر عوامل بروز خشونت برشمرد و افزود:در جامعه‌ای که فضای ناامنی وجود داشته باشد و همبستگی اجتماعی کاهش پیدا کرده باشد، میزان اعمال خشونت افزایش پیدا می‌کند.

وی ادامه دارد: جامعه ما از نظر فرهنگی در حال گذار است، بدین معنی که زمانی اصول و ارزش‌هایی در جامعه ما حکمفرما بوده است و هنوز چارچوب‌های جدید، جای اصول سنتی گذشته را نگرفته اند و در چنین شرایطی مشاهده می‌کنیم که افراد بر اساس نفع شخصی خود مسایل را تعریف می‌کند و واکنش نشان می‌دهند.

این روان‌شناس گفت: در گذشته تصویری که مردم از پزشک داشتند تصویری مقدس به عنوان فردی حکیم، دانا و دلسوز بود و احساس احترام و اعتماد به جامعه پزشکی وجود داشت و پزشک نیز مبتنی بر چنین تصویری کار پزشکی خود را انجام می‌داد در حالی که امروز این تصویر تغییر پیدا کرده است و مردم به شغل پزشکی به عنوان شغلی با درآمد بالا نگاه می‌کنند.

ثاقبی افزود: از سوی دیگر با وقوع انفجار اطلاعاتی میان مردم به واسطه شبکه‌های مجازی و حتی هوش مصنوعی مردم دیگر به پزشک به عنوان کسی که یک سری اطلاعات خاص را دارد نگاه نمی‌کنند و حتی نسبت به داروهایی که برای آنها تجویز می‌شود با پزشکان سوال و جواب می‌کنند و به نوعی آنها را به چالش می‌کشند.

وی ادامه داد: این در حالی است که پزشکان امروز در نگاه خود همچنان مقدس هستند اما از طرف دیگر به دلیل گذار فرهنگی که به آن اشاره شد، از سوی بیمار نگاه متفاوتی وجود دارد که من مشتری هستم، پول می‌دهم و وظیفه پزشک و یا کادر درمان ارائه خدمات است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان این که وقتی گذار فرهنگی اتفاق می‌افتد انتظارات نامتعارض رخ می‌دهد گفت: در این بین گاهی کسی که مورد خشونت قرار می‌گیرد هیچ تقصیری ندارد و نمی‌توان مساله وقوع خشونت را با نگاهی مجزای از بقیه این موارد بررسی کرد.

ثاقبی با تاکید بر این که عوامل زیادی در وقوع خشونت علیه کادر درمان دست به دست هم می‌دهند تا ما شاهد این پدیده باشیم افزود: این موضوع به سادگی ریشه‌کن نمی‌شود و باید چیزهای زیادی تغییر کند، اما در این بین نوع حرف زدن و تعامل پزشکان و پرستاران با بیمار و خانواده او اهمیت بسیار زیادی دارد، گاهی افراد وقتی احساس می‌کنند شنیده نمی‌شوند دست به خشونت می‌زنند.

وی با اشاره به ضرورت افزایش آگاهی‌رسانی به مردم ادامه داد: نظارت‌های دقیق و سیستم‌های پاسخگو که عدالت و حفاظت از منافع بیمار و کادر درمان را به خوبی انجام دهد نیز از دیگر عوامل موثر در کاهش میزان خشونت علیه کادر درمان خواهد بود.

راهکارهای قانونی برای حمایت از کادر درمان

برای حمایت از کادر درمان، نیاز به تدوین و اجرای قوانین جامع و مؤثر وجود دارد که به وضوح حقوق و مسوولیت‌های کارکنان بهداشتی را مشخص کند. این قوانین باید شامل مجازات‌های سختگیرانه برای افرادی باشد که به کادر درمان آسیب می‌زنند، به‌طوری‌که سپید پوشان بتوانند از حمایت های قانونی برخوردار شوند.

همچنین، آموزش عمومی درباره حقوق کادر درمان و اهمیت احترام به آنها نیز می‌تواند به کاهش خشونت و بهبود شرایط کاری کمک کند از سوی دیگر ایجاد سیستم‌های حمایتی و مشاوره‌ای برای کادر درمان که در معرض خشونت قرار می‌گیرند، می‌تواند به آنها کمک کند تا با عواقب روانی این تجربیات کنار بیایند.

بازپرس ویژه قتل عمد شعبه ۲۰۸ دادسرای عمومی و انقلاب مشهد نیز گفت: نکته حائز اهمیت این است که خشونت علیه کادر درمان یک معضل جهانی است و صرفا مختص کشور ما نیست.

صادق صفری افزود: حتی اگر این موضوع را به صورت آماری بررسی کنیم خواهیم دید که خوشبختانه کشور ما در این رابطه آمار بالایی ندارد بنابراین همان معدود دفعاتی که شاهد بروز چنین خشونت‌هایی هستیم موضوع بسیار پررنگ می‌شود.

وی در خصوص علت بروز خشونت نسبت به کادر درمان اظهار کرد: یکی از علل این است که افراد در شرایط معمولی به مراکز درمانی مراجعه ندارند و از نظر روحی مدام در حال گذر از امید به ناامیدی هستند بنابراین در چنین شرایطی کوچکترین قصوری به چشم آنها بزرگ جلوه می‌کند و باعث می‌شود حساسیت زیادی در نوع واکنش‌های خود نشان دهند.

این مدرس دانشگاه، قصور پزشکی را مهمترین عامل خشونت نسبت به سپید پوشان جامعه برشمرد و گفت: با توجه به خشونت‌های صورت گرفته این قشر انتظار دارند برای حمایت از آنها قوانین جدیدی وضع شود در حالی که این نیاز از در تمامی اصناف وجود دارد و با قوانین موجود نیز می توان به مسایل حقوقی کادر درمان رسیدگی کنیم.

صفری با اشاره به انواع خشونت علیه کادر درمان و مروری بر قوانین مربوط به آن اظهار کرد: یکی از انواع این خشونت‌ها، خشونت‌های کلامی است، اگر پزشکی مخاطب یک توهین قرار بگیرد، فرد خاطی محکوم به پرداخت جزای نقدی خواهد شد اما اگر این توهین در حال انجام وظیفه پزشک در بیمارستان باشد می تواند محکومیت‌هایی همچون جزای نقدی، حبس و شلاق داشته باشد.

وی تهدید را از دیگر انواع این خشونت‌ها عنوان کرد که می تواند علاوه بر شلاق، از یک ماه تا یک سال زندان را نیز برای فرد خاطی در پی داشته باشد.

برای حمایت از کادر درمان، نیاز به تدوین و اجرای قوانین جامع و مؤثر وجود دارد که به وضوح حقوق و مسئولیت‌های کارکنان بهداشتی را مشخص کند. این قوانین باید شامل مجازات‌های سخت‌گیرانه برای افرادی باشد که به کادر درمان آسیب می‌زنند، به‌طوری‌که سپید پوشان بتوانند از حمایت های قانونی برخوردار شونداین حقوقدان در خصوص خشونت‌های فیزیکی نیز گفت: فرد خاطی اگر صرفا کادر درمان را هل دهد و این رفتار او هیچ آثاری از جمله کبودی، بر روی فرد برجای نگذارد دریافت دیه از او منتفی است اما می تواند به مجازات‌هایی مانند حبس و شلاق محکوم شود.

صفری با اشاره به این دکه قانون‌گذار این خشونت‌ها را به عنوان جرم قابل گذشت ذکر کرده است افزود: جرم قابل گذشت بدین معناست که شاکی باید الزاما به دادسرا مراجعه کند و شکایت خود را ثبت کند. در خصوص کادر درمان به دلیل مشغله‌هایی که این افراد دارند گاهی موفق به ثبت شکایت خود نمی‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود با فرد خاطی برخوردی صورت نگیرد.

این استاد دانشگاه اخلال در نظم عمومی را از دیگر عناوین مجرمانه برشمرد و گفت: هرکس با هیاهو و جنجال تظاهر به قدرت‌نمایی کند و نظم عمومی در محیط‌های درمانی را به هم بزند به حبس از ۶ ماه تا ۲ سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

صفری در خصوص چالش‌های رسیدگی به پرونده‌های خشونت علیه کادر درمان افزود: یکی از این چالش‌ها قابل گذشت بودن بیشتر جرائم است و از این نظر قانون‌گذار می تواند عناوین این جرم‌ها را غیرقابل گذشت کند تا بدون نیاز به ثبت شکایت توسط شخص پزشک یا پرستار و صرفا بر اساس گزارش کلانتری به موضوع آنان رسیدگی شود.

وی کافی نبودن اطلاعات حقوقی کادر درمان را از دیگر چالش‌های رسیدگی به پرونده‌های خشونت علیه کادر درمان برشمرد و گفت: اگر اعضای کادر درمانی که مورد خشونت قرار می گیرند وکیل داشته باشند هم اطلاعات حقوقی آنان افزایش پیدا خواهد کرد و هم روند ثبت شکایاتشان تسریع می‌شود و دیگر نیازی به حضور شخصی آنان در دادسراها برای ثبت شکایت نخواهد بود.

تاثیر خصوصی سازی در ایجاد خشم

یک جامعه شناس هم در این خصوص گفت:در رشته جامعه شناسی ساختارها و فرآیندها در وقوع یک رویداد مورد توجه قرار می‌گیرد، از این رو در بررسی علت خشونت علیه کادر درمان که جامعه با آن دست و پنجه نرم می‌کند باید به آغاز سیاست‌های نئولیبرالی در کشور از سال ۱۳۷۰ رجوع کرد.

مجید فولادیان افزود: از این سال واگذاری مدارس و بیمارستان‌ها به بخش خصوصی در کشور آغاز و در واقع مقدمه‌ای شد تا آموزش و درمان را در کشور طبقاتی کنیم، در آن سال‌ها هیچ کس فکر نمی‌کرد که ما به روزهایی در کشور برسیم که هیچ فرد متمولی تمایلی به استفاده از خدمات بیمارستان‌های دولتی نداشته باشد و در آن سوی میدان نیز هیچ فرودستی نتواند از خدمات بیمارستان‌های خصوصی بهره مند شود.

وی با اشاره به این که این موضوع باعث غفلت از مساله بهداشت و درمان در کشور شده است اضافه کرد: از جمله تبعات این غفلت، ایجاد فشار روی کادر درمان از جمله پزشکان و پرستاران و همچنین مردم است.

عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه این شکاف طبقاتی در نظام سلامت منجر به ایجاد یک موج نارضایتی عمومی شده و پزشکان و پرستاران را در معرض خشونت توسط مردم قرار می‌دهد گفت: این در حالی است که مردم قصور را از سوی پزشکان می‌بینند نه ساختاری که منجر به شکاف طبقاتی در نظام سلامت مردم شده است.

وی از جمله مهمترین پیامدهای خصوصی‌سازی در حوزه بهداشت و درمان را کمبود نیرو و بودجه در بیمارستان‌های دولتی برشمرد و اظهار کرد: فضای جامعه پزشکی امروز آن گونه که عموم مردم تصور می‌کنند نیست، به خصوص برای پرستارانی که در بیمارستان‌های دولتی کار می‌کنند درآمد پایین و فشار شغلی بالا عواملی هستند که فرسودگی شغلی را به یک قانون نانوشته برای این قشر تبدیل کرده است.

فولادیان با اشاره به از بین رفتن سرمایه‌های اجتماعی به عنوان یکی دیگر از عوامل مهم بروز خشونت در جامعه افزود: مردم نباید احساس رهاشدگی داشته باشند چرا که این احساس منجر به ایجاد نارضایتی و بی اعتمادی نسبت به گروه‌هایی مانند پزشکان و سایر گروه‌های اجتماعی می‌شود و در جامعه تولید خشم می‌کند.

وی ادامه داد: سمت دیگر تمام این مسایل، فشار اقتصادی و تاثیر آن بر رفتار خشونت آمیز است، در جامعه ما مردم، ۴۰ سال است که تورم دو رقمی را تجربه می‌کنند، در نتیجه در چنین شرایطی شاهد افزایش هزینه‌های درمان هستیم، آن هم در شرایطی که به دلیل اعمال تحریم‌ها علیه کشورمان داروهای برخی بیماران نیز یا کمیاب است و یا اصلا وجود ندارد. این شرایط یک نارضایتی نهادمند به وجود می‌آورد که تبدیل به خشم می‌شود.

این استاد دانشگاه با طرح این پرسش که این خشم‌ها عموما کجا اتفاق می‌افتد؟ گفت: هرچه قدر از بیمارستان‌های خصوصی به دولتی نزدیک می‌شویم میزان خشونت افزایش می‌کند چون فرسودگی شغلی و فشار کار در آنجا بیشتر است.

فولادیان با بیان این که خشونت علیه کادر درمان فقط فیزیکی نیست و شکل‌های پنهان تری هم دارد افزود: وقتی پرستاران به عنوان نیروهای درجه دو دیده می‌شوند و پزشکان با قراردادهای پاره وقت استخدام می‌شوند شاهد یک خشونت ساختاری از ناحیه دولت یا صاحبکار علیه آنها هستیم.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر این که باید در نظام بودجه‌بندی کشور بودجه ۲ بخش آموزش و درمان را به طور معناداری افزایش دهیم گفت: باید در حوزه سلامت و آموزش رشدهای چند برابری داشته باشیم و بدانیم این رشد بودجه مقدمه‌ای است برای کاهش خشونت‌های آینده در کشور، البته مشروط به این که با سیاست‌ گذاری‌های صحیح همراه باشد.

فولادیان تاکید کرد: خصوصی‌سازی افسارگسیخته در جامعه چیزی است که خشم و خشونت را افزایش می‌دهد و برای جلوگیری از این آسیب‌ها باید سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی را افزایش دهیم.

وی افزود: وقتی اقتصاد عمومی جامعه بهبود یابد احساس خشم مردم نسبت به کادر درمان کاهش پیدا می‌کند، درواقع خشونت علیه کادر درمان انعکاس دردی است که جامعه از نابرابری احساس می‌کند و این درد با بهبود ساختارها تسکین پیدا خواهد کرد.