منشا اصلی افزایش نرخ ارز اقتصادی است یا …؟

شفاانلاین»اقتصاد» طی روزهای گذشته با بالارفتن دوباره قیمت دلار، صحبت هایی تکراری درباره تاثیر توطئه دشمنان در این مورد شنیده می شود. تا جاییکه برخی از گروه های سیاسی معتقدند اگر نرخ دلار به ۱۰۰ هزار تومان هم برسد، این مسئله ناشی از توطئه دشمنان است. اما تا چه میزان این ایده درست است؟ اهمیت نرخ دلر در چیست و عوامل تاثیرگذار بر آن کدام است؟ آیا اقتصاد مهم ترین عامل افزایش نرخ است و یا سیاست نیر در آن تاثیرگذار است.
مهم ترین عوامل افزایش نرخ دلار
به گزارش شفاآنلاین: افزایش نرخ دلار در ایران به عنوان یکی از مسائل اقتصادی پیچیده، تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که هر یک به نوعی بر بازار ارز و اقتصاد کشور تأثیر می‌گذارند. این عوامل را می‌توان به چند دسته کلی تقسیم کرد: عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و بین‌المللی.
یکی از مهم‌ترین عوامل اقتصادی، تورم بالا در کشور است. تورم به معنای افزایش عمومی قیمت‌هاست که باعث کاهش قدرت خرید مردم و ایجاد نوسانات در بازار ارز می‌شود. در شرایطی که نرخ تورم در ایران به طور مداوم بالا بوده، تقاضا برای دلار به عنوان یک ارز با ثبات افزایش می‌یابد. در نتیجه، این تقاضا می‌تواند منجر به افزایش قیمت دلار شود.
عوامل سیاسی نیز نقش اساسی در نوسانات نرخ دلار دارند. بی‌ثباتی سیاسی، تحریم‌های اقتصادی و عدم قطعیت در سیاست‌های اقتصادی دولت، همگی می‌توانند باعث ایجاد نگرانی در میان سرمایه‌گذاران و مردم شوند. این نگرانی‌ها معمولاً منجر به افزایش تقاضا برای ارزهای خارجی، به ویژه دلار، می‌شود. در شرایطی که مردم نسبت به آینده اقتصادی کشور نگران هستند، تمایل به خرید دلار به عنوان یک دارایی امن افزایش می‌یابد.
در سطح بین‌المللی، شرایط اقتصادی جهانی و نوسانات قیمت نفت نیز بر نرخ دلار در ایران تأثیرگذارند. ایران به عنوان یک کشور نفت‌خیز، وابستگی زیادی به درآمدهای نفتی دارد. کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی می‌تواند منجر به کاهش درآمدهای ارزی کشور شود و در نتیجه فشار بیشتری بر نرخ ارز داخلی وارد کند. همچنین، تغییرات در سیاست‌های پولی کشورهایی مانند ایالات متحده نیز می‌تواند بر نرخ دلار تأثیر بگذارد.
نهایتاً، بازار سیاه ارز و فعالیت‌های غیررسمی نیز از عوامل تأثیرگذار بر نرخ دلار هستند. در شرایطی که بازار رسمی ارز نمی‌تواند نیازهای واقعی مردم را تأمین کند، بازار سیاه به وجود می‌آید و قیمت‌ها در آنجا به طور غیررسمی تعیین می‌شوند. این بازار می‌تواند به شدت بر نرخ دلار تأثیر بگذارد و باعث نوسانات شدید در قیمت آن شود.
در مجموع، افزایش نرخ دلار در ایران نتیجه تعامل پیچیده‌ای از عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و بین‌المللی است. برای مدیریت و کنترل این نرخ، نیاز به یک رویکرد جامع و هماهنگ در سیاست‌گذاری اقتصادی و ایجاد ثبات سیاسی و اجتماعی وجود دارد. این امر می‌تواند به کاهش نوسانات ارزی و بهبود شرایط اقتصادی کشور کمک کند.
دلار تابع تورم است نه توطئه
پیمان مولوی، اقتصاددان نیز با اشاره به این موضوع که افزایش قیمت دلار اقتصادی است و ارتباطی به توطئه چینی ندارد، گفت: «تحقق قیمت دلار ۱۰۰ هزار تومانی به زمانی بستگی دارد که فروش نفت ایران با چالش‌های جدی روبرو شود. به عبارت دیگر، اگر فروش نفت بین ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش یابد و سیاست‌های نقدینگی به ۲۵ تا ۳۰ درصد برسد و رشد اقتصادی محدود شود، در این صورت نرخ تورم به حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد خواهد رسید و قیمت دلار به نزدیک ۱۰۰ هزار تومان خواهد رسید.»
بازار ارز تهران در هفته‌های اخیر دوباره دچار نوسانات افزایشی شده است. این موضوع با قیمت‌هایی که از سوی فعالان ارزی و رسانه‌ها اعلام می‌شود، تأیید می‌شود. او ادامه داد: عامل اصلی افزایش قیمت دلار، تورم است که ناشی از سیاست‌های پولی می‌باشد. تورم امسال حدود ۳۲ درصد برآورد شده و این در حالی است که هنوز اثرات شوک ترامپ آغاز نشده است و مکانیزم ماشه فعال نشده است. از سال گذشته، متوسط قیمت دلار حدود ۵۵ هزار تومان بوده و با توجه به تورم ۳۵ درصدی پیش‌بینی می‌کنیم که قیمت دلار به ۶۵ هزار تومان برسد. در حال حاضر نیز متوسط قیمت دلار از ابتدای سال بین ۶۰ تا ۶۴ هزار تومان بوده و هنوز به ۶۵ هزار تومان نرسیده است. به طور کلی، ما چند سناریو داریم. اگر قیمت دلار را بدون در نظر گرفتن ترامپ و تحریم‌های جدید و مکانیزم ماشه بررسی کنیم، متوسط قیمت دلار باید حدود ۶۵ هزار تومان باشد، که به معنای این است که محدوده ۷۵ تا ۷۶ هزار تومان، سقف بالایی قیمت دلار خواهد بود. این سناریو خوشبینانه است. اما در صورتی که تحریم‌ها دوباره به مرحله اجرا درآیند، به سناریوی سال ۹۶ و بعد از آن بازخواهیم گشت و در این صورت بازار شاهد رشد قابل توجهی خواهد بود.
در نهایت باید گفت به‌واسطه تحریم‌‌‌های مختلفی که از سوی کشورهای غربی و اروپایی علیه ایران وضع می‌شود، به‌ناچار دولت‌‌‌ها برای جلوگیری از افزایش فشار تورمی در گروه کالاهای اساسی برای مردم، نرخ ارز‌‌‌های مختلفی مانند ارز ۴۲۰۰تومانی و ۲۸هزار و ۵۰۰تومانی را مدنظر قرار دادند که نه‌تنها حلال مشکلات نبوده، بلکه اوضاع ارزی کشور و سایر متغیرهای کلان مرتبط با ارز را دچار تغییرات اساسی کرده است. وجود همین ارزهای چندگانه (رسمی، نیمایی و غیررسمی بازار آزاد) که ناشی از سیاستگذاری‌‌‌های غلط مقامات پولی کشور و در راس آنها بانک مرکزی است، سبب ایجاد جرقه‌‌‌های اولیه در نوسانات نرخ ارز در ایران است. القا و پیاده‌سازی این نوع نگرش در جامعه مبنی بر اینکه مردم به جای فعالیت در کارهای مولد، به دلالی در بازارهای مختلف مانند ارز، طلا، مسکن و حتی خودرو در سال‌های اخیر روی بیاورند، اثرات جبران‌ناپذیری بر اقتصاد کشور وارد خواهد کرد. زمانی که فضای اقتصاد کشور برای فعالیت‌‌‌های سوداگرانه مهیا باشد انتظارت تورمی در جامعه شکل گرفته و در ادامه همین انتظارات تورمی، نوسان‌‌‌های بعدی در قیمت‌ها را رقم خواهد زد. حتی در چند سال اخیر، رفتاری که از جانب مردم مشاهده شده، رفتار سفته‌‌‌بازی از نوع غیر‌تثبیت‌‌‌کننده (Destabilizing Speculation) آن بوده است. در چنین حالتی، افراد خرید یک ارز (یا هر دارایی) را در زمان افزایش قیمت آن انجام می‌دهند، درحالی‌که به افزایش مجدد آن در آینده نزدیک امید دارند. همین امر سبب تشدید انتظارات و افزایش پی‌‌‌درپی قیمت‌ها خواهد شد.