بیماری‌های غیرواگیری که همچنان قربانی می‌گیرند

از دو دهه پیش بیماری‌های غیرواگیر جزو اولویت‌های بهداشتی کشورهای در حال توسعه اعلام شده و این بیماری‌ها در حال حاضر به‌عنوان مشکل عمده بهداشتی جهان مطرح است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به آسیب‌های ناشی از سوانح و حوادث، بیماری‌های قلبی - عروقی، دیابت، فشار خون بالا، سکته‌های مغزی، بیماری‌های تنفسی مزمن، بیماری‌های مفصلی استخوانی مزمن و سرطان‌ها اشاره کرد.

به گزارش شفا آنلاين،چندی قبل بهزاد دماری، مشاور معاون بهداشتی وزیر بهداشت گفت: هفت عامل خطر منشأ بیش از 150 هزار مرگ سالانه در کشور است که این هفت عامل عبارتند از: سیگار، تغذیه ناسالم، کم تحرکی، چاقی، فشار خون، قند خون بالا و کلسترول خون بالا که در مجموع این هفت عامل خطر به همراه افسردگی (به عنوان عامل خطر برای خودکشی)، حدود 70 درصد بار بیماری‌ها را سبب می‌شوند.

وی با بیان این مطلب که در واحد بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت سه اقدام اصلی با هدف کاهش عوامل خطر و بیماری‌های غیرواگیر برای آینده طراحی شده است عنوان کرده بود: ابتدا آنکه سیستم درونی خود را پالایش و تقویت کنیم و به دنبال آن ساختار، بودجه و نیروی انسانی مناسب تعریف و استقرار یابد. همچنین برنامه کاهش عوامل خطر بیماری‌ها برای سه سال آینده طراحی شده که باید اجرایی شود. در این زمینه نیز هماهنگی‌های لازم با سازمان نظام پزشکی، سازمان بیمه سلامت (سازمان خدمات درمانی)، سازمان تأمین اجتماعی و انجمن‌های مختلف علمی به عمل خواهد آمد. از طرف دیگر باید بتوانیم بر فرایند درمان بیماران نظارت کنیم. البته این موضوع به معنای آن نیست که در کار معاونت درمان مداخله کنیم.

  شیوع بیماری‌های غیرواگیر

دکتر بیژن صدری‌زاده متخصص بیماری‌های عفونی در مورد بیماری‌های غیرواگیر می‌گوید:< با توسعه شهرنشینی و پیشرفت صنعت و زندگی ماشینی، شیوع بیماری‌های غیرواگیر رو به افزایش گذاشته است به طوری که ۵۹ درصد کل مرگ‌های دنیا و ۴۶ درصد بار جهانی بیماری‌ها ناشی از بیماری‌های غیر واگیر است که مسئول ۷۰ درصد از هزینه‌های پزشکی است.>

وی با بیان اینکه بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، سرطان، بیماری‌های تنفسی مزمن و دیابت از علل مهم مرگ به حساب می‌آیند، می‌افزاید که بیماری‌های غیرواگیر که به بیماری‌های مزمن نیز معروف شده‌اند عمدتاً دارای دوره طولانی و پیشرفت کند هستند و متأسفانه بار ناشی از این بیماری‌ها در حال رشد است و تعداد افراد ‌و جوامع گرفتار نیز در حال افزایش است. این همه‌گیری نامرئی یک علت نامحسوس فقر است که در بسیاری از کشورها توسعه اقتصادی را به تأخیر انداخته است.

این عضو فرهنگستان علوم پزشکی در مورد آمار مرگ و میر بیماری‌های غیرواگیر خاطرنشان می‌کند:
< همه ساله 36 میلیون نفر به علت بیماری‌های غیرواگیر فوت می‌کنند که 80 درصد مرگ و میرها یعنی 29میلیون مرگ در کشورهای با درآمد کم و متوسط اتفاق می‌افتد واین در حالی است که بیش از 9 میلیون از کل موارد مرگ ناشی از بیماری‌های غیرواگیر در سنین کمتر از 60 سال اتفاق می‌افتد.>

وی با اشاره به این مطلب که بیشترین موارد مرگ بیماری‌های غیرواگیر به بیماری‌های قلبی عروقی با 3/17میلیون مرگ در سال‌ اختصاص می‌یابد تأکید می‌کند سرطان‌ها، بیماری‌های تنفسی و دیابت به ترتیب 6/7 میلیون، 2/4 میلیون و 3/1 میلیون مرگ در سال را به خود اختصاص می‌دهند.

معاون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید:<به طور کلی 80درصد از کل موارد مرگ بیماری‌های غیرواگیر در چهارگروه از بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان‌ها، بیماری‌های تنفسی و دیابت اتفاق می‌ا‌فتد که این چهار گروه بیماری‌های غیرواگیر مهم از چهار نوع عوامل خطر مشترک نیز برخوردارند که عبارتند از: استعمال دخانیات، عدم فعالیت بدنی، مصرف الکل و برنامه غذایی ناسالم.>

وی با بیان این مطلب که کودکان، بزرگسالان و سالمندان تماماً در برابر عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر اعم از برنامه غذایی ناسالم، عدم فعالیت بدنی، تماس با دود دخانیات یا اثرات زیانبار الکل آسیب‌پذیر هستند می‌افزاید این بیماری‌ها از دستاوردهای زیانبار عواملی از قبیل پا به سن گذاشتن، توسعه سریع شهرنشینی و جهانی شدن سبک زندگی ناسالم هستند. به عنوان مثال، جهانی شدن سبک زندگی ناسالم مانند برنامه غذایی ناسالم ممکن است خودش را در بالابردن فشارخون، افزایش قند خون، افزایش چربی خون، افزایش وزن و چاقی نشان بدهد. به این دسته از عوامل خطر، «عوامل خطر بینابینی» گفته می‌شود زیرا می‌توانند به بیماری‌های قلبی عروقی که یک نوع مهم بیماری‌های غیرواگیر هستند، منجر شوند.

این متخصص عفونی یاد‌آوری می‌کند: عوامل خطر مؤثر در بروز بیماری‌های غیرواگیر را به دو گروه تقسیم می‌کنند: گروه اول: «عوامل خطر رفتاری» و اصلاح‌پذیر از قبیل استعمال دخانیات، عدم فعالیت بدنی، برنامه غذایی ناسالم و مصرف الکل که در افزایش خطر ابتلا به اغلب بیماری‌های غیرواگیر نقش مؤثری دارند. گروه دوم که به «عوامل خطر متابولیک - فیزیولوژیک» که به علت رفتارهای پرخطر ایجاد می‌شوند و شامل چهار تغییر کلیدی متابولیک - فیزیولوژیک هستند که خطر ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر را افزایش می‌دهند. این تغییرات عبارتند از: فشارخون بالا (‌پرفشاری)، اضافه وزن - چاقی، هیپرگلیسمی (افزایش قند خون) و هیپرلیپیدمی (افزایش چربی خون) که از نظر مرگ‌آفرینی عوامل خطر متابولیک - فیزیولوژیک، بیماری فشارخون نقش اول را دارد به طوری که 5/16 درصد مرگ‌های ناشی از بیماری‌های غیرواگیر به علت فشارخون، 9 درصد به علت استعمال دخانیات، 6 درصد به علت عدم فعالیت بدنی و 5 درصد به علت اضافه وزن و چاقی است.

وی با بیان این مطلب که در کشورهای فقیر و کم درآمد، هزینه‌های درمانی ناشی از بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان‌ها، دیابت و بیماری‌های ریوی مزمن می‌تواند منابع مالی خانواده‌های گرفتار را بسرعت تحلیل برده و آنها را به فقر بکشاند، می‌گوید:<هزینه گزاف بیماری‌های غیرواگیر از جمله درمان طولانی و پرهزینه و از دست دادن نان‌آور خانواده، سالانه میلیون‌ها نفر را به فقر دچار می‌سازد و از توسعه جلوگیری می‌کند.

 در بسیاری از کشورها، مشکلات مربوط به سبک زندگی از جمله مصرف الکل و برنامه غذایی ناسالم هم در طبقات بالاتر و هم در طبقات پایین جامعه اتفاق می‌افتد. به هر حال، گروه‌های پردرآمد با توجه به داشتن دسترسی به خدمات و امکانات گوناگون می‌توانند خودشان را در برابر بزرگترین خطرات محافظت کنند ‌در حالی که طبقات فقیر و کم درآمد معمولاً از دسترسی به خدمات مورد نیاز محروم هستند و در نتیجه آسیب بیشتری می‌بینند.>

این عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران می‌افزاید برای کاستن از تأثیر بیماری‌های غیرواگیر روی افراد و جامعه، نیاز به یک رویکرد وسیع و گسترده است به طوری که کلیه بخش‌ها از جمله سلامت، اقتصاد، آموزش، کشاورزی، برنامه و بودجه و سایرین بتوانند با یکدیگر همکاری کنند تا خطرات وابسته به بیماری‌های غیرواگیر را کاهش دهند و مداخلات مربوط به پیشگیری و کنترل آنها را ترویج کنند که یک راه مهم برای تنزل دادن بیماری‌های غیرواگیر آن است که برکاهش عوامل خطر مربوط به این بیماری‌ها متمرکز شوند. خوشبختانه برای کاهش عوامل خطر اصلاح پذیر رایج (عمدتاً استعمال دخانیات، برنامه غذایی ناسالم، عدم فعالیت بدنی و مصرف الکل) راه‌حل‌های کم هزینه‌ای وجود دارد.

 یکی دیگر از راه‌های مهم برای کاهش بیماری‌های غیرواگیر، اجرای مداخلات اساسی اثرگذار براین بیماری‌ها است که از طریق رویکرد مراقبت‌های اولیه سلامت امکان پذیر است و آن عبارت است از کشف زودتر و درمان بموقع بیماری‌های غیرواگیر. شواهد نشان می‌دهد که این قبیل مداخلات سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی عالی هستند زیرا چنانچه زودتر به کار برده شوند می‌توانند بیماران را در برابر خدمات درمانی پرهزینه‌تر محافظت کنند.

وی با بیان این مطلب که کشورهای کم درآمد معمولاً از ظرفیت کمتری برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر برخوردارند، خاطرنشان می‌کند:<در کشورهای پردرآمد، احتمال پوشش دادن خدمات بیماری‌های غیرواگیر بوسیله بیمه سلامت چهار بار بیشتر از کشورهای کم درآمد است.

در کشورهایی که پوشش بیمه‌ای ناکافی دارند، احتمال دسترسی مردم به مداخلات اساسی مربوط به بیماری‌های غیرواگیر کمتر از حد انتظار است به طوری که در کشور ما، 72 درصد از کل مرگ‌ها به علت بیماری‌های غیرواگیر اتفاق می‌افتد که حدود 45 درصد موارد مرگ بیماری‌های غیرواگیر به بیماری‌های قلبی عروقی و بقیه به سرطان‌ها، سایر بیماری‌های غیرواگیر، بیماری‌های تنفسی و دیابت اختصاص می‌یابد که از نظر عوامل خطر رفتاری4/10 درصد به علت میزان شیوع استعمال روزانه دخانیات و 7/35درصد نیز به علت عدم فعالیت بدنی بوجود می‌آید. در ارتباط با عوامل خطر متابولیک هم می‌توان گفت حدود 7/33درصد به علت میزان شیوع فشارخون بالا،3/8 درصد قند خون بالا، 4/51 درصد اضافه وزن، 4/19 درصد چاقی و 7/51 درصد هم به علت بالا بودن کلسترول‌است.>


ایران