غفلت مسوولان
با وجود تعداد متولیان متعدد، آمار کودکان کار در کشور و به ویژه در شهر تهران روز به روز در حال افزایش است. آمارهای مختلفی در مورد تعداد کودکان کار وجود دارد که برخی ۷۰ هزار اعلام کرده‌اند و ۸۰ درصد از این کودکان ایرانی نیستند
شفا آنلاین>سلامت>در آستانه روز جهانی مقابله با کار کودکان آمار عجیبی از آنها منتشر شده است. با اینکه دسترسی به آمار کودکان کار در ایران همیشه جزء دست‌نیافتنی‌ها بوده و هست، اما اخیرا بین مسوولان اختلاف نظر پیش آمده؛ یکی می‌گوید هفت میلیون کودک کار در ایران داریم و آن یکی می‌گوید ۱۴ هزار نفر! در حال حاضر به گفته عضو شورای شهر تهران آمار کودکان کار در خیابان‌های تهران هفتاد هزار است که ۸۰ درصد آنها ایرانی نیستند.
به گزارش شفا آنلاین:روز یکشنبه در جریان یکصد‌و‌پنجاه‌‌وسومین جلسه شورای شهر تهران «سوده نجفی» رییس کمیته سلامت شورای شهر تهران با ارائه تذکری گفت: «یکی از مشکلات شهر تهران، کودکان خیابان و کار است که با آزارهای متعدد روبه‌رو هستند.» وی با بیان اینکه این کودکان دچار مشکلات جسمی و روحی می‌شوند و از سوی دیگر حضور آنها در خیابان‌ها مشکلاتی برای شهروندان ایجاد می‌کند، افزود: «ساماندهی کودکان کار باید از سوی نهادهایی همچون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، شهرداری، سازمان بهزیستی کشور، وزارت آموزش و پرورش و دیگر دستگاه‌ها انجام شود.»
نجفی با بیان اینکه یک نهاد مشخص و رسمی در زمینه ساماندهی کودکان کار معرفی نشده است، اظهار داشت: «با وجود تعداد متولیان متعدد، آمار کودکان کار در کشور و به ویژه در شهر تهران روز به روز در حال افزایش است. آمارهای مختلفی در مورد تعداد کودکان کار وجود دارد که برخی ۷۰ هزار اعلام کرده‌اند و ۸۰ درصد از این کودکان ایرانی نیستند.» طبق گزارش‌های غیررسمی و اظهارات برخی مسوولان بیشتر کودکان زباله‌گرد اتباع افغانستان، پاکستان و بنگلادش هستند. اگرچه ۱۳ سازمان متولی کودکان کار در کشور هستند اما دست یافتن به آمار دقیق از آنها کار دشواری است. از جمله این سازمان‌ها می‌توان به کمیته امداد، صداوسیما، شهرداری، هلال‌احمر، وزارت بهداشت و وزارت کار اشاره کرد. آنچه از آمار کودکان کار در ایران منتشر می‌شود اغلب با حدس و گمان و پیش‌بینی است. با اینکه عضو شورای شهر تهران با طرح این پرسش که چرا اجازه ورود اتباع خارجی به عنوان کودکان کار داده می‌شود، خواستار مقابله با ورود کودکان کار خارجی و برخورد قاطعانه با باندهای کودکان کار در تهران شده است، اما به عقیده بسیاری از کارشناسان حوزه آسیب اجتماعی معضل کار کودکان ورود غیرقانونی یا قانونی آنها از کشوری مانند افغانستان که در حال حاضر در جنگ داخلی به سر می‌برد نیست، بلکه مشکل اصلی این کودکان فقر و اجبار والدین برای به کار گماردن آنها است.
بنابراین بستن مرزها روی بی‌گناهانی که چاره‌ای جز ورود به ایران ندارند، مشکلی را حل نمی‌کند، اما حل مشکلات اقتصادی ایرانی‌ها و اتباع خارجی می‌تواند شرایط را کمی بهتر کند. بنابراین این روزها کودکان کار نه تنها در قامت زباله‌گرد که در لباس‌های دیگری مثل کوره آجرپزخانه، فال‌فروشی و دستفروشی‌های دیگر و نشسته کنار وزنه‌های شکسته و درب و داغان و خواب‌آلود، تکدی‌گری البته به شیوه‌های نوین هم ظاهر می‌شوند. شاید شما هم کودکان سرگردانی را دیده باشید که مقابل سوپرمارکت‌ها از شما می‌خواهند برایشان نان لواش بخرید. همراه شما به مغازه وارد می‌شوند و بعد با کلی جنس بیرون می‌آیند؛ اجناسی که به نظر در جاهای دیگر یا به اشکال دیگر، به فروش می‌رسانند. برخی مسوولان نیز بر این عقیده‌اند که معتادان و کارتن‌خواب‌ها چهره شهر را مخدوش کرده‌اند غافل از اینکه همین کودکان کار در اشکال و قامت متفاوت اگر فکری به حالشان نشود، می‌توانند کارتن‌خواب‌ها و معتادان آینده شهر باشند که روز‌به‌روز بیشتر و بیشتر چهره شهر را البته به گفته مسوولان مخدوش خواهند کرد. در پایان اینکه برای رفع این مخدوشی گاهی فکرهایی هم می‌شود مثل اینکه همه را یکجا جمع و به جای دیگری منتقل می‌کنند که در دید نباشند که همان پاک کردن صورت‌مساله است.
کودکان کار
بنا بر اعلام یونیسف در سال ۲۰۲۲ تقریبا ۱۶۰ میلیون نفر در جهان، کودک کار بودند؛ یعنی از هر ۱۰ نفر یک نفر کودک کار بود. آن‌طور که یونیسف گزارش داده تقریبا نیمی از این کودکان در کارهای خطرناکی هستند که به‌طور مستقیم سلامت و رشد اخلاقی آنها را به خطر می‌اندازد. براساس آخرین گزارش مرکز آمار که به نام بررسی وضعیت کودکان در سال ۹۹ منتشر شد، ۱۱۴ کشور مورد مطالعه یونیسف قرار گرفته‌اند که طبق آن، ایران با نرخ ۸۵/۷ درصد، در رتبه ۴۴ قرار دارد. آن‌طور که این گزارش نشان می‌دهد، کشورهایی مانند سوریه، فلسطین، ترکیه، عراق، گرجستان و ارمنستان به نسبت ایران در شرایط بهتری از نظر آمار کودکان کار قرار دارند. همچنین افغانستان و یمن شرایط بدتری دارند.
دکتر «امان‌الله قرائی‌مقدم» جامعهشناس با بیان اینکه زمانی که کودک برای کار از خانه بیرون می‌رود، هیچ تضمینی برای حفظ او از آسیب‌های اجتماعی وجود ندارد، گفت: زندگی کودکان کار مملو از آسیب‌های اجتماعی است، زیرا این روند فرصت تحصیل، آموزش و بازی را از آنها می‌گیرد و منجر به نابودی خلاقیت آنها می‌شود؛ بنابراین آسیب‌های جدی جسمی و روانی را تجربه می‌کنند. فقدان کار مناسب، فقر خانواده، عدم رفتار مناسب بین والدین و کـودکان، سوء‌استفاده و… تعداد زیادی از کودکان را در خیابان‌ها رها کرده است که به این کودکان، کودکان کار می‌گویند. وی افزود: بی‌سرپرست ماندن فرزندان در اثر فوت والدین یا یکی از آنها، طلاق، اعتیاد و… باعث می‌شود، کودکان از کانون گرم خانواده محروم‌شده و برای تامین نیازهای مالی خود، در دوران کودکی وارد اجتماع‌شده و دستخوش آسیب‌های جبران‌‌ناپذیر شوند و در پی آن، در اثر تعلیم و تربیت نادرست کودکان، بی‌بند‌وباری و گرایش انحرافات اجتماعی نظیر دروغگویی، خشونت، لجاجت، کج‌‌خلقی و فحاشی باعث به‌وجود آمدن معضلات اجتماعی می‌شوند. این جامعهشناس با توضیح اینکه باید به مقوله کودکان کار با نگاه عمیق‌تری پرداخت، اظهارکرد: شیوع و گسترش این معضل را باید ناشی از فقر و نظام اقتصادی اجتماع و سیاست‌هـای حاکم بر جامعه دانست. اگرچه آمار دقیق از تعداد این قبیل کودکان در دسترس نیست اما با اعلام آمار هفتاد هزار کودک کاری که عضو شورای شهر تهران گفته، مسوولان مربوطه باید هر چه سریع‌تر مشکلات اقتصادی کشور را حل‌و‌فصل کنند. زیرا کودکان کار و خیابان از جمله کودکان در معرض آسیب هستند کـه بیشترین وقـت خود را در محیط‌های ناامن و پرخطر خیابان می‌گذرانند. این کودکان، به‌ویژه دختران، بیشتر در معرض خطرات گوناگون قرار می‌گیرند. قرائی‌مقدم با بیان اینکه کودکان از همان ساعت‌های ابتدایی خروج از منزل در معرض بسیاری از آسیب‌ها و بیماری‌ها قرار می‌گیرند، گفت: در میان بچه‌های خیابانی به‌نظر می‌رسد تعداد پسران بسیار بیشتر از دختران است؛ این به آن معنا نیست که دختران از بی‌توجهی در امان هستند، اما وضعیت‌شان تا حدی متفاوت است.
برخی بسیار زود بـه روسپی‌گری تن می‌دهند، عده‌‌ای پیش از ازدواج بچه‌دار می‌شوند و باید با کوهی از مشکلات عاطفی، مادی و اجتماعی دست‌و‌پنجه نرم کنند، برخی نـیز اگر خرید‌و‌فروش نشوند، به خدمتکارانی مبدل می‌شوند که گرفتار بهره‌کشی یا بدرفتاری در جامعه خویش می‌شوند. او در ادامه برنامه‌ریزی و ساماندهی کودکان کار و خیابان را ضروری دانست و گفت: کمبود اطـلاعات در ارتباط با کودکان در معرض آسیب به‌طور عام و افزایش تعداد کودکان کار در جامعه امروزی به طور خاص، ازجمله موانعی است که راه برنامه‌ریزی و ساماندهی فعالیت‌های لازم برای رهایی آنها از شرایط آسیب‌پذیر را دشوار می‌کند. شکل‌گیری بانک اطلاعات کودکان کار و خیابان می‌تواند در این زمینه، راهگشا باشد. باید بحث‌ها و تلاش‌های آگاهی‌دهنده خود را ادامه دهیم، کار مخاطره‌آمیز کودکان در بخش‌ها و موقعیت‌های مختلف را شناسایی و ترسیم کنیم، توانایی موسسات را برای مقابله با کار کودکان در همه سطوح بالا ببریم و نظام‌های نظارت‌‌کننده و بازرسی موثر، مستقل و مطمئنی را بر نقطه‌ای مستقر سازیم. سازمان بهزیستی که متولی اصلی این امور است باید بیش از همیشه دست به کار شود و با نگاه پاک کردن صورت‌مساله به آنها نگاه نکند، بلکه مشکلات اقتصادی و فرهنگی آنها را توسط مشاوران و مددکاران ریشه‌ای حل کند.
«روزبه کردونی» پژوهشگر حوزه سیاست اجتماعی درخصوص راهکارهای موجود برای سازمان‌های مربوطه گفت: به نظرم یکی از مهم‌ترین راهکارهای مسوولان مربوطه در این باره یکپارچگی برخورد سازمان‌های مربوطه نسبت به حوزه کودکان کار و خیابان است، زیرا دیگر مانند گذشته نگاه جامعه به کودکان کار و خیابان تهدیدمحور نیست. در حال حاضر نه تنها ایران بلکه کشورهای درگیر با این آسیب اجتماعی برای کودکان کار و خیابان حق شهروندی قائل هستند، بنابراین ما هم باید به نوعی حق آنها را ادا کنیم. براساس این رویکرد حق شهروندی این کودکان در جامعه ضایع شده است. اما آن چیزی که طی سلسله نشست‌های سال‌های متوالی گذشته که خدمت رهبری و مسوولان نظام داشتیم، ایشان واژه عائله را بیان کردند. رهبری بر این عقیده‌اند که کودکان کار و خیابان عائله مسوولان هستند، بنابراین نام آن را رویکرد عائله‌محور نهادم.
پژوهشگر اجتماعی گفت: موفقیت در مواجهه با پدیده کودکان کار و خیابان نیازمند تقسیم کار شفاف و هماهنگی سطح عالی است، بنابراین وظایف تمام دستگاه‌های مربوطه باید به صورت شفاف مشخص باشد. البته در این خصوص نمی‌توان یک دستگاه را مسوول دانست، به نظرم بحث کودکان کار و خیابان یک پدیده چندوجهی است، در نتیجه سازمان‌های مختلف مسوولیت دارند. با این تفاسیر به عقیده من باید امکان ظرفیت حضور کنشگران مدنی و تشکل‌های مدنی در این خصوص فراهم شود. چه‌بسا به نظرم پیش‌نویسی که اخیرا در مجلس به عنوان بحث تشکل‌ها مطرح شده، ضدمشارکت مردمی است. باید فضا را برای فعالیت تشکل‌های مدنی فراهم کنیم، چرا‌که به عقیده من مقوله مسائل اجتماعی علی‌الخصوص بحث کودکان کار و خیابانی بدون مداخله افراد موثر غیردولتی پیش نمی‌رود. چه بسا هیچ دولتی در دنیا به تنهایی توان مواجهه با این موضوع را ندارد. مگر ظرفیت سازمان‌های رسمی مانند بهزیستی چند نفر است؟! میزان ظرفیت سازمان بهزیستی با واقعیت فرسنگ‌ها فاصله دارد. وی افزود: طی سه دهه گذشته سیاستگذاری و رویکردهای زیادی اجرا شدند، اما تاکنون ضعف و موفقیت آنها مورد بررسی قرار نگرفته است. این در حالی است که به نظرم برای رسیدن به یک رویکرد و برنامه صحیح ابتدای امر باید سیاستگذاری‌های قبلی را بررسی کنیم تا بتوانیم ضعف‌هایمان را حذف و موفقیت‌هایمان را تقویت کنیم.جهان صنعت
نظرات بینندگان
آخرین اخبار