بحث مقاومتهای میکروبی یکی از معضلات بهداشت جهانی بوده و اهمیت آن آنقدر زیاد است که در سال ۲۰۱۵ سران ۱۰ کشور اقتصادی دنیا به دلیل مشکل مقاومت میکروبی در سازمان ملل جلسه برگزار کردند و سال مقابله با مقاومت میکروبی را نامگذاری کردند

شفاآنلاین>سلامت> «آمپیسیلین» یکی از سادهترین و کمخطرترین انواع آنتیبیوتیک است که تا چند سال گذشته در ایران تجویز میشد اما حالا این دارو دیگر در قفسه داروخانهها دیده نمیشود.
به گزارش شفاآنلاین: متخصصان میگویند که مصرف خودسرانه و بیرویه آنتیبیوتیکها باعث شده است که پدیده مقاومت میکروب نسبت به آنتیبیوتیک در بدن مصرفکنندگان ایرانی رخ داده و باعث شده که دیگر آنتیبیوتیکهای سادهتر و کمخطرتر پاسخگو نبوده و بیماران ایرانی مجبور باشند که آنتیبیوتیکهای قویتر مصرف کنند اما جالب است که بدانید بخش اعظم آنتیبیوتیکها از طریق مصرف گوشت و مرغ، شیر، تخممرغ یا سایر فرآوردههای دامی وارد بدن انسان میشوند.
آراسب دباغمقدم، نایب رئیس سابق کمیته تخصصی بهداشت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی میگوید که در بسیاری از مزارع پرورش دام و طیور نه تنها استفاده خودسرانه و بیرویه آنتیبیوتیک رایج است که حتی از انواع داروهای قاچاق و منسوخ نیز استفاده میشود.
در این میان سازمان دامپزشکی هم که به عنوان ناظر تولید فرآوردههای خام دامی به شمار میآید، بارها اعلام کرده است که در بخشهای نظارتی با کمبود نیرو و بودجه مواجه است.
وقتی آنتیبیوتیکها خطرناک میشوند...
آنتیبیوتیکها همان اندازه که درمانگر هستند میتوانند تهدیدآفرین باشند اما آنتیبیوتیکها چه زمانی تهدید کننده میشوند؟ زمانی که آنتیبیوتیکها به صورت بیرویه مصرف شوند، پدیده مقاومت میکروب نسبت به
آنتیبیوتیک رخ میدهد.
پایگاه اطلاعرسانی دانشگاه علوم پزشکی کاشان در این زمینه توضیح داده است که مصرف بیش از حد و غیراصولی آنتی-بیوتیکها، به باکتریها فرصت میدهد مکانیسمهای دفاعیشان را برای مقاومت در برابر داروها فعالتر کنند.
این پایگاه اطلاعرسانی همچنین در ادامه توضیح داده است: «زمانی که فردی آنتیبیوتیک مصرف میکند، باکتریهای حساس (که هنوز دارو بر آنها اثر دارد) از بین میروند اما باکتریهای مقاوم شروع به رشد و تکثیر میکنند؛ بنابراین با هر بار مصرف آنتیبیوتیک تعداد باکتریهای مقاوم افزایش یافته و به تدریج جایگزین باکتریهای حساس میشوند و از طرفی وقتی فردی به اشتباه نوع خاصی از آنتیبیوتیک را برای درمان عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی، گلودرد، برونشیت، سینوزیت و یا عفونت گوش مصرف میکند، علاوه بر اینکه عفونت ویروسی درمان نمیشود بلکه به باکتریها زمان داده میشود که فعالیت خود را علیه آنتیبیوتیک افزایش دهند.»
اما جالب است که بدانید آنتیبیوتیکها فقط از طریق استعمال مستقیم داروها به بدن انسان منتقل نمیشوند و حجم بالایی از آنتیبیوتیکها از طریق گوشت قرمز، مرغ، شیر و فرآوردههای دامی به بدن انسان منتقل میشوند. این آنتیبیوتیکها در واقع باقیمانده یا رسوب آنتیبیوتیکهایی است که در فارمها و مزارع پرورش دام و مرغ استفاده میشوند و باقیمانده آن در گوشت و فرآوردههای حیوانی رسوب کرده و وارد بدن انسان میشود.
مسعود شریفی، مشاور ریاست دانشگاه علوم پزشکی قزوین به ایانا (پایگاه خبری وزارت کشاورزی) گفته است که تا چند سال پیش «آمپیسیلین» به عنوان ارزانترین و کم عوارضترین آنتی بیوتیک موجود، رایجترین تجویز پزشکان برای بیماران ایرانی به شمار میآمد، اما اکنون مدتهاست که آمپیسیلین از سبد دارویی ما غیب شده است. علت آن ساده است. دیگر آمپیسیلین جوابگوی باکتریهای قوی شده بدن بیماران ایرانی نیست.»
دامپزشکی: باقیمانده آنتیبیوتیک در گوشت و مرغ در حد مجاز است
در این میان اما وزارت کشاورزی، سازمان استاندارد و سازمان دامپزشکی به عنوان ناظران تولید فرآوردههای خام دامی همواره به رسانهها اعلام کردهاند که رسوب آنتیبیوتیک در گوشت و فرآوردههای پروتئینی در حد مجاز بوده است.
در همین زمینه دیروز محمد حبیبی، رییس مرکز ملی تشخیص و آزمایشگاههای مرجع و مطالعات کاربردی سازمان دامپزشکی در نشست خبری هفته اطلاع رسانی مقاومت میکروبی گفت: «در برنامه NRP سال گذشته، هم برای گوشت مرغ و هم گوشت قرمز باقیمانده سموم، فلزات سنگین و آنتیبیوتیکها را بررسی کردیم و خوشبختانه در این دو مورد باقیمانده آنتیبیوتیکی که باعث ضبط لاشه شود، نداشتیم.»
او گفت: «بحث مقاومتهای میکروبی یکی از معضلات بهداشت جهانی بوده و اهمیت آن آنقدر زیاد است که در سال ۲۰۱۵ سران ۱۰ کشور اقتصادی دنیا به دلیل مشکل مقاومت میکروبی در سازمان ملل جلسه برگزار کردند و سال مقابله با مقاومت میکروبی را نامگذاری کردند.»
رییس مرکز ملی تشخیص و آزمایشگاههای مرجع و مطالعات کاربردی سازمان دامپزشکی افزود: «مواردی که در حوزه انسانی منجر به مقاومت میکروبی میشود، در حوزه دامی هم این اتفاقات میافتد. در واقع پاسخ ندادن به درمانهای عادی و درمانهای ارزان قیمت، جواب ندادن به داروهای قدیمی موجود، مصرف زیاد آنتیبیوتیک در دام و... از نشانههایی است که نشان میدهد مقاومت میکروبی رخ داده و متاسفانه اکنون در جامعه ما این پدیده وجود دارد که باید برای آن برنامهریزی ویژهای داشته باشیم.»
حبیبی ادامه داد: «قبلا سازمانهای فائو، WHO و... به صورت مستقل بحث مقاومت میکروبی را کنترل میکردند، اما بعد که متوجه شدند که خطر موضوع فراگیر بوده و باید به صورت متمرکز پیگیری شود، این سازمانها به صورت مشترک زیر نظر WHO بحث مقابله با مقاومت میکروبی را ساماندهی و سازماندهی میکنند و در کشور ما هم باید این اتفاق رخ دهد. هرچند که در ایران هم اقدامات خوبی در دو سه سال اخیر انجام شده و وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی برنامههای مشترکی را داشتهاند، اما این اقدامات هنوز کافی نیست.»
او همچنین گفت: «بحث مقابله با مقاومت میکروبی نیازمند تدوین پروتکل ملی بر اساس پروتکلهای جهانی است و باید قانونمند شود. به هر جهت مقابله با مقاومت میکروبی یکسری حواشی هم دارد و باید تضمین قانونی برای اجرای مفاد پروتکل در کشور وجود داشته باشد. بدیهی است که اگر این پروتکل بدون پشتوانه قانونی تدوین شود، اقداماتی که انجام میشود، به نتیجه نهایی منجر نمیشود و همچنان از مقاومت میکروبی رنج خواهیم برد و آنتیبیوتیکها پاسخگو نخواهد بود.»
حبیبی با بیان اینکه سازمان دامپزشکی از سال ۲۰۱۲ برنامه کنترل مقاومت میکروبی را آغاز کرده است، توضیح داد: «یک کارگروه مقابله با مقاومتهای میکروبی در سازمان دامپزشکی تشکیل شده است و در همین زمینه یک پروتکل داخلی تدوین شده تا وظایفی که در این حوزه بر عهده سازمان دامپزشکی است، در آن پروتکل گنجانده شود. همچنین برای کاهش مصرف آنتیبیوتیک تاکید داریم که در مدیریت بیماریها اقداماتی انجام شود تا دامها کمتر بیمار شده و در واقع پیشگیری از بیماریها یکی از مهمترین نکاتی است که در دستورالعملها گنجانده شده است و استفاده از واکسنها و داروهای غیر آنتیبیوتیکی مانند داروهای گیاهی و پروبیوتیکها را در مدیریت بیماری گله در دستور کار قرار دادهایم.»
حبیبی درباره آخرین وضعیت باقی ماندههای آنتی بیوتیکی در لاشه دام و طیور، نیز توضیح داد: «ما در برنامه NRP سال گذشته، هم در گوشت مرغ و هم در گوشت قرمز باقیمانده سموم، فلزات سنگین و آنتیبیوتیکها را بررسی کردیم و خوشبختانه در این دو مورد باقی مانده آنتیبیوتیکی که باعث ضبط لاشه شود، نداشتیم.»
کارشناسان: پایشها دقیق و کافی نیست
با این حال بسیاری از کارشناسان حوزه بهداشت مواد غذایی اعتقاد دارند که پایشهای دقیقی در این زمینه وجود ندارد. مسعود شریفی، مشاور ریاست دانشگاه علوم پزشکی قزوین به ایانا گفته است: «ما پژوهش رسمی شفاف و دقیقی درباره میزان رسوب آنتی بیوتیک در فرآوردههای دام و طیور نداریم و موارد متعددی وجود دارد که مرغداران، دامداران و صاحبان مزارع پرورش ماهی و حتی زنبور عسل مطابق با استانداردها عمل نمیکنند و در مواردی دیده میشود که این رعایت نکردن استانداردها موجب رسوب بیش از حد باقیماندههای دارو و آنتی بیوتیک در فرآوردههای غذایی میشود.»
به گفته مسعود شریفی هر داروی شیمیایی که وارد بدن شود عوارض ناخواستهای ایجاد میکند و صرف نظر از این عوارض ناخواسته، مصرف خودسرانه و بی رویه آنتی بیوتیک ها خطر بزرگتری به دنبال دارد و آن مقاوم شدن باکتریهاست. او ادامه میدهد: «باکتریها موجودات هوشمندی هستند و در تماس با آنتی بیوتیکهای مختلف مکانیسمی برای حفظ حیاتشان پیدا میکنند. این به آن معناست که آنها مقاومتر میشوند و اثرگذاری آنتی بیوتیک از بین میرود. در نتیجه ما ناچاریم با صرف هزینههای بیشتر و تجویز داروهای قویتر باکتریهای مقاوم را از بین ببریم.»
این کارشناس تاکید میکند: «اصولی کردن مصرف آنتی بیوتیک در واحدهای تولیدی نه تنها به سلامتی مصرف کننده کمک میکند که توجیه اقتصادی دارد زیرا هرچه باکتریهای موجود در واحدهای تولیدی مقاومتر شوند بیماری زایی و خسارتآفرینی آنها بیشتر است و تولیدکننده ناچار است با صرف هزینههای هنگفتتری باکتریهای موجود را از بین ببرد.»
آراسب دباغمقدم، نایب رئیس سابق کمیته تخصصی بهداشت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی هم با تائید این ادعا میگوید که برخلاف آنچه که ناظران تولید گوشت و فرآوردههای حیوانی میگویند، پژوهشهای دانشگاهی متعددی وجود دارد که در کتابخانه ملی ثبت شده است و به صورت دقیق و علمی رسوب آنتیبیوتیک در فرآوردههای دامی به ویژه شیر را اندازهگیری کردهاند اما نتیجه این گزارشها حاکی از آن است که باقیمانده آنتیبیوتیک در بسیاری از فرآوردههای دامی بالاتر از حد مجاز است.
او ادامه میدهد: «بسیاری از تولیدکنندگان ایرانی یا برای صرفهجویی در هزینههای خود یا به لحاظ مسائل فرهنگی احساس نیاز نمیکنند که دامپزشکان را به استخدام درآورند تا به صورت دائم بر فارم تولیدی آنها نظارت کنند و در این میان بسیاری از آنها به صورت خودسرانه از آنتیبیوتیکها و داروها در فارمهای تولیدی استفاده میکنند.»
دباغمقدم تاکید میکند: «در مواردی دیده میشود که تولیدکنندگان فرآوردههای حیوانی از داروهای قاچاق و آنتیبیوتیکهای قاچاق استفاده میکنند یا از داروهای بیکیفیت چینی در فارمهای تولیدی بهرهبرداری میکنند که رسوب این داروها میتواند از طریق غذا وارد بدن انسان شود و به مرور خطراتی ایجاد کرده و هزینههای دارویی و درمانی کشور را افزایش دهند.»روزنامه سپید