زنگ خطر ناباروری؛ یکپنجم زوجهای ایرانی با مشکل باروری روبهرو هستند
شفاآنلاین »سلامت» در حالی که آمارها از افزایش تدریجی ناباروری در زنان و مردان حکایت دارد، متخصصان هشدار میدهند که بالا رفتن سن ازدواج، تغییر سبک زندگی، چاقی، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و تأخیر طولانیمدت در فرزند آوری از مهمترین عواملی هستند که سلامت باروری زوجهای جوان را تهدید میکند.
به گزارش شفاآنلاین مراکز درمان ناباروری گزارش میدهند که امروزه از هر پنج تا شش زوج، یک زوج با درجاتی از ناتوانی در باروری مواجه است و همین امر اهمیت مراجعه بهموقع، انجام آزمایشهای تشخیصی و آغاز درمان زودهنگام را دوچندان کرده است. کارشناسان تأکید میکنند که توجه به سن مناسب بارداری، پرهیز از سالها جلوگیری بدون ارزیابی باروری و استفاده از خدمات پیشرفته مراکز ناباروری که در اغلب استانهای کشور در دسترس قرار گرفتهاند، میتواند از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کند و شانس فرزندآوری زوجها را به شکل قابل توجهی افزایش دهد.
مهمترین علل ناباروری چیست؟
نیرومنش: ناباروری در زنان و مردان دلایل گوناگونی دارد و بر اساس آمار، حدود یکپنجم زوجها تقریباً از هر پنج یا شش زوج با مشکل ناباروری مواجه هستند. گزارشها نشان میدهد شیوع ناباروری در سالهای اخیر روند افزایشی داشته است. افزایش سن ازدواج و کاهش تمایل زوجها به فرزندآوری، بهویژه در جوامع صنعتی، شهرنشین و دارای سطح تحصیلات بالاتر، از عوامل مؤثر در این روند به شمار میرود.
ناباروری میتواند از منشأ زن یا مرد باشد. در زنان، افزایش سن و کاهش کیفیت تخمکها پس از ۳۵ سالگی احتمال ناباروری و سقط را بالا میبرد. بهترین بازه سنی برای باروری زنان بین ۲۵ تا ۳۵ سالگی اعلام شده است.
شایعترین علل ناباروری در زنان چیست؟
نیرومنش: یکی از رایجترین علل ناباروری، سندرم تخمدان پلیکیستیک و اختلالات تخمکگذاری است که در آن تخمکگذاری منظم ماهانه انجام نمیشود. این نوع ناباروری معمولاً با مصرف داروهای خوراکی یا تزریقی بهخوبی درمانپذیر است.
چسبندگی، تنگی یا انسداد لولههای رحمی از دیگر عوامل ناباروری به شمار میآید. بسته بودن لولههای رحمی بهخصوص اگر دوطرفه باشد، احتمال بارداری طبیعی را بهشدت کاهش میدهد. در صورتی که تنها یکی از لولهها بسته باشد، امکان باروری همچنان وجود دارد؛ اما در صورت انسداد کامل هر دو لوله، تنها روش مؤثر برای درمان ناباروری، استفاده از روشهای کمکباروری مانند IVF و انتقال جنین آزمایشگاهی است.
اختلالات رحمی چه تأثیری در بارداری میگذارند؟
نیرومنش: مواردی مانند رحم تکشاخ یا دوشاخ معمولاً بیشتر از اینکه باعث ناباروری شوند، منجر به سقط مکرر یا زایمان زودرس میشوند. این مشکلات معمولاً در سونوگرافی قابل مشاهدهاند و تشخیص قطعی با تصویربرداریهایی مانند هیستروسالپینگوگرافی (عکس رنگی) یا سونوگرافی سهبعدی انجام میشود.
نقش عوامل مردانه در ناباروری چیست؟
نیرومنش: ناباروری در مردان میتواند بین ۳۰ تا ۵۰ درصد موارد ناباروری زوجها را شامل شود. با افزایش سن، احتمال ناباروری در آقایان نیز بیشتر میشود. چاقی یکی از عوامل مهم در کاهش باروری مردان است و گزارشها نشان میدهد مردان چاق بیش از دیگران در معرض ناباروری قرار دارند.
افرادی که در معرض مواد شیمیایی قرار دارند مانند نقاشان ساختمان یا کسانی که با رنگها و مواد صنعتی کار میکنند بیشتر در معرض کاهش کیفیت باروری هستند. مشاغلی که مستلزم نشستن طولانیمدت است، مانند رانندگی نیز میزان ناباروری را افزایش میدهد.
همچنین مردانی که در محیطهای بسیار گرم یا نزدیک کوره فعالیت میکنند، از جمله نانواها، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. مصرف داروهای بدنسازی نیز احتمال ناباروری را بالا میبرد. مطالعات جدید نشان میدهد مردانی که به ویروس HPV مبتلا هستند نیز بیشتر با مشکل ناباروری مواجه میشوند.
بررسی اولیه ناباروری در زوجها چگونه صورت میگیرد؟
نیرومنش: نخستین اقدام در ارزیابی یک زوج نابارور، انجام آزمایش اسپرموگرام برای مرد است. در بسیاری از موارد، با تجویز دارو و مکملهای مناسب، کیفیت اسپرم بهبود پیدا میکند. پس از بررسی مرد، برای زنان نیز درمانهای تحریک تخمکگذاری انجام میشود و روند تخمکگذاری با سونوگرافی تحت نظر قرار میگیرد.
اگر درمانهای اولیه نتیجه نداشته باشد یا مشکل از سوی مرد جدیتر باشد مانند ضعف شدید اسپرم، واریکوسل، یا سابقه بیضه پاییننیامده در کودکی، احتمال ناباروری افزایش مییابد. برخی از پسران با بیضه داخل شکم متولد میشوند و در صورت تشخیص دیرهنگام، در آینده ممکن است با ناباروری روبهرو شوند.
برای مراجعه به متخصص ناباروری چه زمانی مناسب است؟
نیرومنش: زوجهایی که زیر ۳۵ سال سن دارند و پس از یک سال تلاش برای بارداری بدون استفاده از روشهای جلوگیری، موفق به بارداری نشدهاند، باید برای بررسی کامل به متخصص مراجعه کنند. در این مرحله، آزمایشهای هورمونی، پاپاسمیر، سونوگرافی، بررسی تخمکگذاری و عکس رنگی رحم برای زنان انجام میشود. در مردان نیز معاینه توسط اورولوژیست و آزمایش اسپرموگرام در تشخیص علت ناباروری نقش اساسی دارد.
بهدلیل برنامههای حمایتی دولت برای کاهش هزینههای درمان ناباروری، مراکز تخصصی متعددی در استانها و شهرهای مختلف ایران ایجاد شده است. زوجهایی که درمانهای اولیه آنها منجر به بارداری نمیشود، میتوانند به این مراکز مراجعه کنند و در صورت نیاز از روشهای پیشرفته کمکباروری بهره بگیرند.
ازدواج و فرزندآوری در چه سنی مناسبتر است؟
نیرومنش: حمایتهای دولتی برای اشتغال و کاهش هزینههای زندگی جوانان اهمیت بسیاری داشته و فراهم شدن شرایط مناسب ازدواج میتواند نقش مهمی در کاهش مشکلات ناباروری داشته باشد. ازدواج پایدار و آغاز زندگی مشترک در سن مناسب، زمینهساز فرزندآوری سالم و کاهش اختلالات باروری در سالهای آینده است.
فرزندآوری در سالهای ابتدایی زندگی چه اهمیتی دارد؟
نیرومنش: زوجها پس از یکی تا دو سال از آغاز زندگی مشترک و ایجاد ثبات و تفاهم، جلوگیری از بارداری را کنار بگذارند و برای فرزند اول اقدام کنند. تجربه نشان داده است خانمی که یک بار بارداری موفق داشته باشد، نسبت به زنی که سالها جلوگیری کرده و باروری خود را امتحان نکرده، احتمال کمتری برای مواجهه با ناباروری دارد.
فاصله سه تا چهار سال بین فرزندان بهترین بازه برای حفظ سلامت جسمی و روانی خانواده محسوب میشود. تکفرزندی میتواند به یک معضل اجتماعی تبدیل شود و داشتن حداقل دو فرزند برای تأمین سلامت روانی خانواده بسیار مؤثر است.
در چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنند؟
نیرومنش: اگر زوجی مدتی جلوگیری نکنند، اما بارداری اتفاق نیفتد، لازم است در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنند. انجام آزمایشها و پیروی از دستورات پزشک مرحله مهمی در تشخیص ناباروری است. در بسیاری از موارد، آقایان حاضر به انجام آزمایش نیستند؛ در حالی که پس از بررسی مشخص میشود نیاز به درمان داشتهاند و تأخیر تنها باعث از دست رفتن زمان ارزشمند باروری میشود.
کیفیت مراکز ناباروری در ایران چگونه است؟
نیرومنش: مراکز ناباروری در ایران از پیشرفتهترین مراکز منطقه و قابل مقایسه با بهترین مراکز جهانی هستند. هزینه درمان در ایران بسیار کمتر از کشورهای دیگر است و همین موضوع سبب شده زوجهای نابارور از کشورهای مختلف برای انجام درمانهای کمکباروری مانند IVF به ایران مراجعه کنند. بسیاری از ایرانیان مقیم اروپا و آمریکا نیز به دلیل هزینههای سنگین ناباروری در آن کشورها، درمان خود را در ایران انجام میدهند.
اگر زن تخمک نداشته باشد یا ذخیره تخمدان او به صفر برسد، امکان بارداری با تخمک خود وجود ندارد. در مردانی که اسپرم ندارند و اصطلاحاً آزواسپرمی دارند روشهای تخصصیتری برای استخراج یا درمان در دسترس است.
در مواردی که زن تخمک دارد اما بهدلیل مشکلات جدی رحم خود را از دست داده باشد، روش رحم جایگزین قابل استفاده است؛ همچنین تخمک اهدایی و جنین اهدایی از دیگر گزینههای درمان ناباروری در ایران هستند که برای زوجهایی که با روشهای رایج به نتیجه نرسیدهاند، راهکار مؤثری محسوب میشوند./مهر
