گرانی و کمبود دارو؛ بحران سلامت یا سیاست‌های اقتصادی؟
شفاآنلاین »سلامت» در روزهایی که دارو به یکی از دغدغه‌های بزرگ بیماران تبدیل شده و بسیاری از افراد مجبور به مواجهه با کمبود داروهای حیاتی هستند، چالش‌هایی چون گرانی، کمبود و عدم دسترسی به دارو، بحران جدیدی در نظام سلامت ایران به‌وجود آورده است. اما ریشه این مشکلات کجاست و چرا در کشوری با چنین پتانسیل‌هایی، دارو به این حد کم و گران شده است؟
به گزارش شفاآنلاین در سال‌های اخیر، موضوع کمبود دارو و افزایش قیمت دارو به‌طور مکرر مطرح شده است. کارشناسان بر این باورند که یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش قیمت دارو، بالا رفتن هزینه‌های تولید، حمل‌ونقل و مصرف انرژی است. بسیاری از مواد اولیه دارویی از خارج وارد می‌شوند و نوسانات ارزی و محدودیت‌های وارداتی باعث افزایش چند برابری هزینه‌ها شده است. این افزایش هزینه‌ها در نهایت به افزایش قیمت داروها و دشواری بیشتر برای بیماران در تأمین دارو منجر می‌شود.
حدود ۵۰ درصد از مواد اولیه دارویی در بسیاری از کشورها وارداتی است. این وابستگی به واردات، مشکلاتی چون تحریم‌ها و اختلالات در حمل‌ونقل جهانی را بیشتر نمایان می‌کند و کمبود دارو را به‌ویژه در گروه‌های بیماران خاص تشدید می‌کند. در چنین شرایطی، وقتی ارزش پول ملی کاهش می‌یابد، تولیدکنندگان دارو قادر به خرید مواد اولیه با قیمت مناسب نیستند و در نتیجه قیمت نهایی دارو افزایش می‌یابد.
یکی از دیگر دلایل مشکلات بازار دارو، سیستم توزیع ناکارآمد است. در بسیاری از مواقع داروها در بازار موجود هستند، اما به‌دلیل ضعف در توزیع، دارو به‌دست بیماران نمی‌رسد. در این بین، دلالان و واسطه‌ها با احتکار دارو و ایجاد بازار سیاه، به افزایش غیرقانونی قیمت‌ها دامن می‌زنند.
کمبود دارو همچنین از سوی سودجویان سوءاستفاده می‌شود. وقتی دارو در کشوری ارزان‌تر از کشورهای همسایه است، قاچاق دارو به خارج از کشور، باعث کمبود در داخل و افزایش فشار بر سیستم درمانی می‌شود. از سوی دیگر، اگر قیمت‌گذاری داروها منطقی نباشد یا سود تولید دارو کافی نباشد، شرکت‌های دارویی از تولید بعضی اقلام دارویی صرف‌نظر می‌کنند، که این خود به کمبود و وابستگی بیشتر به واردات می‌انجامد.
این وضعیت باعث می‌شود که بیماران نتوانند داروهای ضروری خود را تهیه کنند و مجبور به قطع درمان شوند. این امر نه تنها سلامت افراد را به خطر می‌اندازد، بلکه هزینه‌های درمان‌های بعدی را افزایش می‌دهد. در شرایطی که برخی از داروها به‌ویژه برای بیماران مزمن و اورژانسی حیاتی هستند، این کمبود می‌تواند خطرات جانی به‌همراه داشته باشد.
از طرف دیگر، بیمه‌ها هم تحت فشار قرار دارند. با افزایش قیمت دارو، بیمه‌ها قادر به پوشش کامل هزینه‌ها نمی‌شوند و ممکن است سهم بیماران از هزینه دارو بیشتر شود. همچنین بیمارستان‌ها برای تأمین داروی بیماران با مشکلات بودجه مواجه می‌شوند، که این موضوع بر کیفیت خدمات درمانی تأثیر منفی می‌گذارد.
چالش‌های کنونی در صنعت داروسازی، تنها با واردات موقتی دارو یا اقدامات کوتاه‌مدت حل نمی‌شود. توسعه تولید داخلی، ثبات در نرخ ارز، شفافیت در سیستم توزیع و حمایت از بیماران خاص از جمله ضروریاتی هستند که باید در دستور کار سیاست‌گذاران قرار گیرد.
تجربه بیماران از کمبود دارو
در میان داروخانه‌ها، بیماران با نگرانی به‌دنبال داروهای ضروری خود هستند. این نگران‌ها بیشتر از هر چیز در چهره بیماران و خانواده‌های آنها نمایان است. از جمله داستان‌هایی که در این زمینه مطرح می‌شود، بیماری مبتلا به سرطان است که مجبور به استفاده از داروی ایرانی به‌جای داروی وارداتی خود شده و پس از استفاده از دارو، دچار عوارض جانبی شدید شده است. در همین راستا، برخی بیماران از نبود داروهایی مثل "تلفست" برای آلرژی و "انسولین قلمی" برای دیابت در داروخانه‌ها گلایه دارند.
این مسأله تنها محدود به بیماران نمی‌شود؛ داروسازان نیز از مشکلات اقتصادی و مدیریتی در تأمین دارو سخن می‌گویند. طبق آمارهای منتشر شده، قیمت‌گذاری دولتی و محدودیت‌های قیمتی باعث شده است که تولیدکنندگان دارو با حاشیه سود پایین و حتی زیان‌ده به فعالیت خود ادامه دهند. به‌ویژه در شرایطی که شرکت‌های دارویی با افزایش هزینه‌ها و نرخ تورم مواجه‌اند، تولید دارو از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست.
مشکل اصلی؛ کمبود نقدینگی و سیاست‌های ارزی
تولیدکنندگان دارویی کشور با مشکل بزرگ کمبود نقدینگی مواجه‌اند و این کمبود نقدینگی، توان آنها را برای خرید مواد اولیه و پرداخت هزینه‌های تولید کاهش داده است. از سوی دیگر، سیاست‌های ارزی کشور به‌ویژه تغییرات ناگهانی در نرخ ارز، باعث مشکلات عدیده‌ای در تأمین مواد اولیه دارویی شده است.
راه‌حل‌های پیشنهادی
برای حل مشکلات کنونی، کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که برای حل بحران دارویی کشور باید تزریق نقدینگی و اصلاح سیاست‌های ارزی در دستور کار قرار گیرد. همچنین باید برنامه‌ریزی‌های بلندمدت برای تولید و توزیع دارو و حمایت از بیمه‌ها در نظر گرفته شود تا هزینه‌های دارویی بر دوش مردم نیفتد. مدیریت صحیح و توجه به وضعیت تولیدکنندگان داخلی از جمله نکات کلیدی است که می‌تواند بحران‌های دارویی آینده را کاهش دهد.
در نهایت، چالش‌های فعلی نشان می‌دهند که بحران دارو تنها یک مشکل اقتصادی نیست، بلکه یک مسأله بزرگ سلامت عمومی است که باید با برنامه‌ریزی‌های دقیق و همکاری بین‌المللی حل شود.
در شرایطی که بیماران برای تأمین داروهای ضروری با مشکلات روزافزون مواجه‌اند و داروسازان از فشارهای اقتصادی رنج می‌برند، ریشه‌های گرانی و کمبود دارو به سیاست‌های اقتصادی، تحریم‌ها و مشکلات ارزی باز می‌گردد. از مشکلات تولیدکنندگان داخلی گرفته تا توزیع ناعادلانه دارو، همه عوامل دست به دست هم داده‌اند تا دارو از دسترس بسیاری از بیماران خارج شود.
در روزهایی که دارو به یکی از دغدغه‌های بزرگ بیماران تبدیل شده و بسیاری از افراد مجبور به مواجهه با کمبود داروهای حیاتی هستند، چالش‌هایی چون گرانی، کمبود و عدم دسترسی به دارو، بحران جدیدی در نظام سلامت ایران به‌وجود آورده است. اما ریشه این مشکلات کجاست و چرا در کشوری با چنین پتانسیل‌هایی، دارو به این حد کم و گران شده است؟
در سال‌های اخیر، موضوع کمبود دارو و افزایش قیمت دارو به‌طور مکرر مطرح شده است. کارشناسان بر این باورند که یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش قیمت دارو، بالا رفتن هزینه‌های تولید، حمل‌ونقل و مصرف انرژی است. بسیاری از مواد اولیه دارویی از خارج وارد می‌شوند و نوسانات ارزی و محدودیت‌های وارداتی باعث افزایش چند برابری هزینه‌ها شده است. این افزایش هزینه‌ها در نهایت به افزایش قیمت داروها و دشواری بیشتر برای بیماران در تأمین دارو منجر می‌شود.
حدود ۵۰ درصد از مواد اولیه دارویی در بسیاری از کشورها وارداتی است. این وابستگی به واردات، مشکلاتی چون تحریم‌ها و اختلالات در حمل‌ونقل جهانی را بیشتر نمایان می‌کند و کمبود دارو را به‌ویژه در گروه‌های بیماران خاص تشدید می‌کند. در چنین شرایطی، وقتی ارزش پول ملی کاهش می‌یابد، تولیدکنندگان دارو قادر به خرید مواد اولیه با قیمت مناسب نیستند و در نتیجه قیمت نهایی دارو افزایش می‌یابد.
یکی از دیگر دلایل مشکلات بازار دارو، سیستم توزیع ناکارآمد است. در بسیاری از مواقع داروها در بازار موجود هستند، اما به‌دلیل ضعف در توزیع، دارو به‌دست بیماران نمی‌رسد. در این بین، دلالان و واسطه‌ها با احتکار دارو و ایجاد بازار سیاه، به افزایش غیرقانونی قیمت‌ها دامن می‌زنند.
کمبود دارو همچنین از سوی سودجویان سوءاستفاده می‌شود. وقتی دارو در کشوری ارزان‌تر از کشورهای همسایه است، قاچاق دارو به خارج از کشور، باعث کمبود در داخل و افزایش فشار بر سیستم درمانی می‌شود. از سوی دیگر، اگر قیمت‌گذاری داروها منطقی نباشد یا سود تولید دارو کافی نباشد، شرکت‌های دارویی از تولید بعضی اقلام دارویی صرف‌نظر می‌کنند، که این خود به کمبود و وابستگی بیشتر به واردات می‌انجامد.
این وضعیت باعث می‌شود که بیماران نتوانند داروهای ضروری خود را تهیه کنند و مجبور به قطع درمان شوند. این امر نه تنها سلامت افراد را به خطر می‌اندازد، بلکه هزینه‌های درمان‌های بعدی را افزایش می‌دهد. در شرایطی که برخی از داروها به‌ویژه برای بیماران مزمن و اورژانسی حیاتی هستند، این کمبود می‌تواند خطرات جانی به‌همراه داشته باشد.
از طرف دیگر، بیمه‌ها هم تحت فشار قرار دارند. با افزایش قیمت دارو، بیمه‌ها قادر به پوشش کامل هزینه‌ها نمی‌شوند و ممکن است سهم بیماران از هزینه دارو بیشتر شود. همچنین بیمارستان‌ها برای تأمین داروی بیماران با مشکلات بودجه مواجه می‌شوند، که این موضوع بر کیفیت خدمات درمانی تأثیر منفی می‌گذارد.
چالش‌های کنونی در صنعت داروسازی، تنها با واردات موقتی دارو یا اقدامات کوتاه‌مدت حل نمی‌شود. توسعه تولید داخلی، ثبات در نرخ ارز، شفافیت در سیستم توزیع و حمایت از بیماران خاص از جمله ضروریاتی هستند که باید در دستور کار سیاست‌گذاران قرار گیرد.
تجربه بیماران از کمبود دارو
در میان داروخانه‌ها، بیماران با نگرانی به‌دنبال داروهای ضروری خود هستند. این نگران‌ها بیشتر از هر چیز در چهره بیماران و خانواده‌های آنها نمایان است. از جمله داستان‌هایی که در این زمینه مطرح می‌شود، بیماری مبتلا به سرطان است که مجبور به استفاده از داروی ایرانی به‌جای داروی وارداتی خود شده و پس از استفاده از دارو، دچار عوارض جانبی شدید شده است. در همین راستا، برخی بیماران از نبود داروهایی مثل "تلفست" برای آلرژی و "انسولین قلمی" برای دیابت در داروخانه‌ها گلایه دارند.
این مسأله تنها محدود به بیماران نمی‌شود؛ داروسازان نیز از مشکلات اقتصادی و مدیریتی در تأمین دارو سخن می‌گویند. طبق آمارهای منتشر شده، قیمت‌گذاری دولتی و محدودیت‌های قیمتی باعث شده است که تولیدکنندگان دارو با حاشیه سود پایین و حتی زیان‌ده به فعالیت خود ادامه دهند. به‌ویژه در شرایطی که شرکت‌های دارویی با افزایش هزینه‌ها و نرخ تورم مواجه‌اند، تولید دارو از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست.
مشکل اصلی؛ کمبود نقدینگی و سیاست‌های ارزی
تولیدکنندگان دارویی کشور با مشکل بزرگ کمبود نقدینگی مواجه‌اند و این کمبود نقدینگی، توان آنها را برای خرید مواد اولیه و پرداخت هزینه‌های تولید کاهش داده است. از سوی دیگر، سیاست‌های ارزی کشور به‌ویژه تغییرات ناگهانی در نرخ ارز، باعث مشکلات عدیده‌ای در تأمین مواد اولیه دارویی شده است.
راه‌حل‌های پیشنهادی
برای حل مشکلات کنونی، کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که برای حل بحران دارویی کشور باید تزریق نقدینگی و اصلاح سیاست‌های ارزی در دستور کار قرار گیرد. همچنین باید برنامه‌ریزی‌های بلندمدت برای تولید و توزیع دارو و حمایت از بیمه‌ها در نظر گرفته شود تا هزینه‌های دارویی بر دوش مردم نیفتد. مدیریت صحیح و توجه به وضعیت تولیدکنندگان داخلی از جمله نکات کلیدی است که می‌تواند بحران‌های دارویی آینده را کاهش دهد.
در نهایت، چالش‌های فعلی نشان می‌دهند که بحران دارو تنها یک مشکل اقتصادی نیست، بلکه یک مسأله بزرگ سلامت عمومی است که باید با برنامه‌ریزی‌های دقیق و همکاری بین‌المللی حل شود.
