اثرگذاری علمی ایرانی‌ها در سطح جهانی؛ ۲۵۰۰ پژوهشگر در فهرست برترین‌ها

شفاآنلاین »سلامت» هر سال تیمی از پژوهشگران دانشگاه استنفورد با استفاده از داده‌های پایگاه اسکوپوس و انتشارات «الزویر» فهرستی از پژوهشگران دنیا را منتشر می‌کنند که به نام «پژوهشگران دو درصد برتر» مشهور است. این فهرست با هدف شناسایی و معرفی پژوهشگرانی تهیه می‌شود که آثار علمی آن‌ها بیشترین بازتاب و استناد را در جامعه علمی داشته است.

به گزارش شفاآنلاین این گروه پژوهشی هر سال دو نوع فهرست پژوهشگران «دو درصد برتر» را منتشر می‌کند. فهرست عملکرد یک‌ساله پژوهشگران که بر اساس تأثیر پژوهش‌ها در یک سال تهیه می‌شود و فهرست عملکرد طول دوره خدمت علمی که عملکرد پژوهشگر را از ابتدای فعالیت علمی تا پایان سال اخیر مورد بررسی قرار می‌دهد و نشان‌دهنده تأثیر طولانی مدت پژوهشگران است.

در آخرین فهرست پژوهشگران دو درصد برتر (۲۰۲۵) در بین ۲۳۶ هزار و ۳۱۳ پژوهشگر برتر از نظر عملکرد یک ساله، تعداد ۲ هزار و ۵۳۳ پژوهشگر ایرانی حضور دارند. تعداد پژوهشگران دو درصد برتر ایرانی در این فهرست نسبت به سال گذشته ۲۰۷ نفر افزایش داشته است.

در فهرست عملکرد طول دوره خدمت علمی پژوهشگران دو درصد برتر امسال (۲۰۲۵) تعداد ۲۳۰ هزار و ۳۳۳ پژوهشگر از سراسر جهان حضور دارند که از این بین ۱۲۰۱ نفر ایرانی هستند. در فهرست عملکرد طول دوره خدمت تعداد پژوهشگران ایرانی نسبت به سال گذشته ۱۸۳ نفر افزایش داشته است. همچنین بررسی روند ۵ ساله این فهرست نشان دهنده افزایش حدود سه برابری تعداد این پژوهشگران برتر ایرانی است.

برترین پژوهشگران دو درصد ایران چه کسانی هستند؟

در فهرست پژوهشگران دو درصد برتر از نظر عملکرد یک‌ساله، به ترتیب امیرحسین صاحبکار از دانشگاه علوم پزشکی مشهد، محسن شیخ‌الاسلام از دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، علی کاوه از دانشگاه علم و صنعت، سید مهدی جعفری از دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، سیاوش ایروانی از دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، مسعود صلواتی نیاسر از دانشگاه کاشان، فرهاد سلیمانیان قره‌چپق از دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه، نیاز محمد محمودی از پژوهشگاه رنگ، احمدرضا جوردهی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت و حمیدرضا پورقاسمی از دانشگاه شیراز، ۱۰ پژوهشگر ایرانی هستند که بالاترین امتیازات را کسب کرده‌اند.

همچنین محسن شیخ‌الاسلام از دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، مسعود صلواتی نیاسر از دانشگاه کاشان، امیرحسین صاحبکار از دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مهدی دهقان از دانشگاه امیرکبیر، امید اخوان از دانشگاه صنعتی شریف، داوود دومیری گنجی از دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، نیاز محمد محمودی از پژوهشگاه رنگ، فریدون عزیزی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، علی کاوه از دانشگاه علم و صنعت و سید مهدی جعفری از دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ۱۰ پژوهشگر ایرانی هستند که به ترتیب بیشترین امتیاز را در فهرست پژوهشگران دو درصد برتر از نظر عملکرد طول دوره فعالیت علمی کسب کرده‌اند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که دانشگاه‌های آزاد اسلامی (شعب مختلف)، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه علم و صنعت ایران به ترتیب بیشترین تعداد پژوهشگر در فهرست دو درصد برتر از نظر عملکرد علمی در تمام عمر را دارند.

تحلیل داده‌ها همچنین نشان می‌دهد که پژوهشگران ایرانی بیشترین حضور را در زمینه‌های علمی «مهندسی»، «فناوری‌های استراتژیک و توانمندساز»، «شیمی» و «پزشکی بالینی» داشته‌اند.

پژوهشگران دو درصد برتر چگونه انتخاب می‌شوند؟

در این رتبه‌بندی برای هر پژوهشگر یک شاخص ترکیبی به نام c-score محاسبه می‌شود که ۶ معیار مختلف را همچون تعداد کل استنادات، اچ ایندکس، استناد به مقالاتی که در آن‌ها نویسنده اول، آخر یا تنها نویسنده بوده است، در نظر گرفته می‌شود.

سپس پژوهشگرانی برای قرار گرفتن در این فهرست انتخاب می‌شوند که در حوزه تخصصی خود در بین ۲ درصد برتر قرار گرفته باشند و هم در میان ۱۰۰ هزار پژوهشگر برتر بر اساس امتیاز c باشند.

در این شاخص پژوهشگران تنها بر اساس تعداد مقاله و یا تنها بر اساس استنادهای بالاتر رتبه‌بندی نمی‌کند، بلکه ترکیبی از این شاخص‌ها را استفاده می‌کند. در نتیجه ممکن است پژوهشگری که مقالات کم‌تری داشته باشد ولی مقالات او استنادات بیشتری گرفته باشد نیز امتیاز بالاتری در شاخص C بگیرد.