معاینه در میدان مسابقه!

شفاآنلاین »سلامت» در نظام سلامت امروز، گاه آنچه بر جان بیماران می‌گذرد، نه حاصل پیچیدگی بیماری بلکه نتیجه سهل‌انگاری، بی‌حوصلگی و گاه سودجویی برخی پزشکان است. تصاویری که از پزشکان در قاب تلویزیون می‌بینیم، با واقعیت مطب‌ها و درمانگاه‌ها فاصله‌ای تلخ دارد؛ جایی که بیمار گاهی نه شنیده می‌شود، نه دیده، نه حتی به‌درستی معاینه.

به گزارش شفاآنلاین در این میان، البته هنوز هستند پزشکانی که باحوصله گوش می‌دهند، با دل‌سوزی نسخه می‌پیچند و نقش مشاور و همراه را ایفا می‌کنند. اما آنچه نظام سلامت را بیمار کرده است، نه کمبود تجهیزات، بلکه غیبت اخلاق حرفه‌ای و ابتلای برخی پزشکان به آفت پول‌پرستی است؛ آفتی که اگر درمان نشود، جان‌های بیشتری را خواهد گرفت. آنچه پیش‌روی شماست، بازخوانی درد‌های پنهان در دل نظام درمانی کشور، از زبان بیماران، پزشکان و کارشناسانی است که هنوز به شرافت پزشکی باور دارند.

آواره میان این مطب و آن مطب

بیشتر از یک سال است کارش شده رفتن از مطب این پزشک به مطب پزشک دیگر. همین عوض کردن پزشک ها، کلی خرج روی دستش گذاشته است. فرصت حرف زدن ندارد و زود می‌رود سراغ اصل مطلب. می‌گوید: پنج سال از زندگی مشترکمان می‌گذرد. باردار نمی‌شوم.

بنا به تشخیص دکتر، مشکل از طرف من است؛ به همین خاطر خیلی روی این مسئله حساس شده‌ام. حل و فصل آن برایم حیثیتی است، بنابراین فهرستی از معروف‌ترین پزشک‌های متخصص حوزه زنان را تهیه کرده‌ام. خودتان هم می‌دانید که وقت گرفتن از آن‌ها چقدر مشکل است. حالا این یک مسئله است، منتظر نوبت ماندن، مسئله دیگر.

شاید باور نکنید برای یکی از همین اطبای معروف مشهد در حوزه زنان، تا ساعت ۱۲ نیمه شب در مطب بودیم. روال آن پزشک به گونه‌ای است که چند نفر را باهم ویزیت می‌کند. نوبتمان که رسید، چندنفری داخل شدیم. با اینکه دوسه دستیار کنار خانم دکتر کمک حالش بودند، طبیعی بود که آن وقت شب حوصله نداشته باشد.

او ادامه می‌دهد: من نزد پزشک‌های مختلفی رفته بودم و کلی آزمایش و سونوگرافی همراهم بود، اما گفتند سونوگرافی بیرون از اینجا را قبول نداریم. دوباره همه مراحل باید تکرار می‌شد؛ این‌ها همه هزینه دارد.

عطای درمان را به لقایش بخشیدم

طیف زیادی از بیماران، تجویز رادیولوژی و سونوگرافی را بار و هزینه اضافه می‌دانند. یسنی تقی زاده با اینکه می‌داند بخشی از ضربان و تپش قلبی که دارد مربوط به استرس‌های محیط کاری اش است، اما هر بار قفسه سینه اش درد می‌گیرد، دلهره برش می‌دارد. نگران است که نکند برایش مشکل قلبی پیش آمده باشد. این باور از وقتی قوت گرفت که نفسش تنگ شد؛ تا آن اندازه که سروکارش را یک نیمه شب به درمانگاه انداخت.

تقی زاده تعریف می‌کند: بعد از آن جریان، خودم را ملزم کردم حتما یک وقت از متخصص قلب بگیرم تا خیالم راحت شود. قطعا هرکسی در این زمینه به دنبال بهترین پزشک است. خیلی کندوکاو کردم تااینکه از بین گزینه‌های مختلفی که معرفی شده بودند، یکی را انتخاب کردم و با هزار مکافات وقت گرفتم.

خوشحال از اینکه نوار قلب هم آماده دارم و کار تشخیص ساده است. اما پزشک بدون انجام هیچ معاینه و گرفتن شرح حال، اکو را تجویز کرد که خودش انجام می‌داد. حقیقتا هزینه آن را نداشتم، اما با حمله‌های گاه وبی گاهی که به سراغم می‌آمد، نمی‌توانستم بی خیال شوم و بی تفاوت از کنارش بگذرم.

 دستورالعمل دکتر برایم ۸۰۰هزار تومان آب خورد. ماجرا وقتی جالب شد که پزشک مربوط وقتی متوجه شد اکو هم مشکلی ندارد، گفت حتما به یک متخصص ریه هم مراجعه کنم. تصمیم گرفتم بیشتر از این گیج نشوم و عطای درمان را به لقایش ببخشم.

سهل انگاری در برابر یک جان

این روایت را از زبان کسی بخوانید که به قول خودش «اگر هوشیاری خودمان نبود، معلوم نبود چه اتفاقی می‌افتاد.» ماجرا به دوران کرونا و زمان شلوغی درمانگاه‌ها برمی گردد؛ همان وقتی که برخی پزشک ها، فله‌ای نسخه می‌پیچیدند. معمولا بیماران، نسخه یکسانی داشتند و برای همه سرم تجویز می‌شد.

می‎گوید: برای پدرم هم این نسخه را نوشته بودند، آن هم چند نوبت. این توضیح را بدهم که من مشهد نبودم و مادرم او را همراهی می‌کرد. خاطرم هست پدرم زیر سرم حالش بد شده بود. موضوع را که به من اطلاع دادند، اجازه ندادم درمان به این شکل ادامه یابد. دکتر این قدر وقت نگذاشته بود ببیند بیماری که برای او این دارو را تجویز می‌کند، فشارخون بالا دارد و امکان دارد به کما برود. خدا می‎داند این سهل انگاری‌ها چقدر جان گرفته است!

وقتی پزشک درددل بیمار را می‌شنود

البته بین بیماران، کسانی هم پیدا می‌شوند که از اخلاق مداری پزشک‌ها رضایت دارند. مهری کریمان از روی خوشی که پزشک متخصصش دارد، تعریف می‌کند و‌ می‌گوید: برخی اوقات با حرف زدن هم مشکل بیمار حل می‌شود.

او ماجرایی را تعریف می‌کند که چند سال گذشته اتفاق افتاد و برای خودش هم باورنکردنی است: «مدتی بود مشکل قلبی که داشتم، قوت گرفته بود. با هزار مکافات از پزشکی که کلی وصفش را شنیده بودم، وقت گرفتم. هنوز یکی دو جمله بیشتر نگفته بودم که همراهم را صدا زد و رک وراست گفت باید خیلی فوری عمل قلب باز شود، فقط خدا می‌داند آن لحظه و روز‌های بعد به من چه گذشت. 

تا یک هفته حتی یک لقمه نان از گلویم پایین نمی‌رفت تااینکه بچه‌ها وقت دکتر دیگری را گرفتند. الان نزدیک به دو سال است تحت نظر این پزشک هستم؛ البته همه پزشکان خوب هستند و‌ نمی‌شود قضاوتشان کرد، ولی فرق این یکی با بقیه، این است که کلی وقت می‌گذارد و به درددل بیمار گوش می‌دهد و از روی حوصله نسخه می‌پیچد. نقش مشاور و روان شناس را هم برایم دارد. نمی‌دانید چقدر حالم بهتر است.»

یکی از بیماران اعصاب و روان هم روایت مشابهی دارد. او‌ می‌گوید: جزو انجمن معتادان گمنام هستم با هفت سال پاکی.

سعید نقش و جایگاه یک پزشک را در سلامت یک بیمار معتاد به شیشه، چنین وصف می‌کند: پاکی امروزم را اول از همه مدیون لطف خدا و بعد هم پزشک و انجمن هستم؛ آخرین باری که از کمپ ترک اعتیاد بیرون آمدم، با معرفی راهنما به یک روان پزشک معرفی شدم. شاید کسی باورش نشود، اما هفت سال خصوصی‌ترین مسائل زندگی‌ام را برایش تعریف کردم.

او هربار مدت‌ها وقت می‌گذارد و باحوصله گوش می‌کند. این عبارت «باحوصله»، کمترین واژه‌ای است که به زبان من معتاد کم سواد می‌آید. منظورم این است که بیمار همیشه نیاز به درمان تخصصی و قرص و دارو ندارد؛ گاهی یک التفات ساده و محبت، از پیچیدن هزار نسخه مؤثرتر است و معمولا پزشک‌ها در این زمینه سهل انگاری می‌کنند.

کم‌کاری برخی پزشکان

برخی پزشک‌ها قصور و کم کاری همکارانشان را در زمینه درمان، می‌پذیرند. یک پزشک عمومی بدون افشای نامش اعتراف می‌کند: در سیستم پزشکی کنونی ما، پول اهمیت بسیاری دارد و پزشک موفق را پزشکی می‌دانند که درآمد هنگفتی داشته باشد. متأسفانه افتادن در چاه پول پرستی، همه طیف‌ها و اقشار را مبتلا کرده است؛ تاجایی که من شنیده‌ام برخی همکاران من در فصل‌های شلوغ و شیوع بیماری‌های خاص، نسخه‌های آماده دارند تا وقت کمتری از آن‌ها گرفته شود، درحالی که معاینه بیمار، چک‌کردن علائم حیاتی شامل فشارخون، ضربان قلب، دمای بدن و گاهی تعداد تنفس، بخشی از معاینه روزانه در ویزیت‌های عمومی یا تخصصی است؛ مگر اینکه دلیل خاصی برای حذف آن وجود داشته باشد.

مقایسه پزشکان آلمانی با برخی پزشکان ایرانی

پروفسور علی گرجی، پزشک مشهدی و بنیان گذار چندین مرکز تحقیقات صرع در مونستر آلمان و ایران است. از عمر گفت وگوی او با خبرگزاری فارس، بیش از ۱۰ سال می‌گذرد؛ صحبت‌هایی که در زمان خود بازتاب زیادی داشته است، به گونه‌ای که سازمان نظام پزشکی جزو اولین منتقدان وی بوده است، اما این حرف‌ها به نقل از کسی که تجربه طبابت در هر دو کشور را دارد، تأمل برانگیز است. او به مقایسه و عملکرد پزشکان ایران و آلمان می‌پردازد و‌ می‌گوید: مشکل نظام سلامت، کم کاری برخی پزشکان است.

پروفسور گرجی حلقه مفقوده نظام پزشکی را اخلاق می‌داند و دراین باره توضیح می‌دهد: تا زمانی که این مسئله درست نشود، بهترین امکانات و بهترین اموال پزشکی نیز برای کشور هیچ فایده‌ای نخواهد داشت. در ایران یک پزشک متخصص نسبت به پزشک آلمانی پول بیشتری می‌گیرد، اما سرویسی که در مقایسه با آن‌ها ارائه می‌کند، بسیار نامطلوب‌تر است.

او در آن زمان ادعا کرده بود سرویسی که پزشکان ایرانی ارائه می‌کنند، ۵درصد سرویس پزشکان آلمانی است، آن هم درحالی که مشکل پزشکی ما نه بیمارستان است نه تجهیزات. تجهیزاتی که در بیمارستان‌های آلمانی هست، با اندک تفاوتی در ایران هم هست. مشکل این است که پزشکان ما دل به کار نمی‌دهند و وقت لازم را برای کار نمی‌گذارند.

به گفته گرجی، در آلمان پزشکان زیر بیست دقیقه برای هر بیمار وقت نمی‌گذارند و اگر کمتر از این مدت با بیمار خود صحبت کنند، از نظر اخلاقی کار درستی به شمار نمی‌رود. اما در ایران، نمونه‌ای سراغ ندارید که این مقدار زمان را برای یک بیمار خود بگذارد.

 

تأیید کم کاری برخی پزشکان

حتی خود ارائه دهندگان خدمت در حوزه سلامت، می‌دانند که بسیاری از آزمایش‌هایی که نوشته می‌شود و هزینه تراشی‌هایی که‌ می‌کنند، بیجاست. به این‌ها اضافه کنید هزینه‌های درمان حوزه پاراکلینیک مانند سی تی اسکن و عکس‌های رادیولوژی و سونوگرافی و... را.

در این باره با رئیس انجمن پزشکان عمومی خراسان رضوی هم‌کلام شدیم. دکتر رضا گلدوزیان همان ابتدا به زمان تعیین شده برای معاینه هر فرد اشاره می‌کند و‌ می‌گوید: زمان ویزیت هر فرد توسط پزشک عمومی به صورت میانگین پانزده دقیقه، برای پزشک متخصص بیست دقیقه و برای فوق تخصص و روان پزشک بیشتر از این است. ویزیت بیماران بستری در بیمارستان، نیز نیاز به زمان بیشتری دارد.

گلدوزیان هم اعتراف می‌کند: اگر برخلاف این اتفاق بیفتد، پزشک کم کاری کرده است و مردم می‌توانند اعتراض کنند؛ البته معاینه کامل پزشکی به نوع تشخیص پزشک، علائم بیمار و هدف ویزیت بستگی دارد و به طورکلی شامل گرفتن شرح حال بیمار و پرسیدن علائم فعلی، بررسی سابقه بیماری ها، دارو‌های مصرفی، دقت در ظاهر بیمار و لمس کردن ناحیه‌ای که درد دارد و همچنین پرسیدن سبک زندگی مثل رژیم غذایی، سیگار و ورزش در بیماران می‌شود.

او می‌گوید: نقدی هم که به طرح ویزیت آنلاین وارد شده است، بیشتر به خاطر جفت وجور نبودن زیرساخت‌ها و چالش‌هایی است که برای معاینه کردن بیمار وجود دارد؛ اینکه از راه دور فقط می‌شود مشاوره پزشکی داد و برای تشخیص درست حتما باید ملاقات حضوری باشد و فرد معاینه شود؛ مگر اینکه زیرساخت‌ها برای اجرای طرح آماده شود. می‌خواهم بگویم که این موضوع برای سازمان نظام پزشکی هم مهم است.

اما گاهی بیمار در این باره حساسیت‌های بیجا دارد؛ مثلا وقتی به یک متخصص قلب مراجعه می‌کند، تمرکز بیشتر بر روی معاینه قلب و بررسی نبض است. قاعدتا پزشک گوارش در معاینه شکم بیمار، دقت بیشتری می‌کند و در این مورد نباید انتظار بیشتری از پزشک داشت، درحالی که برخی بیماران موضوعات مختلفی را مطرح می‌کنند و انتظار دارند به همه مشکلاتی که‌ می‌گویند، رسیدگی شود.

رئیس انجمن پزشکان عمومی خراسان رضوی ادامه می‌دهد: نکته دوم این است که با اجرای طرح نظام ارجاع، این مشکلات حل می‌شود. بیماران باید خودشان را مقید کنند برای کوچک‌ترین موضوع، سراغ پزشک متخصص نروند. برخی مشکلات با بررسی پزشک عمومی حل‌ می‌شود؛ مثلا شما اگر سردرد دارید و پیش یک متخصص حلق و گوش بروید، می‌گوید مربوط به آن است. اگر به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید، ممکن است تشخیص متفاوت تری بدهد. اما اگر پیش یک پزشک عمومی بروید، شما با کمترین هزینه می‌توانید مشکلتان را حل کنید.

عدالت در سلامت با اجرای این طرح محقق می‌شود. کشور ما به نظام ارجاع نیاز دارد و انگیزه کادر درمان را بیشتر می‌کند و باعث می‌شود از شلوغی مطب‌های پزشک متخصص بکاهد و درنتیجه وقت بیشتری برای توجه به بیمار بگذارد؛ البته غیر از این موضوع، از تأمین معیشت شایسته این طبقه اجتماعی نیز نباید غافل بود؛ اینکه پزشک مجبور است افراد بیشتری را ویزیت کند تا بتواند به آن درآمد مدنظر برسد.

او و دیگر دست اندرکاران حوزه درمان می‌گویند بیمار می‌تواند برای قصور در معاینه اعتراض و شکایت کند، درحالی که چنین شکایت‌هایی در جامعه ما مرسوم نیست و پزشکان برای حفظ جان بیماران، قسم یاد کرده‌اند.