۸۰ درصد خدمات پرستاری در منزل غیرمجاز است
شفاآنلاین »سلامت»زن جوانی وارد واگن بانوان می‌شود، روی کاغذ شماره تلفنش را نوشته و می‌گوید: «سلام خانم‌های عزیز، من دورههای پانسمان، تزریق سرم و آمپول و... را در مراکز معتبر هلال احمر گذراندهام. اگر کسی بیماری در منزل دارد یا دنبال همراه برای بیمارستان است با این شماره تماس بگیرد. مراقبت از سالمندان، بیماران و کودکان، تمام وقت، نیمه وقت و ساعتی پذیرفته می‌شود.» چند نفر از خانم‌ها انگار با اشتیاق شماره‌اش را می‌گیرند و با او صحبت می‌کنند تا شرایط بیمار یا سالمندشان را تعریف کنند. این طور که از حرف‌هایش پیداست مدرک آکادمیک پرستاری ندارد، دیپلمه است و فقط چند دوره آموزشی را گذرانده، از همان مدل آموزشهایی که هر چند وقت یک بار هلال احمر برگزار می‌کند تا در مواقع اضطراری کمک حال بقیه باشیم. اما سؤالی که مطرح می‌شود این است که این آموزش‌های چند ساعته برای پرستاری از سالمند یا کودک کافی است؟ و آیا این افراد صلاحیت انجام خدمات پروسیجر پرستاری دارند؟
به گزارش شفاآنلاین رحمتالله معماری رئیس انجمن صنفی مراکز پرستاری در منزل استان تهران با بیان اینکه چه افرادی صلاحیت ارائه خدمات پرستاری را دارند، به «ایران» می‌گوید: «این انجمن با هدف ساماندهی به وضعیت مراکز هوم‌کر یا همان «خدمات مراقبتی، پرستاری و درمانی در منزل» ایجاد شده است تا با گسترش این گونه مراکز، خدمات مراقبتی پرستاری در منزل را هم ارتقا دهیم و مسیر امنی ایجاد کنیم تا مردم با پرستاران خبره که تمایل به فعالیت در منزل دارند، آشنا شوند. البته این حوزه با چالشهای بسیاری نیز همراه است. اما متأسفانه شرایط به گونهای رقم خورده که هر فردی فارغ از اینکه توانایی علمی و عملی ارائه این خدمات را داشته باشد، وارد این حوزه شده و با عنوان پرستاری در منزل، وارد حریم شخصی افراد می‌شود.»
معماری درباره اینکه افرادی که خدمات پرستاری در منزل انجام میدهند، باید از وزارت بهداشت مجوز داشته باشند، توضیح میدهد: «مجوز به افرادی تعلق میگیرد که مدارک تحصیلی معتبر در حوزه پرستاری دارند. مراکز پرستاری باید دارای نام، نشان و شماره ثابت و مشخصی باشند، همچنین لیست پرسنل باید شفاف باشد. یعنی مدارک تحصیلی این افراد، با خدماتی که ارائه میدهند، منطبق باشد. لیست مراکز مجاز ارائه دهنده خدمات پرستاری در منزل در سایت دانشگاه‌های علوم پزشکی قرار دارد و افراد برای آگاهی از مراکز مجاز میتوانند از این طریق به پرستارهای با صلاحیت دسترسی پیدا کنند.»
رئیس انجمن صنفی مراکز پرستاری در منزل استان تهران با گلایه از اینکه لیست مراکز مجاز در دانشگاه‌های علوم پزشکی به‌روزرسانی نمیشود، می‌گوید: «نام و شماره تماس مراکز مجاز در سایت دانشگاه باید در محلی قرار داده شود که مردم به راحتی دسترسی داشته باشند و بهروزرسانیها مداوم انجام شود تا مردم برای یافتن نزدیکترین مرکز به محل زندگیشان دچار چالش نشوند. در بحث مراکز هوم‌کر، مراکز غیرمجاز و افراد غیرمجاز بدون تخصص بسیاری ورود کردند. مثلاً افرادی که کارگر یا خدمات بیمارستان بودند، اکنون با عنوان مراقبت از سالمندان در منزل که چرخاندن اموراتی مثل آشپزی ، نظافت و... است، متأسفانه کارهایی مانند تزریق، پانسمان و سوندگذاری هم انجام میدهند. این موارد اکنون در کشور بسیار گسترده شده است که چند نفر از افراد بدون صلاحیت و سابقه پرستاری با هم جمع می‌شوند و بدون داشتن مجوز اقدام به ارائه خدمات مراقبتی- درمانی می‌کنند. شاید در برخی خدمات داشتن مجوز اهمیت نداشته باشد اما وقتی سلامتی کودکان و سالمندان در میان است، مجوز از واجبات محسوب می‌شود.»
ضرورت ورود دستگاه‌های نظارتی
بر خدمات پرستاری در منزل
معماری با اشاره به اینکه وزارت بهداشت تا حدودی به مراکز مجوزدار نظارت دارد، می‌گوید: « با اینکه نظارتها محدود است، اما به دلیل وجود مجوز نظارتهایی انجام می‌شود، البته در بخش فعالیت مراکز بدون مجوز، هیچ نظارتی وجود ندارد. به همین دلیل ما به عنوان انجمن برای جلوگیری از جولان این گروهها در عرصه خدمات پرستاری در منزل، با اداره تبلیغات اسلامی، معاونت پیشگیری از جرم قوه قضائیه برای پلتفرمهایی که این افراد برای تبلیغ خودشان استفاده می‌کنند، جلساتی گذاشتیم و نامه‌نگاری کردیم تا حداقل جلوی تبلیغات این افراد گرفته شود. البته روی دیگر صحبت باید با مردم باشد تا برای دریافت خدمات، حتماً با مراکز مجاز تماس بگیرند تا حداقل اگر اتفاقی هم رخ بدهد، مثل بدرفتاری با سالمندان یا مفقود شدن اشیای با ارزش بتوان آن را پیگیری کرد. اما وقتی پای مراکز یا افراد غیرمجاز به میان بیاید، نهایت ارتباطی که با فرد دارند یک شماره همراه است که آن هم خاموش می‌شود. به همین دلیل در جامعه بسیار دیده یا شنیده می‌شود، پرستار با سالمند و بیمار بد رفتاری کرده یا مرتکب دزدی شده است. حال آنکه این فرد اصلاً پرستار نبوده و برای اهداف دیگری وارد این کار شده است.»
تعرفههای پرستاری واقعی نیست
رئیس انجمن صنفی مراکز پرستاری در منزل استان تهران با بیان اینکه بزرگترین مشکل در این حوزه ورود افراد غیرمجاز است، می‌گوید: «در حوزههای دیگر مثل زیبایی شاید حدود 20 درصد افراد فاقد صلاحیت و غیرمجاز در آن ورود کرده باشند، اما بقیه مراکز، دارای مجوز لازم برای این کار هستند، ولی متأسفانه حدود 80 درصد از افرادی که در حوزه پرستاری در منزل فعالیت می‌کنند، غیرمجاز هستند.»
وزارت بهداشت سالانه تعرفه‌ای برای خدمات پرستاری در منزل تعیین می‌کند. معماری درباره به صرفه نبودن این تعرفهها توضیح میدهد: «تعرفههایی که وزارت بهداشت برای خدمات پرستاری در منزل در نظر میگیرد، مورد تأیید انجمنها نیست. در بحث پروسیجرها خدمات پزشکی و درمانی مثل تزریق، پانسمان، سرم، نوار قلب، فشارخون و... همه اینها تعرفه دارد و افراد میتوانند از طریق سایت وزارت بهداشت به این تعرفهها دسترسی داشته باشند. این تعرفهها بسیار اندک است، مثلاً پرستاری که برای گرفتن فشارخون به منزل بیمار میرود، تعرفه خدمتش 76 هزارتومان است که با هزینه حمل‌و‌نقل 250 هزار تومان می‌شود. بنابراین هیچ پرستاری حاضر نیست با این تعرفه، شلوغی راه و ترافیک و با این مبلغ کم، این مسیر را برود. این مبلغ حتی ارزش کار پرستار را هم ندارد. اما باز هم مراکز معتبر باید بر اساس همین حدود قیمت به مردم خدمات ارائه کنند.»
او می‌گوید: «خدمات مراقبتی در حد پرستار و کمک پرستار هم تعرفه دارد، اما خدمات مراقبتی مثل آشپزی و امور منزل که به افراد عادی میدهند، تعرفه ندارد. شرکتها کاملاً اختیاری در این مورد از مشتری هزینه دریافت می‌کنند. برای نگهداری بدون خدمات پرستاری از 20 تا 40 میلیون تومان هزینه گرفته می‌شود. اما اگر بیماری در منزل باشد و از شرکتها پرستار حرفهای بخواهند، خدمت مذکور تعرفه مشخصی دارد. حتی بیماران ICU را هم در منزل با تجهیزات کامل و پرستاران ویژه نگهداری می‌کنیم. اما متأسفانه با وجود تلاشهای بسیار، هنوز خدمات پرستاری در منزل مشمول بیمه‌های پایه نمیشود. فردی که بیمار ICU دارد، شبی 30 میلیون در بیمارستان خصوصی باید هزینه کند اما همان خدمات را مراکز هوم‌کر با شبی 10 میلیون به افراد ارائه می‌کنند، تازه بیمار کنار خانواده‌اش قرار دارد و از لحاظ روحی و روانی برای او بهتر است.»
ضعف اطلاع‌رسانی
در خدمات پرستاری در منزل
چند روز پیش سازمان نظام پرستاری در اطلاعیه‌ای اعلام کرد، فردی که با نام پرستار از منزل سالمندی دزدی کرده، اصلاً پرستار نبوده است. سیمین رنجبران مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در واکنش به این اطلاعیه و با اشاره به اینکه خدمات پرستاری در منزل اکثراً از طریق افراد غیرمجاز ارائه می‌شود، می‌گوید: «ایران روبه سالمندی میرود، همین موضوع ضرورت توجه به بحث پرستاری در منزل را بیش از پیش نشان میدهد، بویژه اینکه خانوادهها تک عنصری شده‌اند. یعنی سالمندان آینده فقط یک بچه دارند و او هم توانایی خدمت به والدینش را ندارد، به همین دلیل باید از خدمات پرستاری در منزل برای رسیدگی به آنها بهره‌مند شوند. حالا اگر مراکز مجاز را نشناسند، به سمت افراد غیرمجاز کشیده می‌شوند. رسانه ملی انواع و اقسام تبلیغات را انجام میدهد، اما یک بار هم نشده در قالب مسئولیت اجتماعی درباره مراکز هوم‌کر یا «خدمات پرستاری در منزل» اطلاع‌رسانی کند. اطلاع‌رسانی نکردن صحیح، فضای جولان افراد فاقد صلاحیت و سوءاستفادهگر را بیشتر می‌کند.»
او با بیان اینکه برای کوتاه شدن دست افراد فاقد صلاحیت از خدمات پرستاری در منزل، پوشش بیمه‌ای بهترین راهکار است، توضیح میدهد: «وقتی بیمه‌های پایه خدمات پرستاری درمنزل را پوشش بدهند، مردم برای دریافت خدمت به سراغ مراکز مجاز میروند. زیرا هم تعرفههای مشخص دارند، هم پوشش بیمه، به همین دلیل مراکز بدون مجوز دستشان کوتاه می‌شود.»
مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این سؤال که مراکز مجاز را چگونه باید تشخیص بدهیم، توضیح میدهد: «مراکز باید حتماً پروانه فعالیت از وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی داشته باشند. همچنین شماره تماس همراه و ثابت آنها باید مورد تأیید آموزش عالی باشد. این مراکز برای دریافت مجوز مدرک تحصیلی کارشناسی، ارشد و دکترای پرستاری ارائه می‌کنند. البته سابقه کار قابل قبول برای راهاندازی چنین مرکزی هم ضروری است. مثلاً اگر می‌خواهند از بیماران قلبی مراقبت کنند، باید دورههای ICU را دیده باشند. در مورد ارائه خدمات درمانی به بیماران و سالمندان حتماً باید پزشک دستور داده باشد و آنها فقط دستورات پزشک را اجرا کنند، همچنین دستور پزشک هم باید مکتوب باشد.»
10 مرکز مجاز تحت نظر دانشگاه علوم پزشکی تهران فعالیت می‌کنند. رنجبران با اشاره به این موضوع می‌گوید: «دانشگاه به شکل فصلی و موردی بر این مراکز نظارت دارد تا از نظر مکان، پروندههای پرسنل و مدارک بیماران مورد پذیرش را با بررسیهای لازم براساس چک لیستی که دارد، انجام بدهد. افرادی که در کوچه، خیابان و مترو خودشان را پرستار معرفی می‌کنند، غیرمجاز هستند. مردم اگر می‌خواهند برای بیمار یا سالمندشان پرستاری بگیرند، باید حتماً حضوری به دفتر مرکز مراجعه کنند و صحت و سقم مدارکی را که پرستاران ارائه میدهند، پیگیری کنند. بنابراین کافی است، به سایت دانشگاه‌ها یا وزارت بهداشت سر بزنند تا متوجه شوند مرکز مورد نظر مجوزهای لازم را دارد یا نه.»
برش
پوشش بیمه خدمات پرستاری
راهی برای جمع شدن بساط مراکز غیرمجاز
به گفته معماری، اینکه فردی در مترو بگوید، دوره تزریق را در هلال احمر گذرانده و سرم زدن را بلد است، نمیتواند در حیطه کار پرستاری ورود کند، زیرا ورودش نه تنها غیرمجاز است، بلکه خلاف قانون است. ارائه خدمات پروسیجر باید از طریق افرادی که تحصیلات پرستاری دارند، ارائه شود. اما در بحث نگهداری، افرادی که به کار گرفته می‌شوند، عموماً کمسواد و سرپرست خانوار هستند، بنابراین این افراد فقط میتوانند در حیطه نگهداری فعالیت کنند و تزریق، پانسمان، بخیه و... نباید از طریق آنها صورت بگیرد، چون دانش و تجربه کافی ندارند و همین موضوع میتواند زندگی بیمار یا سالمند را با مخاطره جدی روبهرو کند.
رئیس انجمن صنفی مراکز پرستاری در منزل استان تهران با بیان اینکه به ازای هر 50 هزار نفر، یک مرکز پرستاری و مراقبت در منزل نیاز است، می‌گوید: «شهر تهران حدود 300 مرکز هوم‌کر مجاز ثبت شده دارد. شاید در گذشت زمان، تعدادی تعطیل شده‌اند، اما حداقل 250 شرکت فعال داریم که خدمات پرستاری را با تعرفههای وزارت بهداشت به مردم ارائه میدهند. اگر بحث پوشش بیمه در تعرفه خدمات پرستاری در منزل تصویب و اجرا شود، مردم برای دریافت خدمات پرستاری از مراکز مجاز استفاده می‌کنند و بساط مراکز غیرمجاز هم برچیده می‌شود.»/ایران
