افزایش احتمال ابتلا به سرطان زنان با IVF

شفاآنلاین»سلامت»  نتایج مطالعات متعدد نشان می دهد، داروهای هورمونی که برای درمان ناباروری به روش IVF و به منظور آزاد سازی تعداد زیادی تخمک به کارگرفته می شود، خطر ابتلا به سرطان های پستان و تخمدان را در زنان حتی تا ۲۰ درصد افزایش می دهد. این درحالیست که پزشکان و مراکز درمان ناباروری، خطرات ناشی از سرطان را به زنانی که برای درمان ناباروری مراجعه می کند، گوشزد نمی کنند. از سوی دیگر جنین های حاصل از لقاح مصنوعی به کمک IVF بعضا دارای اختلالاتی از قبیل بیش فعالی و اوتیسم هستند. همچنین خطر ابتلا به سرطان پستان و تخمدان« اهدا کنندگان تخمک» را که اغلب از سرناچاری و به عنوان راهی برای کسب درآمد ازاین روش استفاده می کنند، نیز تهدید می کند. به این افراد باید گروهی از زنان مجرد در محدوده سنی ۳۰ سال و بالاتر را افزود که با افزایش سن و کاهش ذخایر تخمدانی به پیشنهاد پزشکان متخصص خواستار فریز تخمک هایشان هستند و از آنجا که می بایستی برای تخمک گیری دارو مصرف کنند، به دلیل ماهیت هورمونی این داروها از یک سو و از سوی دیگر حجم زیاد هورمون وارد شده به بدن شان، خود را در معرض سرطان های پستان و تخمدان قرار می دهند. تمام این موارد بیانگر لزوم مشاوره با متقاضیانی است که به دلایل مختلف قصد دارند با روش غیر طبیعی و با مصرف دارو از آنان تخمک دریافت شود؛ روشی که از دیدگاه پروفسور داریوش فرهود، پدر علم ژنتیک ایران، عضو کمیته اخلاق سازمان جهانی بهداشت(ژنو) و نیز کمیته اخلاق زیستی کمیسیون یونسکو در ایران و ارایه دهنده دو مقاله مروری در این زمینه که نتایج آن در نشریه IJPH به چاپ رسیده است، احتمال ابتلا به سرطان را در زنان کاندیدای IVF افزایش می دهد. برای اطلاع از چرایی این مساله با پروفسور داریوش فرهود، گفت و گویی داشته ایم که در ادامه می آید.
چند درصد زنان متقاضی IVF در معرض ابتلا به سرطان پستان و تخمدان قرار می گیرند؟
 به گزارش شفاآنلاین: اطلاعات جمع آوری شده از بیش از یکصد مقاله منتشر شده در جهان، این آمار را تا ۲۰ درصد نشان داده است. حتی یک آمار ۲۳ درصدی هم گزارش شده است. البته ما نمی گوییم که تمام خانم هایی که IVF انجام می دهند، سرطان می گیرند، اما دو سرطان تخمدان و پستان به میزان معنا داری در این افراد افزایش می یابد. در سال های ۲۰۱۹ و۲۰۲۰ دو مقاله (Review Article) را که حاصل جمع آوری بیش از یک صد مقاله در این زمینه بود در نشریه IJPH زبان انگلیسی به چاپ رساندیم.
چرا شانس ابتلا به سرطان در زنانی که مورد عمل IVF قرار می گیرند، افزایش می یابد؟
به طور طبیعی یک زن در دوران باروری در هر ماه و در بهترین شرایط تنها یک تخمک آزاد می کند که در صورت لقاح با اسپرم ممکن است، منجر به بارداری شود. اما در زنانی که به روش طبیعی صاحب فرزند نمی شوند و به آنان روش IVF پیشنهاد می شود، برای افزایش شانس بارداری از زن داوطلب چندین تخمک گرفته می‌شود. بنابراین در هر مرحله پیش از IVF از یک زن ۱۰ تا ۲۴ تخمک دریافت می شود. برای دریافت این تعداد تخمک از یک زن حدود ۵۰ آمپول حاوی داروهای هورمونی در اطراف ناف وی تزریق می شود. داروهایی که با افزایش ترشح استروژن در بدن سبب آزاد سازی بین ۱۰ تا ۲۰ عدد تخمک به طور همزمان خواهد شد. در حقیقت طی یک ماه این زن «دوپینگ هورمونی» می شود که این مساله می تواند، سرطانز باشد. تحقیقات حتی نشان داده که فرزندان مادرانی که به کمک داروهای هورمونی، تخمک از آنان گرفته شده است، نیز ممکن است در آینده به اختلالاتی همچون بیش فعالی یا اوتیسم دچار شوند.
به چه دلیل از زن داوطلب تخمک گیری تعداد زیادی تخمک دریافت می شود؟
وقتی ۲۰ تخمک از یک زن دریافت می شود، شاید حدود ۱۲ عدد از این تخمک ها بر اثر داروهای هورمونی که زن برای آزاد سازی این تعداد تخمک استفاده کرده است، متلاشی و غیر قابل استفاده می شود. به عبارتی وقتی این تخمک های دریافتی را زیر میکروسکوپ نگاه می کنیم، مشخص می شود که هسته تخمک های لقاح شده دچار پلی پلوئید شده و قابل استفاده نبوده و دور ریخته می شوند. تنها حدود شش عدد تخمک به ظاهر سالم باقی می مانند که در چند نوبت در رحم زن قرار داده می شود. البته نباید این نکته را فراموش کرد که این تعداد تخمک به ظاهر سالم هستند و چه بسا دارای مشکلاتی بر اثر دوپینگ هورمونی پیش از IVF باشند که در زمان لقاح با اسپرم قابل مشاهده نیستند.
آیا مراکز درمان ناباروری پیش از تخمک گیری به منظور انجام IVF یا برای داوطلبان فریز تخمک و یا زنانی که تخمک اهدا می کنند، شخص داوطلب را از این خطرات آگاه می کنند؟
متاسفانه نه همیشه و نه به طور قاطع. و مادر برای اینکه بچه دار شود، بدون اطلاع از عواقب IVF با به خطر انداختن سلامت خود، این روش را قبول می کند. این درحالیست که طبق «قوانین اخلاق پزشکی» پیش از اقدامات پزشکی بیمار یا در اینجا شخص داوطلب IVF و یا اهدای تخمک باید از خطرات احتمالی آن به طور کامل آگاهی داشته باشد. نکته اینجاست که در سبک زندگی سالم، افراد از خوردن غذاهای آماده به دلیل ریسک ابتلا به سرطان منع می شوند. این درحالیست که احتمال خطر ابتلا به سرطان در افرادی که غذاهای فرآوری شده را مصرف می کنند، بسته به میزان مصرف این مواد غذایی شاید حدود دو درصد افزایش می یابد. حالا چطور ممکن است، یک زن برای تخمک گیری تا ۲۰ درصد خود را در معرض ابتلا به سرطان قرار دهد؟ در اینجا مسئولیت بر دوش کلنیک های درمان ناباروری است که از طریق مشاوره های چند جلسه ای تمام جوانب امر و خطرات احتمالی را برای به فرد داوطلب توضیح دهند. حتی در صورت پذیرش ریسک از سوی وی این مشاوره ها باید در فواصل زمانی مختلف تکرار شود؛ به دلیل اینکه ممکن است، آن زن در جلسه اول مشاوره تحت تاثیر احساسات قرار گرفته، ریسک آن را بپذیرد. بنابراین می بایست، این مشاوره در دو یا چند جلسه انجام شود و به او فرصت فکر کردن در مورد خطرات احتمالی داده شود. متاسفانه این مراحل در کلینیک های درمان ناباروری بعضا طی نمی شود که در این صورت غیر اخلاقی است. حتی زنان جوانی که به پیشنهاد متخصصان زنان به سمت فریز تخمک سوق داده می شوند تا تاخیر در ازدواج مانع بچه دار شدن آنان در سنین بالا نشود، نیز نادانسته و ناخواسته خود را در معرض چنین خطری قرار می دهند. چون همان طور که عنوان شد، اول دوپینگ هورمونی برای آنان انجام می دهند تا بتوانند، تعدادی تخمک از آنان دریافت کنند که همین امر خطر ابتلا به سرطان را در آنان افزایش می دهد. در صحبت‌هایتان اشاره کردید که داروهایی که زن قبل از تخمک گیری‌ استفاده می‌کند، موجب می‌شود که شاید تنها حدود یک سوم از تخمک های استخراج و لقاح شده قابل استفاده باشد که پزشک تخمک های سالم را برای تزریق در رحم انتخاب می کند. تخمک هایی که به گفته شما ممکن است به ظاهر سالم باشند، ولی در آینده چنین کودکانی به مشکلاتی از قبیل بیش فعالی دچار شوند. لطفا در این مورد بیشتر توضیح دهید.
دقیقا همین طور است، چون دوپینگ هورمونی مادر آن کودک – کودکی که از تخمک مادری متولد شده که برای تخمک گیری از داروهای هورمونی زیاد استفاده کرده- ممکن است، آثار منفی خود را روی تخمک گذاشته باشد. تعداد معنی داری از این بچه ها را که برای درمان به کلینیک ژنتیک می آورند، بعضا مبتلا به اوتیسم یا بیش فعالی هستند. حتی ممکن است این کودکان در سنین بالاتر به سرطان یا خیلی از بیماری های دیگر مبتلا شوند.
به بعضی از زنان که IVF ناموفق دارند، پیشنهاد تخمک اهدایی می شود. مساله ای که برای زنان اهدا کننده راه کسب درآمد است؛ نظر شما در این زمینه چیست؟
در این موارد از خانم اهدا کننده، تخمک دریافت شده در اختیار خانم دیگری که قصد بارداری دارد، قرار داده می شود. این زنان اهدا کننده تخمک هم باید فرایند دوپینگ هورمونی را طی کنند، منتها به جای آنکه تخمک برای لقاح خود شخص قرارداده شود در اختیار زن دیگری قرار خواهد گرفت. متاسفانه بعضی زنان بدون توجه به خطرات این روش به این مساله به عنوان راهی برای کسب درآمد نگاه می کنند. در اینجا خطر سرطان، فرد اهدا کننده تخمک و همچنین بعضا فرزند حاصل از IVF را تهدید می کند. هر چند این فرزند توسط زنی که صاحب تخمک نیست به دنیا آورده شود.
پس با این حساب شما روش IVF را به طور کلی نفی می کنید؟
خیر- IVF را باید تنها در موارد بسیار خاص انجام داد. مثلا خانمی که در یک تصادف رانندگی فرزندانش را از دست داده و شرایط بارداری به صورت طبیعی را ندارد. از سوی دیگر کاندیداهای IVF می بایست، حتما از نظر سوابق خانوادگی ابتلا به سرطان ها مورد بررسی قرار گیرند. آنچه مورد انتقاد است، ندادن مشاوره های لازم،کافی و صحیح به داوطلبان استفاده از این روش است. این درحالیست که در خیلی از موارد IVF منجر به بارداری نمی شود. به عبارتی زن داوطلب سختی ها را کشیده، خود را در معرض ابتلا به سرطان قرار داده، هزینه هنگفت نیز پرداخت کرده و در نهایت هم باردار نشده است. میزان موفقیت بارداری در این روش بسته سن مادر و سایر عوامل حدود ۲۰ درصد است. در واقع خانم هایی که IVF آنان ناموفق بوده است، بعضا چندین بار دیگر برای دریافت تخمک ناگزیر به مصرف داروهای هورمونی هستند که این مساله احتمال ابتلا به سرطان را در آنان افزایش می دهد.
شما IVF را در جز در مواقع خاص توصیه نمی کنید، پس راه حل جایگزین چیست؟
در بسیاری از مواقع باردار نشدن به دلایلی همچون استرس یا برهم خوردن سبک زندگی است. برای مثال خانم به دلیل استرس باردار نمی شود. یعنی دغدغه های خودش به اضافه فشارهایی که از طرف اطرافیان برای بچه دار شدن به او وارد می شود، او را در وضعیت بد روانی قرار می دهد که همین امر تخمک گذاری او را با اختلال روبرو می کند. مرد هم ممکن است به دلیل سبک غلط زندگی با مشکلات ناباروری مواجه شود. خواب نامنظم و ناکافی یکی دیگر از مسایلی است که باعث اختلال در سبک زندگی می شود. سبک زندگی و ساعت فیزیولوژی بدن تا جایی مهم است که در سال ۲۰۱۷ جایزه نوبل پزشکی به مقاله ای داده شد که دو نفر روی ریتم زندگی کار کرده بودند. اولا ریتم باید برابر با طبیعت باشد. وقتی زنان و مردان شب ها به دلیل مسایل شغلی یا سبک غلط زندگی بیدار می ماند، ترشحات خاصی در بدن آنان رخ می دهد که همه اینها بیماری زا هستند. با اصلاح سبک زندگی و کاهش استرس می توان بسیاری از ناباروری ها را بدون نیاز به روش های لقاح مصنوعی درمان کرد.