کشف بزرگ درباره واکسن اچ آی وی

 واکسن‌ها معمولا از دو جزء اصلی تشکیل شده‌اند: ایمنوژن‌ها که پاسخ ایمنی بدن را تحریک می‌کنند و ادجوانت‌ها (کمکی‌ها) که این پاسخ ایمنی را تقویت می‌کنند. گروهی از محققان موسسه فناوری ماساچوست در همکاری با موسسه تحقیقات پزشکی Scripps بر روی ادجوانت‌ها تمرکز کرده‌اند و دو نوع از آن‌ها را با هم ترکیب کرد تا واکنشی بسیار قوی‌تر از واکسن‌هایی که تنها یک ادجوانت دارند، ایجاد کنند.

 در مطالعه‌ای که نتایج آن در هفته جاری در مجله Science Translational Medicine منتشر شد، موش‌هایی که واکسن با دو ادجوانت را دریافت کردند، دامنه گسترده‌تری از آنتی‌بادی‌ها را در برابر آنتی‌ژن HIV نشان دادند، در مقایسه با آن‌هایی که فقط یک ادجوانت دریافت کرده بودند.

ادجوانت‌های استفاده‌شده شامل هیدروکسید آلومینیوم (یا آلوم) که بسیار رایج است و نانوذره‌ای به نام SMNP هستند که توسط پروفسور دارل اروین، پژوهشگر ایمنی‌شناسی، توسعه یافته است. SMNP متشکل از ساپونین (نوعی ادجوانت مشتق از درخت صابونی شیلی) و یک ادجوانت مصنوعی به نام لیپید A مونوفسفریله (MPLA) می‌شود.

پژوهشگران دریافتند که این واکسن دو ادجوانته، پاسخ سلول‌های B را دو تا سه برابر بیشتر از فرمول‌های تک‌ادجوانته افزایش می‌دهد. سلول‌های B آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کنند که می‌توانند یک عامل بیماری‌زا را پس از مواجهه اولیه تشخیص دهند، و این به بدن کمک می‌کند تا در مواجهه‌های بعدی بهتر با ویروس‌ها مقابله کند.

در واقع، این روش جدید باعث شد که واکسن در غدد لنفاوی موش‌ها تجمع یابد و به مدت یک ماه در آنجا باقی بماند. در این مدت، سیستم ایمنی آن‌ها توانست آنتی‌بادی‌های زیادی علیه پروتئین HIV تولید کند.

پروفسور جی کریستوفر لاو (J. Christopher Love)، استاد مهندسی شیمی، توضیح می‌دهد: آنچه که در این روش بالقوه قدرتمند است این است که می‌توان قرارگیری طولانی‌مدت آنتی‌ژن را فقط با ترکیب ادجوانت‌هایی که از قبل نسبتا خوب شناخته‌شده‌اند، به‌دست آورد. بنابراین نیازی به فناوری متفاوتی نیست فقط کافی است ویژگی‌های این ادجوانت‌ها را طوری ترکیب کنیم که امکان درمان با دوز کم یا حتی تک دوزی فراهم شود.

به گفته‌ی پژوهشگران، این روش می‌تواند برای تولید واکسن‌های پروتئینی برای ویروس‌های چالش‌برانگیزتر مانند آنفلوآنزا و  سارس-کوو-۲ (SARS-CoV-2) که عامل ایجاد بیماری کووید-۱۹ است، نیز مفید باشد.

جالب آنکه این پیشرفت همزمان با تایید واکسن تزریقی Lenacapavir توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) رخ داده است. واکسنی که دو بار در سال تزریق می‌شود و به‌عنوان سپر تقریبا کاملی در برابر عفونت HIV عمل می‌کند. با این حال، اجرای آن ممکن است دشوار باشد، زیرا برنامه‌های بهداشتی عمده‌ای که قرار بود این دارو را در کشورهای کم‌درآمد تهیه و توزیع کنند، دچار کاهش بودجه یا تضعیف شده‌اند.

برای درک اهمیت این تلاش‌ها، باید دانست HIV تاکنون جان بیش از ۴۲ میلیون نفر را در سراسر جهان گرفته و تا پایان سال ۲۰۲۳ تقریبا همین تعداد نفر به آن مبتلا بوده‌اند. از این تعداد، ۶۵ درصد در آفریقا ساکن هستند. همچنین در سال ۲۰۲۳ تخمین زده شد که ۱.۳ میلیون نفر به HIV آلوده شدند.

بنابراین، اقدامات پیشگیرانه مانند واکسن‌های قوی، نقش حیاتی در مبارزه با این بیماری در سال‌های آینده ایفا خواهند کرد.