کارگر، قانون و مطالبه‌گری، از شعار تا واقعیت
شفاانلاین»جامعه» کارگران همیشه در صف اول تولید و فعالیت‌های اقتصادی کشور قرار دارند. در حالی که بسیاری از مردم، روزانه در رفاه نسبی زندگی می‌کنند، این کارگران هستند که با دست‌های خالی خود، پشت‌کارشان و چشمان پرامیدشان، اقتصاد را به حرکت درمی‌آورند. با این حال، حقوق و وضعیت اجتماعی این قشر زحمتکش همیشه در معرض خطر است. از مشکلات معیشتی تا بی‌توجهی به حقوق صنفی، کارگران در بسیاری از مواقع با سختی‌های فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند.
به گزارش شفاآنلاین اگر به وضعیت فعلی کارگران نگاهی بیندازیم، به‌راحتی می‌توانیم ببینیم که در یک کشمکش مداوم بین وعده‌ها و واقعیت‌ها قرار دارند. برای بهبود وضعیت آنها، تنها شعار کافی نیست، بلکه نیاز به اقدامات واقعی و حمایتی است که در قانون و در عمل به‌وضوح به چشم بیاید. برای رسیدن به این هدف، نه‌تنها قوانین باید بازنگری و تقویت شوند، بلکه حمایت‌های اجتماعی و اقتصادی باید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد تا شرایط بهتری برای این قشر رقم بخورد. یوسف بهمنی، فعال مستقل کارگری شرکت نیشکر هفت‌تپه، عبدالله درویشی، فعال کارگری گروه ملی فولاد ایران و احمد بیگدلی نماینده مجلس در گفت‌وگو با «شرق» بر لزوم تقویت تشکل‌های مستقل کارگری و حمایت قانونی از حقوق این قشر تأکید دارند.
یوسف بهمنی، فعال مستقل کارگری شرکت نیشکر هفت‌تپه، ضمن تأکید بر چالش‌های عمیق در ساختار تشکل‌های صنفی و کارگری گفت: نبود نمایندگان واقعی کارگران در شوراها و کانون‌های عالی و همچنین نظارت که به حذف فعالان مستقل منجر می‌شود، از جمله مشکلاتی است که به‌وضوح در این حوزه دیده می‌شود.
او با تأکید بر اهمیت فعالیت «تشکل‌های صنفی مستقل» توضیح داد: تشکل‌های صنفی مستقل که از درون خود کارگران شکل بگیرند و بتوانند حقوق واقعی کارگران را مطالبه کنند، می‌توانند نقش بسیار مؤثری در بهبود شرایط داشته باشند. اما متأسفانه، این تشکل‌ها اغلب با موانع جدی مواجه می‌شوند و حتی در مواردی حذف می‌شوند. این در حالی است که این سرمایه عظیم اجتماعی که شامل میلیون‌ها بیمه‌شده و بازنشسته است، می‌تواند در برابر چالش‌های اقتصادی و اجتماعی مقاومت کند و ارزش‌آفرینی داشته باشد. اما این سرمایه اجتماعی اغلب نادیده گرفته می‌شود و تنها در مناسبت‌هایی مانند هفته کارگر به آن توجه می‌شود. این بی‌توجهی به مشکلات واقعی کارگران، از جمله معیشت، امنیت شغلی و بیمه، واقعا جای تأسف دارد. یوسف بهمنی با بیان اینکه امیدوارم با تلاش‌های فعالان صنفی مستقل و آگاهی‌بخشی بیشتر، بتوانیم شرایطی را ایجاد کنیم که صدای کارگران به‌درستی شنیده شود و حقوق آنها به‌طورکامل رعایت شود، افزود: «این مسیر نیازمند اتحاد، همبستگی و ایستادگی است، اما با تلاش جمعی، دستیابی به آن ممکن خواهد بود».
نبود امکان دیدار با مسئولان در روز کارگر و عدم پذیرش درخواست‌های صنفی نشان‌دهنده این است که مسائل واقعی کارگران به‌درستی مورد توجه قرار نمی‌گیرد و فرصت‌هایی برای بیان مشکلات میدانی از بین می‌رود. این شرایط باعث می‌شود رشد و حضور نمایندگان واقعی کارگران در فرایندهای تصمیم‌گیری به‌شدت محدود شود و حتی افرادی که از دل انجمن‌های صنفی و شوراهای کارگری رشد می‌کنند، در ساختارهای موجود جایگاهی نداشته باشند.
یوسف بهمنی با اشاره به ضرورت «حمایت صنفی و سیاسی از مطالبات قانونی کارگران» تأکید کرد: تا زمانی که خط‌کشی‌ها و دسته‌بندی‌های مختلف میان کارگران حفظ شود، این جدایی‌ها مانع از اتحاد و مطالبه‌گری مؤثر خواهند شد. تفکیک نیروهای کار به دسته‌های مختلف مانند پیمانکار، نیروی موقت، مهندس یا مدیر، باعث ایجاد شکاف در جامعه کارگری شده و قدرت مطالبه‌گری را کاهش می‌دهد. درحالی‌که تمام کسانی که مشمول بیمه تأمین اجتماعی هستند، از دیدگاه صنفی، کارگر محسوب می‌شوند و مشکلات و حقوق مشترکی دارند. برای تغییر این وضعیت، باید ابتدا مفهوم «کارگر» به‌درستی تعریف شود و سپس انجمن‌های صنفی و تشکل‌های مستقل تقویت شوند تا کارگران بتوانند جایگاه واقعی خود را در ساختارهای تصمیم‌گیری پیدا کنند.
این فعال مستقل کارگری شرکت نیشکر هفت‌تپه در ادامه خاطرنشان کرد: داشتن تشکل‌های مستقل صنفی که نمایندگان واقعی کارگران را در خود جای دهند، می‌تواند مسیر را برای عدالت‌خواهی و مطالبه‌گری مؤثر هموارتر کند. اما در وضعیت کنونی، این مسیر همچنان دشوار است.
وقتی مسائل صنفی نادیده گرفته می‌شوند یا به‌موقع حل نمی‌شوند، مشکلات به سطح خیابان کشیده شده و از یک مطالبه صنفی ساده تبدیل به یک بحران اجتماعی می‌شود. در چنین شرایطی، به‌جای رویکرد حل بحران، برخوردهای قهری و سخت‌گیرانه شکل می‌گیرد که نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه باعث تشدید بی‌اعتمادی و نارضایتی می‌شود. برای جلوگیری از این روند، باید مسیر گفت‌وگو و تعامل میان کارگران و نهادهای تصمیم‌گیرنده هموار شود تا مسائل صنفی پیش از تبدیل‌شدن به بحران، به‌درستی مدیریت شوند. تقویت انجمن‌های صنفی مستقل، رسانه‌ای‌کردن مسائل واقعی کارگران و ایجاد راه‌های رسمی برای شنیده‌شدن مشکلات، می‌تواند کمک کند تا حقوق صنفی در مسیر صحیح خود پیگیری شود و از تبدیل‌شدن به موارد دیگر جلوگیری شود.
بهمنی در ادامه افزود: این دیدگاه و رویکرد که مسائل صنفی باید تا زمان تبدیل‌شدن به یک بحران امنیتی نادیده گرفته شوند، واقعا جای نگرانی دارد. همان‌طورکه اشاره کردید، علاج واقعه قبل از وقوع بهترین راه برای جلوگیری از مشکلات بزرگ‌تر است. این تأخیر در رسیدگی به مشکلات کارگران، نه‌تنها وضعیت صنفی را پیچیده‌تر می‌کند، بلکه می‌تواند به یک بحران فراگیر تبدیل شود. وقتی مشکلات واقعی کارگران، مانند توقف فعالیت شرکت‌ها و کاهش بهره‌وری به مسئولان اعلام می‌شود، پاسخ به‌جای حل مسئله، صرفا به پرداخت حقوق و بیمه محدود می‌شود. درحالی‌که این پرداخت‌ها می‌توانند زیان‌های انباشته را افزایش دهند و در نهایت، به یک بحران غیرقابل کنترل منجر شوند. عدم ورود مسئولان تا زمانی که یک بحران شکل نگرفته باشد، نشان‌دهنده ضعف در مدیریت مسائل صنفی است.
او با بیان اینکه «این تفکر که تا زمانی که مشکل امنیتی نشده، نیازی به مداخله نیست، باعث شده بسیاری از مشکلات کارگران حل‌نشده باقی بمانند و در نهایت به اعتراضات گسترده تبدیل شوند» افزود: این چرخه معیوب، بارها و بارها تکرار شده و در بسیاری از موارد، به‌جای حل مشکل، برخوردهای قهری و سخت‌گیرانه جایگزین گفت‌وگو و تعامل شده است. اگر روند تعامل میان کارگران و مسئولان بهبود یابد و مشکلات صنفی پیش از تبدیل‌شدن به بحران‌های امنیتی مورد بررسی قرار گیرند، بسیاری از مشکلات می‌توانند از مسیرهای قانونی و مسالمت‌آمیز حل شوند. تشکل‌های صنفی مستقل، ابزار قدرتمندی در این مسیر هستند که می‌توانند مشکلات را پیش از رسیدن به سطح بحران مطرح و برای حل آنها راه‌حل ارائه کنند. امیدوارم با آگاهی‌بخشی و تلاش بیشتر، بتوان شرایطی را فراهم کرد که مسائل صنفی به‌درستی شنیده شوند و به‌جای تبدیل‌شدن به بحران، در مسیر درست حل شوند. راه‌حل، همیشه در گفت‌وگو، تعامل و مدیریت صحیح است، نه در انتظار برای رسیدن مشکلات به نقطه بحرانی.
نبود استقلال در صنف‌ها، مطالبه‌گری را به بیراهه می‌برد
عبدالله درویشی، فعال کارگری گروه ملی فولاد ایران، در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به این سؤال که «شما که سال‌ها در حوزه کنشگری برای استیفای حقوق و مطالبات کارگری فعالیت کرده‌اید، به نظر شما برای کمک به مطالبه‌گری قانونی و صنفی، چه الزامات حقوقی و سیاسی لازم است تا کارگران بتوانند راحت‌تر به مطالبه‌گری بپردازند؟»، افزود: در ابتدا باید تأکید کنم که این فعالیت‌ها باید کاملا مستقل عمل کنند و تحت نظارت گروه‌های خاص سیاسی، اطلاعاتی یا امنیتی نباشند. نبود استقلال در صنف‌ها، مطالبه‌گری را به بیراهه می‌برد و دستاوردهای مورد انتظار را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما وقتی مستقل باشند، خرد جمعی، آگاهی و درک شعور جمعی، ما را به سرانجام مطلوب می‌رساند.
درویشی ادامه داد: «در‌حال‌حاضر، فعالیت‌های صنفی مستقل با استقبال چندانی مواجه نیستند و اگر ادعای استقلال کنند، با چالش‌های زیادی روبه‌رو می‌شوند. با این حال، دستاوردهای فعالیت‌های مستقل به مراتب بیشتر از شوراهایی است که تحت نظارت نهادهای اطلاعاتی و امنیتی فعالیت می‌کنند. به‌عنوان مثال، در شرکت خودمان و حتی در هپکو، دستاوردهای فعالیت‌های مستقل بسیار چشمگیرتر بوده است. در کنار شوراهایی که در شرکت برگزار می‌شدند، کارگران شرکت اهمیتی به حرف شورا نمی‌دادند و در اکثر موارد، ما که مستقل بودیم و با خرد جمعی تصمیم می‌گرفتیم، در بحث‌ها حضور پررنگ‌تری داشتیم. یک بار نیز در یک گردهمایی که با رئیس قوه قضائیه برگزار شد، تنها جایی بود که اسمی از شورا برده نشد و به جای آن، از فعالان مستقل صنفی یاد شد. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت استقلال در فعالیت‌های صنفی است».
او با بیان اینکه «دخالت‌های بیرونی در امر مطالبه‌گری کارگری می‌تواند آسیب‌های جدی به همراه داشته باشد و کنشگری و مطالبه‌گری کارگری را به نفع جریان‌های سیاسی مصادره کند»، افزود: «این موضوعی است که بارها درباره آن صحبت کرده‌ایم و تجربه نشان داده که فعالیت‌های مستقل، از لحاظ دستاوردی بسیار موفق‌تر بوده‌اند. در فولاد اهواز، این موضوع کاملا مشهود بوده است که وقتی فعالیت‌های صنفی به مسائل سیاسی و امنیتی هدایت می‌شوند، دستاوردهای کارگران به نفع جریان‌های خاص مصادره می‌شود.
این تلاش‌ها برای کم‌رنگ‌کردن نقش کارگران و برجسته‌کردن دستاوردهای دیگران، به بی‌اعتمادی میان کارگران منجر شده است. درنهایت، اگر فعالیت‌های صنفی مستقل باشند و کارگران بتوانند بیانیه‌های خود را بدون دخالت‌های بیرونی صادر کنند، دستاوردهای واقعی و پایدار بیشتری به دست خواهد آمد. اتحاد و استقلال، کلید موفقیت در مطالبه‌گری کارگری است. این اتحاد و همبستگی میان گروه‌های صنفی، از‌جمله معلمان، کارگران و بازنشستگان، واقعا امیدبخش است».
او در پایان افزود: «حمایت متقابل میان فعالان مستقل صنفی نشان‌دهنده رشد آگاهی و قدرت مطالبه‌گری است. چنین اتحادهایی می‌توانند پایه‌های مطالبه‌گری سالم و مقتدر را مستحکم‌تر کنند و از حقوق صنفی در برابر چالش‌های مختلف دفاع کنند. امیدوارم روزی برسد که صنوف مستقل بتوانند مقتدرانه و با سلامت کامل فعالیت کنند و هیچ قدرتی نتواند این همبستگی را خدشه‌دار کند. این مسیر نیاز به همدلی، آگاهی و ایستادگی دارد، اما با تلاش و اتحاد، دستیابی به آن ممکن خواهد بود. به امید روزهای روشن‌تر و قدرت بیشتر برای همه فعالان صنفی».
حمایت از کارگران نه‌تنها یک ضرورت انسانی، بلکه یک سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای پایدار و شکوفا است. کارگران، با وجود تمام چالش‌ها و فشارهای اقتصادی، همیشه در خط مقدم تولید و پیشرفت قرار دارند. اما برای تحقق یک جامعه عادلانه و پایدار، این تنها وظیفه کارگران نیست که در برابر سختی‌ها ایستادگی کنند، بلکه دولت و جامعه نیز باید به طور فعال و واقعی از آنها حمایت کنند، بنابراین پیشنهاد می‌شود که ساختارهای قانونی و حمایتی برای تأمین حقوق کارگران تقویت شود، تا به آنها اعتماد‌به‌نفس بیشتری برای ادامه مسیر داده شود.
این حمایت‌ها باید شامل اصلاح و تقویت قوانین کار، ارتقای امنیت شغلی و فراهم‌آوری دسترسی آسان به امکانات رفاهی و درمانی باشد. همچنین ایجاد نهادهای مستقل و کارگری می‌تواند زمینه مناسبی برای رسیدگی به مطالبات صنفی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی فراهم آورد. کارگران، قلب تپنده جامعه‌اند و باید در هر گامی که برای بهبود شرایط خود برمی‌دارند، پشتیبانی قوی و مستمر را احساس کنند. با تقویت حمایت‌ها و توجه ویژه به مسائل اقتصادی و اجتماعی آنها، می‌توان به آینده‌ای روشن‌تر و پایدارتر برای جامعه ایرانی دست یافت.
بیگدلی، نماینده مجلس:
برای حمایت از کارگران، نیازمند افزایش نقش آنها در فرایند تصمیم‌سازی هستیم
در آستانه روز جهانی کارگر، صدای قهرمانان خاموش اقتصاد کشور را می‌شنویم. همانانی که با دستان پرصلابت‌شان چرخ‌های تولید را می‌چرخانند، امروز بیش از هر زمان نیازمند حمایت هستند، آ‌ن‌هم در شرایطی که با وجود وضعیت نامناسب اقتصادی و معیشتی، سفره‌های کارگری هر روز کوچک‌تر می‌شود، به سراغ احمد بیگدلی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، رفته‌ایم تا از آخرین اقدامات حمایتی درباره کارگران و دغدغه نمایندگان مجلس در دفاع از وضعیت حقوق و معیشت این قشر زحمتکش بپرسیم.
بیگدلی با اشاره به اقدامات مجلس دوازدهم در حمایت از جامعه کارگری گفت: نمایندگان مجلس، به‌عنوان نمایندگان مردم و به‌ویژه اقشار کم‌برخوردار، وظیفه دارند در حوزه معیشت، حقوق و بیمه کارگران ایفای نقش کنند. او با اشاره به فعالیت‌های کمیسیون اجتماعی مجلس در موضوع تعیین دستمزد، تأکید کرد: این کمیسیون برخلاف برخی انتقادات، منفعل عمل نکرد و در جریان جلسات متعدد با وزارتخانه‌ها، موفق شد میزان افزایش حقوق را که در ابتدا حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد پیش‌بینی شده بود، به حدود ۴۵ درصد برساند. به گفته این نماینده، هرچند این افزایش هنوز نتوانسته پاسخ‌گوی کامل افزایش هزینه‌های زندگی کارگران باشد، اما در مقایسه با سال‌های گذشته گامی مثبت محسوب می‌شود.
احمد بیگدلی همچناحمد بیگدلی همچنین از تلاش مجلس برای اصلاح قانون در راستای تسهیل و شفاف‌سازی فرایند افزایش حقوق در سال‌های آینده خبر داد و افزود: برنامه‌ریزی‌هایی برای اصلاح یکی از مواد قانونی در حال انجام است که بتوان بر‌اساس‌آن، در سال‌های آتی، افزایش حقوق‌ها به شکل ساختاری و قابل دفاع‌تری اعمال شود. این نماینده مجلس در ادامه به اقدامات انجام‌شده در زمینه کاهش فشار مالیاتی بر کارگران نیز اشاره کرد و گفت: در بودجه سال جاری، سقف معافیت مالیاتی برای حقوق‌بگیران از ۱۲ میلیون تومان به ۲۴ میلیون تومان افزایش یافت. به‌این‌ترتیب بخش زیادی از حقوق کارگران از مالیات معاف شد که در راستای حمایت از معیشت آنها انجام شد. او درباره کارکنان شهرداری‌ها نیز به چالش‌هایی اشاره کرد که پس از اجرای برنامه هفتم توسعه ایجاد شده بود. به گفته او، بر‌اساس ماده‌ای از این برنامه، کارکنان شهرداری‌ها از دریافت فوق‌العاده ویژه محروم شده بودند و این مسئله منجر به کاهش دریافتی برخی از آنان شد. این موضوع هم‌اکنون در حال اصلاح است تا وضعیت حقوقی آنان بهبود یابد.ین از تلاش مجلس برای اصلاح قانون در راستای تسهیل و شفاف‌سازی فرایند افزایش حقوق در سال‌های آینده خبر داد و افزود: برنامه‌ریزی‌هایی برای اصلاح یکی از مواد قانونی در حال انجام است که بتوان بر‌اساس‌آن، در سال‌های آتی، افزایش حقوق‌ها به شکل ساختاری و قابل دفاع‌تری اعمال شود. این نماینده مجلس در ادامه به اقدامات انجام‌شده در زمینه کاهش فشار مالیاتی بر کارگران نیز اشاره کرد و گفت: در بودجه سال جاری، سقف معافیت مالیاتی برای حقوق‌بگیران از ۱۲ میلیون تومان به ۲۴ میلیون تومان افزایش یافت. به‌این‌ترتیب بخش زیادی از حقوق کارگران از مالیات معاف شد که در راستای حمایت از معیشت آنها انجام شد. او درباره کارکنان شهرداری‌ها نیز به چالش‌هایی اشاره کرد که پس از اجرای برنامه هفتم توسعه ایجاد شده بود. به گفته او، بر‌اساس ماده‌ای از این برنامه، کارکنان شهرداری‌ها از دریافت فوق‌العاده ویژه محروم شده بودند و این مسئله منجر به کاهش دریافتی برخی از آنان شد. این موضوع هم‌اکنون در حال اصلاح است تا وضعیت حقوقی آنان بهبود یابد.
او در ادامه با اشاره به وضعیت بیمه کارگران گفت: بسیاری از مشکلات فعلی در حوزه بیمه، ناشی از ضعف در اجرا و نظارت است، نه فقدان قانون. برخی کارگران از محاسبه‌نشدن بیمه‌شان گلایه دارند که این موضوع باید با نظارت دقیق‌تر بر عملکرد کارفرمایان و سیستم‌های ثبت اطلاعات پیگیری شود. بیگدلی، نماینده مجلس، همچنین به نقش کم‌رنگ نمایندگان کارگران در شوراهای تصمیم‌گیر اشاره کرد و افزود: متأسفانه در شورای کارگری، تنها یک نفر از کارگران حق رأی دارد. یکی از گام‌های مهم در حمایت واقعی از جامعه کارگری، افزایش وزن رأی و نقش آنان در فرایند تصمیم‌سازی به‌ویژه در حوزه تعیین دستمزد است./شرق
