چرا رتبه علوم پزشکی گیلان سقوط کرد؟ بررسی عوامل و راهکارها

شفاانلاین»سلامت» دانشگاه‌های علوم پزشکی به عنوان ستون فقرات نظام سلامت، نقش کلیدی در آموزش، پژوهش و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی ایفا می‌کنند. این نهادها در ایران مسئولیت‌هایی چون پیشگیری از بیماری‌ها، ترویج سلامت عمومی، توسعه زیرساخت‌های بهداشتی، درمانی و مدیریت بحران‌های بهداشتی و درمانی را بر عهده دارند. در استان گیلان، دانشگاه علوم پزشکی به عنوان یکی از نهادهای اصلی سلامت، در آموزش دانشجویان پزشکی، اجرای طرح‌های بهداشتی ملی، و ارائه خدمات درمانی در بیمارستان‌ها فعالیت می‌کند. با این حال، در سال‌های اخیر، این دانشگاه با چالش‌هایی مانند کمبود نیروی متخصص، کاستی تجهیزات پزشکی، مشکلات مالی و ضعف در حوزه پژوهش مواجه شده و این مسائل منجر به کاهش کیفیت خدمات و افت رتبه دانشگاه در مقایسه با سایر نقاط کشور شده است.  

به گزارش شفاآنلاین همچنین در اوایل اسفند ماه سال گذشته نیز پزشکان شاغل در بخش اورژانس بیمارستان‌های استان طی نامه‌ای به رئیس علوم پزشکی گیلان، اعتراض خود را نسبت به‌عدم پرداخت‌ کارانه و اضافه کاری‌های معوقه اعلام کردند و خواستار پیگیری دانشگاه برای پرداخت معوقات پزشکان اورژانس تا قبل از پایان سال جاری شدند که در پی این اعتراض تا قبل از پایان سال 1403، بخشی از مطالبات آنان پرداخت شد. 

اواخر سال گذشته بود که در گفت‌وشنودهای تغییر ریاست علوم پزشکی گیلان، رؤسای تمام نظام پزشکی‌های استان گیلان، برخی انجمن‌های علمی استان و رؤسای انجمن‌های تخصصی استان در اقدامی بی‌سابقه از ادامه فعالیت آشوبی رئیس این دانشگاه حمایت کردند؛ این در حالی است که مردم در مراجعه به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی استان اعلام نارضایتی می‌کنند که همین موضوع باعث شد تا بازرسی گیلان نیز به مبحث درمان در شهرستان‌ها ورود کند که دیده شده در برخی مراکز کم‌کاری‌هایی به‌خصوص در حوزه مدیریت می‌شود و حتی برخی از دستگاه‌ها، خریداری شده ولی بدون استفاده رها شده‌اند.

در همین راستا تلاش شد تا با افرادی که نام آن‌ها پای امضای حمایت از دکتر آشوبی آمده گفت‌وگو کنیم، برخی از آن‌ها طی بارها تماس پاسخگوی تلفن خود نبودند و برخی دیگر نیز حاضر نشدند که درباره دلایل خود برای حمایت از رئیس دانشگاه مصاحبه کنند.  

چالش‌های دانشگاه علوم پزشکی گیلان: از افت رتبه تا کمبود نیروی جوان  

در مصاحبه‌ای با دکتر فرقان، پزشک و یکی از صاحب‌نظران حوزه نظام سلامت به بررسی وضعیت فعلی دانشگاه علوم پزشکی گیلان و چالش‌های پیش‌روی آن می‌پردازیم. او در این مصاحبه با اشاره به افت رتبه این دانشگاه در سطح کشور، برنامه‌های لازم برای بهبود وضعیت را نیز تشریح می‌کند. فرقان در ابتدا به افت شدید رتبه دانشگاه علوم پزشکی گیلان در مقایسه با دانشگاه‌های مشابه در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: گیلان طی 2 سال گذشته، از رتبه 10 و 11 به رتبه 21 سقوط کرده که این امر نشان‌دهنده وجود چالش‌های عمیق در حوزه آموزش، پژوهش و مدیریت منابع است.  

این پزشک متخصص می‌گوید که ما در استان کوچکی قرار داریم و این موضوع به همراه چالش‌های درون‌سازمانی و درون‌گروهی، وضعیت را دشوارتر کرده است اما این به معنای توجیه‌پذیر بودن این افت نیست.  

او به یکی از مهم‌ترین مشکلات دانشگاه علوم پزشکی گیلان، یعنی‌ عدم جذب نیروی جوان، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: وقتی دانشگاه‌های دیگر مانند دانشگاه علوم پزشکی شیراز، اصفهان و شهید بهشتی، نیروهای جوان و مستعد را به سیستم خود جذب می‌کنند، ما شاهد بسته بودن گروه‌ها و جذب نشدن این نیروها در شبکه پزشکی گیلان هستیم که این امر سبب شده که سیستم آموزشی و پژوهشی دانشگاه به‌روز نشود و رشد نکند.

فرقان تأکید می‌کند: وقتی نیروی جوان وارد سیستم نمی‌شود، سطح پژوهش‌ها و کیفیت آموزش‌ها نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این موضوع در تمامی مقاطع آموزشی و تحقیقاتی اثرگذار است.

این پزشک و فعال صنفی همچنین به مشکلات مالی دانشگاه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: پرداخت حقوق اساتید تمام‌وقت با تأخیر انجام می‌شود و معوقات بیمارستان‌ها و بیمه‌ها نیز حل نشده است. این موضوع می‌تواند به دلیل تعرفه‌های پایین دولتی و عدم تخصیص منابع کافی باشد، البته اگر بخواهیم از نظر مالی دقیق‌تر صحبت کنیم، مسائلی مانند کاهش ارزش خدمات، قیمت‌گذاری نادرست و مشکلات بیمه‌ای را نیز باید مد نظر قرار داد. این موضوعات همگی به یکدیگر مرتبط هستند و نیازمند بازنگری جدی هستند.

وی درباره وضعیت آموزش و پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی گیلان تصریح کرد: وقتی پزشکان در سطح آموزش پزشکی عمومی عمل‌گرا نیستند و آموزش‌های مناسبی دریافت نمی‌کنند، این امر به کیفیت خدمات درمانی نیز آسیب می‌زند. همچنین، در برخی حوزه‌ها، دانشگاه باید تجدید نظر کند و تصمیم بگیرد که آیا اصلاً برای برخی رشته‌ها ظرفیت دارد یا خیر.

فرقان همچنین به موضوع تحقیقات و پژوهش‌ها اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: در حوزه تحقیقات، مشکلاتی مانند نوشتن مقالات بدون کیفیت و عدم حمایت از پژوهش‌های اساسی وجود دارد. این امر باعث شده که جایگاه دانشگاه علوم پزشکی گیلان در سطح کشور و حتی جهان تنزل پیدا کند.

این پزشک سپس درباره راهکارهای لازم برای بهبود وضعیت اظهار می‌کند: اولین قدم، بازنگری در سیستم جذب نیروی جوان و ایجاد فرصت‌های شغلی برای اساتید جدید است. همچنین، باید به موضوعات مالی و مدیریت منابع توجه جدی‌تری شود، در حوزه آموزش و پژوهش نیز باید برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری انجام شود و از پژوهش‌های اساسی حمایت شود. فقط با این اقدامات می‌توانیم امیدوار باشیم که وضعیت بهتر شود.

وضعیت نامناسب علوم پزشکی در گیلان نیازمند توجه فوری است  

دکتر تیموری یکی دیگر از صاحب‌نظران حوزه علوم پزشکی هم در گفت‌وگویی به بررسی وضعیت فعلی علوم پزشکی در استان گیلان می‌پردازد و با اشاره به لزوم هماهنگی پیش از مصاحبه اظهار می‌کند: ما در نظام پزشکی باید قبل از هرگونه مصاحبه یا مذاکره، طرح مناسبی تهیه کنیم تا بتوانیم به بهترین شکل پاسخگوی سوالات باشیم.

وی درباره وضعیت علوم پزشکی در گیلان می‌گوید: متأسفانه، وضعیت فعلی به دلیل چالش‌های متعددی که وجود دارد، نامناسب است. این مشکلات شامل کمبود منابع مالی، ضعف در جذب نیروی جوان و عدم به‌روزرسانی زیرساخت‌ها می‌شود، ما در استان گیلان شاهد افت شدید رتبه دانشگاه علوم پزشکی هستیم که این امر نیازمند بازنگری جدی در سیاست‌ها و مدیریت منابع است.  

این پزشک یک تأکید دیگر هم دارد، اینکه؛ در این حوزه، هر بحثی نیازمند طرح‌ریزی دقیق و هماهنگی قبلی است. ما باید بدانیم که چه موضوعی مطرح می‌شود و چگونه می‌توانیم به بهترین شکل پاسخگو باشیم.

سقوط 11 پله‌ای دانشگاه علوم پزشکی گیلان  

از سویی دیگر دکتر قسمتی‌زاده، پزشک و کارشناس سیستم سلامت ضمن تأکید بر افت وضعیت دانشگاه در مقایسه با دیگر نقاط کشور، به چالش‌های کلی نظام سلامت اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه در دوره اخیر شاهد سقوط 11 پله‌ای دانشگاه بوده‌ایم و از رتبه دهم در سطح کشور به رتبه 21 رسیده‌ایم. این موضوع نه تنها در گیلان بلکه در تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور دیده می‌شود و نشان‌دهنده مشکلات عمومی نظام سلامت است.

وی با اشاره به دلایل افت دانشگاه علوم پزشکی گیلان بیان می‌کند: دلیل این افت، کمبود نیروی انسانی و کادر علمی است. ما هیچ فرمول جادویی برای حل این مشکل نداریم؛ زیرا این بحران، مشکل کلی کشور است و برنامه‌ریزی صحیح برای نظام سلامت و آموزش پزشکی در کشور وجود ندارد.

این کارشناس سیستم سلامت به مشکلات مالی دانشگاه‌های علوم پزشکی هم اشاره‌ای دارد. او می‌گوید: بسیاری از کادر فنی و کارمندان دانشگاه‌ها از نظر اعتبار مالی با مشکل مواجه هستند. بودجه‌های اختصاصی که باید صرف توسعه خدمات آموزشی و درمانی شود، به‌درستی تخصیص داده نمی‌شود.

به گفته دکتر قسمتی‌زاده، طبق قانون چشم‌انداز 20 ساله، قرار بود که کشور ما از نظر بهداشتی و درمانی، رتبه اول منطقه باشد؛ اما اکنون شاهد این هستیم که پزشکان ما به دلیل کمبود حقوق و تسهیلات به کشورهای همسایه مهاجرت می‌کنند و وقتی نیروهای متخصص را نگه نداریم، سقوط طبیعی است.

وی همچنین به کمبود تجهیزات پزشکی و عدم راه‌اندازی برخی دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی لازم در استان گیلان اشاره می‌کند و می‌افزاید: بعضی از دستگاه‌ها مانند "ام‌ آر آی" وارد گیلان شده‌اند، اما هنوز راه‌اندازی نشده‌اند و مورد بهره‌برداری قرار نگرفته‌اند. این مسأله نشان‌دهنده ضعف مدیریت و برنامه‌ریزی است.  

این کارشناس سیستم سلامت همچنین کمبود نیروی انسانی در بخش‌های مختلف پزشکی را هم مورد توجه قرار می‌دهد و می‌گوید: پزشکان ما به‌دلیل کمبود حمایت‌های لازم، نمی‌توانند خدمات بهداشتی و درمانی مناسبی ارائه دهند.

قسمتی‌زاده سپس با اشاره به نقش ضعیف بیمه در نظام سلامت بیان می‌کند: به حقوق مردم در نظام سلامت آن طور که باید توجه نشده و بیماران برای دریافت خدمات پزشکی، نه تنها دغدغه سلامت خود را دارند، بلکه با مشکلات مالی نیز مواجه هستند.  

وی با بیان اینکه در سراسر دنیا، بیمه نقش مهمی در تعیین رابطه بین عرضه‌کننده خدمت و گیرنده خدمت دارد؛ اما در کشور ما بیمه جایگاه واقعی خود را در نظام سلامت ندارد، می‌گوید: این موضوع باعث شده است که بودجه‌های اختصاصی به سلامت نرسد و خدمات به‌صورت کامل پوشش داده نشود.

این کارشناس سیستم سلامت درباره نقش مدیریت دانشگاه علوم پزشکی نیز بیان می‌کند: مدیریت دانشگاه‌ها به‌تنهایی نمی‌تواند تأثیرگذار باشد، زیرا تصمیم‌گیری‌های اصلی در سطح بالاتر انجام می‌شود. مدیران در یک بستر خراب کار می‌کنند و حتی بهترین مدیر هم نمی‌تواند در این شرایط نتیجه‌بخش عمل کند.

قسمتی‌زاده با بیان اینکه رئیس‌جمهور فعلی کشور نیز پزشک است و سال‌ها در کمیسیون بهداشت مجلس فعالیت کرده است، می‌گوید: با این حال، نظام سلامت ما هنوز نتوانسته است به اهداف خود برسد و این نشان می‌دهد که مشکل از بستر کلی سیستم است و برای بهبود وضعیت، باید به‌طور کلی سیستم سلامت کشور را بازنگری کرد، اگر بودجه‌ها به‌درستی تخصیص داده شود و نیروهای انسانی حفظ شوند، می‌توان بهبود قابل توجهی در این زمینه ایجاد کرد.

ضرورت برنامه‌ریزی بلندمدت در علوم پزشکی  

دکتر یوسف‌زاده، متخصص حوزه علوم پزشکی نیز با اشاره به سقوط رتبه استان گیلان در مقایسه با سایر نقاط کشور در بحث آموزش پزشکی، عوامل مختلف مؤثر بر این موضوع را معرفی می‌کند و نظرات خود را درباره آموزش، پژوهش و درمان ارائه می‌دهد. او اظهار می‌کند: در 2 سال اخیر، متأسفانه شاهد سقوط 11 پله‌ای جایگاه استان گیلان بوده‌ایم. از رتبه دهم در سطح کشور به رتبه 21 رسیده‌ایم و آمارها نشان می‌دهد که سقوطی صورت گرفته است. اما باید دقیق‌تر به این موضوع نگاه کنیم و هر حوزه از علوم پزشکی را جداگانه بررسی کنیم.  

وی به حوزه‌های مختلف علوم پزشکی اشاره می‌کند و می‌گوید: علوم پزشکی شامل حوزه‌های پژوهش، آموزش، درمان، دارو و تجهیزات است که هر یک از این حوزه‌ها به طور جداگانه باید ارزیابی شوند.

به گفته این متخصص حوزه علوم پزشکی، در حوزه درمان نمی‌توان گفت که سقوطی وجود داشته است، برای نمونه تعداد شهرستان‌هایی مثل تالش و لاهیجان که دستگاه "ام‌ آر آی" برای آن‌ها راه‌اندازی شده است، در حال حاضر بیشتر شده است. بنابراین، در بخش تجهیزات، شاهد پیشرفت بوده‌ایم.

یوسف‌زاده همچنین به چالش‌های موجود در حوزه آموزش و پژوهش اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: در بحث آموزش و پژوهش، مشکلاتی وجود داشته که منجر به این سقوط شده است. این 2 حوزه تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارند و تغییرات در آن‌ها به صورت درازمدت ظاهر می‌شود.

به گفته وی، اثرات اقدامات انجام‌شده در حوزه آموزش و پژوهش معمولاً بعد از حداقل 2 سال قابل مشاهده است. بنابراین، این امر نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و اقدامات مستمر است.

این متخصص حوزه علوم پزشکی تأثیر مسائل کلی کشور بر وضعیت علوم پزشکی را هم مورد تأکید قرار می‌دهد و می‌گوید: مسائل مربوط به دارو و تجهیزات پزشکی به طور کلی تحت تأثیر شرایط کشور قرار دارد. در برخی حوزه‌ها ممکن است تفاوتی نسبت به گذشته وجود داشته باشد، اما نمی‌توان به طور کلی از زاویه‌ای خاص قضاوت کرد بلکه قضاوت فقط بر اساس یک زاویه خاص ممکن است درست نباشد. باید به تمامی جنبه‌ها توجه کرد.

یوسف‌زاده گفت: من نمی‌گویم شرایط بد نیست، اما وضعیت کشور به طور کلی بر این حوزه تأثیرگذار بوده است. فقط در بحث تجهیزات سرمایه‌ای می‌توان گفت که شرایط بهتر شده است.

کمبود تجهیزات و نیروی انسانی؛ چالش‌های اساسی در خدمات درمانی گیلان  

دکتر مهدوی‌روشن، پزشک و کارشناس حوزه علوم پزشکی نیز با اشاره به افت شدید رتبه استان گیلان در حوزه علوم پزشکی می‌گوید: این موضوع نشان‌دهنده وجود مشکلات عمیق در حوزه آموزش، پژوهش و خدمات درمانی است. البته باید توجه داشت که این افت تنها مختص گیلان نیست و بسیاری از استان‌ها با چالش‌های مشابهی مواجه هستند.

وی به دلایل این سقوط اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین دلایل، عدم جذب نیروی جوان و مستعد به سیستم آموزشی و پژوهشی است. ما در گیلان شاهد بسته بودن بسیاری از گروه‌ها به نیروهای جدید هستیم که این امر سبب شده است که سیستم به‌روز نشود و رشد نکند.  

به گفته این پزشک و کارشناس حوزه علوم پزشکی، مشکلات مالی و مدیریت منابع نیز از دیگر عوامل مؤثر هستند. بودجه‌های اختصاصی که باید صرف توسعه خدمات آموزشی و درمانی شود، به‌درستی تخصیص داده نمی‌شود.

مهدوی‌روشن به کمبود تجهیزات پزشکی در برخی مراکز درمانی استان اشاره‌ای دارد و در این باره می‌گوید: بعضی از دستگاه‌های پزشکی که وارد گیلان شده‌اند، هنوز راه‌اندازی نشده‌اند که این موضوع نشان‌دهنده ضعف در برنامه‌ریزی و مدیریت منابع است.

او همچنین به کمبود نیروی انسانی در بخش‌های مختلف پزشکی اشاره می‌کند و می‌گوید: پزشکان ما به دلیل کمبود حمایت‌های لازم، نمی‌توانند خدمات بهداشتی و درمانی مناسبی ارائه دهند.

این پزشک و کارشناس حوزه علوم پزشکی درباره وضعیت آموزش و پژوهش در استان نیز بیان می‌کند: در بحث آموزش و پژوهش، مشکلاتی وجود دارد که منجر به این سقوط شده است. این 2 حوزه تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارند و تغییرات در آن‌ها به صورت درازمدت ظاهر می‌شود، اثرات اقدامات انجام‌شده در حوزه آموزش و پژوهش معمولاً بعد از حداقل 2 سال قابل مشاهده است. بنابراین، این امر نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و اقدامات مستمر است.

مهدوی‌روشن درباره تأثیر مسائل کلی کشور بر وضعیت علوم پزشکی هم بیان می‌کند: مسائل مربوط به دارو و تجهیزات پزشکی به طور کلی تحت تأثیر شرایط کشور قرار دارد. در برخی حوزه‌ها ممکن است تفاوتی نسبت به گذشته وجود داشته باشد، اما نمی‌توان به طور کلی از زاویه‌ای خاص قضاوت کرد، وضعیت فعلی علوم پزشکی گیلان نیازمند بازنگری جدی در سیاست‌ها و مدیریت منابع است. اگر بودجه‌ها به‌درستی تخصیص داده شود و نیروهای انسانی حفظ شوند، می‌توان بهبود قابل توجهی در این زمینه ایجاد کرد.

 دانشگاه‌های علوم پزشکی به عنوان نهادهای اصلی نظام سلامت در ایران، مسئولیت‌های مهمی در زمینه آموزش، پژوهش و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی بر عهده دارند. به گفته پزشکان و متخصصین، در استان گیلان، دانشگاه علوم پزشکی با چالش‌های عمده‌ای از جمله افت رتبه در سطح کشور، کمبود نیروی متخصص و تجهیزات پزشکی مواجه است که این مشکلات، که ناشی از عوامل متعددی از جمله‌عدم جذب نیروی جوان و مشکلات مالی بوده است که در این راستا، نیاز به بازنگری جدی در سیاست‌ها و مدیریت منابع دانشگاه علوم پزشکی گیلان احساس می‌شود تا بتوان بهبودهای لازم را در این حوزه ایجاد کرد و به وضعیت فعلی پایان داد.