چرا شب‌ها در خواب عرق می‌کنیم؟

عرق کردن شب‌هنگام و موقع خواب، درصورتی که به دلیل گرمای محیط نباشد، می‌تواند نگران‌کننده باشد. تعریق شبانه معمولا آزاردهنده است و اگر ادامه‌دار باشد، خبر از وجود عارضه‌ای در بدن می‌دهد. درحقیقت، تعریق شبانه می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد و شرایط سنی و جنسی هر فرد می‌تواند در بررسی علت آن تا حدودی کمک‌کننده باشد اما سوال مهم این است که آیا تعریق شبانه، خود یک بیماری جدی است یا علامتی است که ما را به وجود بیماری دیگری هدایت می‌کند؟
در این زمینه با دکتر مجتبی امیری، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه، گفت‌وگو شده که در ادامه می‌خوانید.
: آقای دکتر، تعریق با چه مکانیزمی در بدن ایجاد می‌شود؟
غدد عرق در بدن دو نوع هستند؛ غدد عرق «آپوکرین» که در چین‌های بدن مثل کشاله ران و زیربغل قرار دارند و تحت‌تاثیر فعالیت‌های هورمونی هستند و دیگری غدد عرق «اوکرین» که در تمام بدن با تمرکز بر کف دست و پا و صورت پراکنده شده‌اند. حاصل ترشح این غدد، یک مایع بی‌بو و بی‌رنگ یعنی عرق است. کار غدد عرق تنطیم دمای بدن است، یعنی بدن با مکانیزم‌هایی با افزایش و کاهش تعریق، سیستم داخلی را از نظر دما تنظیم می‌کند.
: تعریق شبانه هم برای تنظیم دمای بدن شکل می‌گیرد؟
یک نوع تعریق داریم به نام «‌هایپرهیدروزه» یا تعریق زیاد سرشتی که در کف دست و پا می‌بینیم، این نوع تعریق وابسته به شرایط روحی و روانی فرد ایجاد شده و سرشتی و ژنتیکی است. درواقع این تعریق با استرس و وضعیت روحی و روانی فرد ارتباط دارد و تابع دمای محیط نیست. سایر تعریق‌ها چه معمولی و چه زیاد، تابع دمای بدن و تغییرات داخلی بدن هستند. یکی از انواع ‌هایپرهیدروز یا تعریق زیاد، تعریق شبانه است. به این صورت که وقتی فرد خواب است، دچار تعریق شدید شده و لباس‌هایش خیس می‌شود. در گذشته که بیماری سل شایع بود، تعریق شبانه را معادل سل می‌دانستند و هر فردی که تعریق شبانه داشت، از نظر بیماری سل بررسی می‌شد ولی امروزه که شیوع بیماری سل کمتر شده، سایر علل هم می‌توانند در تعریق شبانه نقش داشته باشند.
: چه بیماری‌هایی می‌تواند تعریق شبانه ایجاد کند؟
عوامل مختلفی در تعریق شبانه نقش دارند، مثلا استرس و اضطراب همان‌گونه که می‌توانند باعث تعریق کف دست و پا شوند، در خواب هم می‌توانند تعریق شبانه شدید ایجاد ‌کنند.
عامل دیگر، عفونت‌های باکتریال و میکروبی هستند که بیمار را دچار تب می‌کنند، در نتیجه بدن با تعریق زیاد، دمای بدن را متعادل می‌کند.
سومین عامل، بیماری‌های ویروسی مثل سرماخوردگی‌ها هستند که در دسته‌بندی عفونت‌ها قرار می‌گیرند. بیماری‌های ویروسی می‌توانند به‌ویژه در بچه‌ها، تب با درجه بالا ایجاد کرده و به‌دنبال آن، دلیل تعریق شدید شبانه باشند.
گاهی غلظت بالای خون نیز می‌تواند باعث ایجاد تعریق شبانه باشد، چون بدن به‌صورت جبرانی مجبور است فرد را وادار کند آب بنوشد که غلظت خون را پایین بیاورد.
به‌ندرت، فشارخون بالا هم می‌تواند تعریق شبانه ایجاد کند. همچنین دوران بارداری با شیوع کمتر می‌تواند علت تعریق شبانه باشد. علاوه بر این، به‌ندرت در دوره‌های قبل از عادت ماهیانه نیز تعریق شبانه اتفاق می‌افتد. گرگرفتگی در دوران یائسگی را هم می‌توان با تعریق شبانه توجیه کرد.
: آیا بیماری‌های بدخیم مانند سرطان هم می‌توانند تعریق شبانه ایجاد کنند؟
بله، سرطان‌ها به‌ویژه بیماری‌های لنفومی از جمله بیماری‌هایی هستند که گاهی اولین علامت خود را با تعریق شبانه نشان می‌دهند؛ از این‌رو به بررسی بیشتری نیاز دارند. حتی در بیماری‌هایی مثل سکته، اصطلاحا گفته می‌شود بیمار عرق سرد می‌ریزد و این عرق، خیلی تابع دمای بدن نیست و به‌دلیل فشاری که به قلب می‌آید، تعریق اتفاق می‌افتد.
برای کاهش فشار به قلب، به‌صورت واکنشی مقداری از آب بدن دفع می‌شود. در مجموع طیف علل تعریق شبانه زیاد است، ولی سردسته همه این عوامل، عفونت‌ها هستند.
: در کودکان تعریق شبانه به چه علت ایجاد می‌شود؟
در کودکان، دمای بالای محیط و مکانی که در آنجا به خواب رفته‌اند و لباس زیادی که هنگام خواب پوشیده‌اند، می‌تواند علت تعریق شبانه باشد. درواقع، وقتی دمای محیط از حدی بالاتر برود، تعریق اتفاق می‌افتد. البته همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، بیماری‌های ویروسی و عفونی هم می‌توانند در کودکان تب و تعریق شبانه ایجاد کنند.
: کمبود چه ویتامین‌هایی می‌تواند با تعریق شبانه ارتباط داشته باشد؟
کمبود ویتامین‌ها از علل شناخته‌شده برای تعریق شبانه نیست، ولی گاهی کمبود ویتامین B12 و ویتامینD می‌تواند تعریق شبانه ایجاد کند. معمولا اگر فردی ویتامینD خونش پایین باشد و همزمان مشکلات دیگری مثل ریزش مو داشته باشد، آن مشکلات را به کمبود این ویتامین ارتباط می‌دهند.اینکه تعریق شبانه را بتوان اختصاصا با کمبود یک ویتامین ارتباط داد، درست نیست اما معمولا کمبود ویتامین‌های گروه B و D جزو علل تعریق شبانه ذکر شده است.
: آیا اختلالات خواب می‌تواند تعریق شبانه ایجاد کند؟
اختلالات خواب با تعریق شبانه ارتباط مستقیمی ندارند. ضمن اینکه معمولا برای هر بیماری و عارضه‌ای، شایع‌ترین علائم در نظرگرفته می‌شود و نمی‌توان عواملی که تاثیراتشان کمتر و ثابت‌شده نیستند را جزو علائم یک بیماری یا عارضه در نظر گرفت.
در آخر در مورد برخی بیماری‌ها، اصطلاح «ایدیوپاتیک» به کار می‌برند، مثل «تعریق شبانه ایدیوپاتیک» یعنی تعریقی که علتش معلوم نیست یا «خستگی‌های مزمن ایدیوپاتیک» یعنی خستگی‌های مزمنی که علتش شناسایی نمی‌شود بنابراین همیشه عللی وجود دارند که پزشکی امروز نتوانسته ارتباط دقیقی بین آنها پیدا کند و از آنها به‌عنوان ایدیوپاتیک نام می‌برد.
: تعریق شبانه را چگونه می‌توان کنترل کرد؟
تمام عواملی که برای تعریق شبانه اشاره کردیم، منشائی دارند که پزشک موظف است آن علت را شناسایی کند و وقتی علت را درمان کنیم، اصل قضیه برطرف می‌شود. فرض کنید در 40 سال گذشته که بیماری سل شایع بود، درمان تعریق شبانه فقط با درمان سل امکان‌پذیر بود یا کودکی که بیماری تب‌دار دارد، با پایین آوردن تب و درمان بیماری، تعریق شبانه‌اش هم درمان می‌شود یا فردی که سنش بالاست و همزمان کاهش وزن و تعریق شبانه دارد، اولین اقدام باید بررسی بیماری سرطان باشد. بنابراین هر علامت، متناسب با جنس، سن و شرایط فرد، ما را راهنمایی می‌کند تا به سمت تشخیص اصلی هدایت شویم. اگر علت اصلی را برطرف کنیم، تعریق شبانه هم برطرف می‌شود چون تعریق شبانه، سببی است و مشکلی نیست که ماندگار شود، یعنی مشکلی وجود دارد که باید آن را برطرف کنیم./هفته نامه سلامت