تردید در ایمنی نسل جدید داروها

به گزارش شفا آنلاین، این داروها-یعنی ایمونومدولاتورها-موجب بهبود وضعیت بیماران و در مواردی، حتی کند شدن پیشرفت بیماری می‌شوند. با وجود همه این فواید، مصرف ایمونومدولاتورها با نگرانی‌های متعددی همراه است. پتانسیل ایجاد واکنش‌های دارویی ناخواسته، تداخلات دارویی شدید و خطاهای پزشکی در مورد این محصولات قابل‌توجه هستند. بنابراین، در نظر داشتن تمام جوانب روند ارائه دارو-تهیه، ذخیره‌سازی، تجویز، توزیع، مصرف و مانیتورینگ بیمار-مورد نیاز است.

       اختلالات اتوایمیون، به طیف وسیعی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود که به عبارتی ساده، واکنش سیستم ایمنی بدن به اجزای تشکیل‌دهنده خود بدن است. بنابراین تعداد زیادی از داروهایی که برای کنترل این اختلالات مورد استفاده قرار می‌گیرند، المان‌های سیستم ایمنی را مهار یا تحریک می‌کنند. به این گروه داروها، داروهای تنظیم‌کننده ایمنی یا ایمونومدولاتور گفته می‌شود. به‌طور کلی، ایمونومدولاتورها به 2 دسته طبقه‌بندی می‌شوند: مهارکننده‌های ایمنی و محرک‌های ایمنی. در هر دسته، انواع مختلف داروها مطرح هستند که هر کدام مکانیسم اثر و اندیکاسیون مصرف متفاوتی دارند.

       در مورد ایمنی داروها، داروساز باید روی عوارض ناخواسته دارویی و نیز خطاهای تجویز دارویی متمرکز باشد. عوارض ناخواسته غیرمنتظره هستند و به واقع نمی‌توان پیش‌بینی کرد کدام بیمار ممکن است یک عارضه را تجربه کند. به‌عنوان مثال، بدون سابقه قبلی، دشوار است که بتوان گفت کدام بیمار ممکن است یک واکنش بیش حساسیتی به یک مونوکلونال آنتی‌ بادی را تجربه کند. هرچند، اگر در مورد داروی تجویز شده احتمال واکنش‌های اینفیوژن بالاست، این واکنش‌ها را می‌توان با پیش درمانی و شروع اینفیوژن با سرعت کمتر، به حداقل رساند.

       احتمال خطاهای پزشکی، با خرید و ذخیره‌سازی این گروه از داروهای پیچیده شروع می‌شود. شبیه بودن نام‌های گذاشته شده چه از لحاظ نوشتاری و چه از لحاظ خوانش و نیز شباهت بسته‌بندی‌ها، احتمال به اشتباه گرفتن این داروها را بیشتر می‌کند. انستیتو تجویز ایمن دارو (ISMP)، به‌طور مرتب فهرست خود از نام داروهایی که با یکدیگر به اشتباه گرفته می‌شوند به روزرسانی می‌کند و منبع خوبی برای اطلاع از این موارد است.

       یکی از نگرانی‌ها در مورد بیماران دریافت‌کننده ایمونومدولاتورها، خطر عفونت (به صورت اولیه یا فعال شدن مجدد عفونت قبلی) است. مشکلاتی نظیر فعال شدن مجدد ویروس‌های هپاتیت B و C و توبرکلوز خاموش، عفونت‌های مهاجم قارچی، پنوموسیستیس جیرووسی پنومونیا (PJP)، ویروس‌های هرپس، اچ‌آی‌وی و لوکوآنسفالوپاتی مولتی فوکال‌پیشرونده مطرح هستند. پیش از شروع درمان، بیماران باید از نظر عوامل خطرساز یا سابقه مواجهه با پاتوژن‌های مربوطه با این عفونت‌ها بررسی شوند. در شرایطی، درمان پیشگیرانه (تری‌متوپریم-سولفامتوکسازول برای PJP)، درمان همزمان (درمان سل خاموش) یا ایمونیزاسیون قبل از شروع درمان (واکسن زنده زوستر 2 تا 4 هفته قبل از درمان در بیماران مسن‌تر از 60 سال) کمک‌کننده است. در بسیاری از موارد، دستورالعمل‌های قابل استناد برای تصمیم‌گیری در مورد شروع یا ادامه درمان ایمونومدولاتور وجود ندارد و نسبت فایده به ضرر باید در نظر گرفته شود. لوکوآنسفالوپاتی مولتی فوکال پیشرونده، یک بیماری شدید دمیلینه کننده مغز است که توسط ویروس پولیوما ایجاد می‌شود. این بیماری در برخی از دریافت‌کنندگان این گروه داروها گزارش شده است. بنابراین، در مورد تمام بیمارانی که کاندید درمان با ناتالیزوماب هستند، آزمون آنتی بادی مربوط به این ویروس پیشنهاد می‌شود. با هدف پیشگیری از عفونت، باید اطمینان حاصل کنیم که بیماران اخیرا واکسن‌های غیرفعال را برای پیشگیری دریافت کرده باشند (آنفلوانزا و پنوموکوکال). استفاده از واکسن‌های زنده ممنوعیت مطلق ندارد؛ ولی در صورت استفاده از این واکسن‌ها، درمان با ایمونومدولاتورها باید با فاصله 3 ماه متوقف شود. مورد استثناء، بیماری است که کورتیکواستروئید دریافت می‌کند.

       اطلاع از تداخلات دارویی و هشدارهای مطرح برای هر دارو نیز مهم است. تجویز همزمان چندین ایمونومدولاتور به‌طور کلی توصیه نمی شود (استثناء در مورد کورتیکواستروئیدها را به خاطر بسپارید). انتقال صحیح ایمونومدولاتور و تحویل آن به بیمار برای پرهیز از آلودگی شغلی کادر درمانی و حفظ کیفیت دارو ضروری است. دستورالعمل‌های بین‌المللی در مورد انتقال ایمن داروهای ایمونومدولاتور، با هدف پرهیز از آلودگی‌های شغلی وجود دارد. به علاوه، در مورد داروهای گروه «ماب»، نیازمند انتقال با احتیاط و بدون برهم‌زدن دارو هستیم؛ تا از ایجاد فوم و بر‌هم خوردن کیفیت دارو جلوگیری شود.

       اما در مورد مصرف دارو، موارد احتیاط متعددی مطرح است. به‌عنوان مثال، فینگولیمود با برادی‌کاردی متعاقب اولین دوز مصرف مرتبط است و به بیش از 6 ساعت تحت‌نظر بودن نزدیک بیمار پس از شروع دارو نیاز است. در مورد داروهایی که به صورت زیرجلدی تجویز می‌شوند، درد و التهاب محل تزریق مطرح است. بلوک‌کننده‌های فاکتور نکروز تومور-آلفا، نظیر آدالیموماب (Adalimumab) و اتانرسپت (Etanercept) با بیش از 10 هزار مورد واکنش محل تزریق در خلاصه گزارش منتشر شده از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا همراه است. واکنش سریع محل تزریق بلافاصله پس از مصرف زیرجلدی گلاتیرامر (Glatiramer)، به دفعات ثبت شده است. پرستاران و بیماران باید در مورد روش‌های موجود برای به حداقل رساندن واکنش‌های محل تزریق آموزش ببینند. تغییر محل تزریق در هر بار، استفاده از کمپرس سرد یا گرم و تجویز در حجم‌های اندک از جمله راهکارهای پیشنهادی هستند. مورد دیگر، واکنش‌های مربوط به اینفیوژن دارو در مورد تجویز داخل وریدی ایمونومدولاتورهاست (واکنش‌هایی نظیر سردرد، کهیر، تب، لرز، افت فشارخون، برادی‌کاردی، تاکی کاردی و آنافیلاکسی). داروهایی که برای مدیریت این عوارض ناگهانی کاربرد دارند باید آماده در کنار بیمار باشند. پیش درمانی با داروهای گروه آنتی‌هیستامین‌ها، تب‌برها، ضداستفراغ‌ها و ضددردها ممکن است بسته به نوع داروی مصرفی و سوابق قبلی بیمار لازم شود. کند کردن سرعت اینفیوژن، واکنش‌ها را کم می‌کند. البته در مورد واکنش‌های شدید، قطع مصرف دارو تنها چاره است.
2016 ,US.Pharmacist