دیپلماسی سلامت ، پلی بین ایران و جهان

به گزارش شفا آنلاین،  موضوع سلامت ازجمله موضوعات مهم در دولت رئیس‌جمهور روحانی بوده است. وی نشان داده با اجرای طرح تحول سلامت که قرار است 52درصد از هزینه‌های درمان را اشخاص بپردازند، به فکر برداشتن قدم‌های جدی است .

 هفته گذشته، نشریه لنست به جزیره کیش در ایران دعوت شد تا نگاهی بر تحقیقات سلامت در این کشور داشته باشد و در جلسه‌ای که برای تحقیق مشترک دانشگاه لندن و دانشگاه علوم پزشکی ایران برپا شده بود، شرکت کند. این کارگروه با عنوان –اهداف سالم برای مردمان سالم: دستیابی به اهداف توسعه پایدار و پوشش سلامت همگانی- همکاری‌های اولیه بین محققان بریتانیایی و ایران و سایر مناطق اطراف را سرعت می‌بخشد.

ایران از قرن پنجم ق.م دارای سابقه‌ای غنی در پزشکی و بهداشت عمومی است. به‌رغم تحریم‌ها در چند سال گذشته، ایران توانسته است دستاوردهای چشمگیری در سلامت به‌دست آورد که ظرفیت بالا در تحقیقات پزشکی از آن جمله به شمار می‌روند. کاهش مرگ و میر نوزادان از 123 مورد در هر 100هزار تولد در سال 1990 تا 25 مورد در سال 2015، مهار مالاریا و تراخم و راه‌اندازی نظام بهداشت و درمان اولیه از دستاوردهای چشمگیر چندساله اخیر ایران است.

 تعداد دانشجویان دانشگاه‌ها در 30 سال گذشته در ایران 13برابر شده است که 60درصد آنها را زنان تشکیل می‌دهند. با این حال، دولت با چالش‌های متعددی در امر بهداشت و درمان روبرو است: جمعیت درحال پیر شدن، بار روزافزون بیماری‌های غیرواگیردار، اعتیاد جوانان، بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و جمعیت عظیم پناه‌جویان، حدود 5/1میلیون نفر که اغلب از افغانستان آمده‌اند. 70درصد از مردم ایران اکنون در شهرها زندگی می‌کنند و کشور به‌طور مداوم گرفتار مشکل کمبود منابع آبی است.

استراتژی دیپلماسی سلامت
       درحالی‌که به نظر می‌رسد روابط جهانی با ایران در پی توافق هسته‌ای در نقطه عطفی به سر می‌برد و در حال بهتر شدن است، ایران موافقت کرده امکانات و ظرفیت‌های هسته‌ای خود را در ازای لغو کردن تحریم‌های بین‌المللی طولانی‌مدت محدود کند، اما هنوز نمی‌توان مطمئن بود که آیا کنگره آمریکا این شرایط را می‌پذیرد یا نه. در این موقعیت ما پیشنهاد می‌کنیم در زمانی که دیپلماسی‌های رسمی متزلزل است، دیپلماسی بهداشت جهانی می‌تواند وسیله‌ای برای ترویج تعامل و زمینه‌های مشترک باشد.
بهتر است موسسات علمی در همکاری‌های آموزشی و پژوهشی با همتایان ایرانی فعالیت بیشتری داشته باشند. چراکه این موسسات توانایی افزایش ایجاد روابط پایدار را دارند.

       همان‌طور که دیپلماسی ورزشی در طول زمان برای ترویج روابط دوستانه بین‌الملل مختلف استفاده شده است، دیپلماسی بهداشت جهانی هم به‌طور فزاینده به‌عنوان یک پلتفرم بی‌طرف برای کاهش تنش بین کشورهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که ممکن است در یافتن زمینه‌های مشترک دچار مشکل باشند. ماموریت اخیر غیررسمی بین پژوهشگران سلامت ایران و امریکا در دانشگاهی در آلبانی و همچنین در دانشگاه ایالتی نیویورک (UA-SUNY) یکی از همین مثال‌هاست. پس از 18 ماه مذاکره، در ماه مه سال 2015، ریاست دانشگاه ایالتی نیویورک، رابرت جونز با دعوت از علی جعفریان و غلامرضا اصغری، روسای دانشگاه‌های علوم‌پزشکی تهران و اصفهان با یک سفر یک‌هفته‌ای به نیویورک، با هر دو تفاهمنامه رسمی امضا کرد.

این بازدید نخستین بار در بیش از 35 سال گذشته بود که یک دانشگاه آمریکایی رسما میزبانی یک هیات نمایندگی از روسای دانشگاه‌های ‌پزشکی ایران را به عهده داشته است و این در حالی است که در حال حاضر هیچ کانال رسمی برای ارتباط بین ایالات‌متحده و ایران وجود ندارد.

       نتیجه این دیدار و محتوای تفاهمنامه یک توافق مشترک رسمی بین دانشگاه‌های علوم‌پزشکی ایران و ایالات‌متحده بود که فرصتی به وجود می‌آورد که اعضای هیات علمی و محققان با همتایان خود در دانشگاه‌ها با برگزاری گردهمایی‌ها و سخنرانی‌های علمی در ایران و آمریکا دیدارهای متعددی داشته باشند. این سفر تاریخی نشان‌دهنده دو نوع دیپلماسی بهداشت جهانی- دیپلماسی غیررسمی و چندجانبه است. همچنین و بالقوه می‌تواند به یک شکل سوم با تعهد بیشتر منجر شود: دیپلماسی اساسی (core diplomacy) یا مذاکرات میان ملت‌ها که برای حل اختلافات و عملی کردن توافقات رسمی به کار می‌رود.

       امید این می‌رود که این نوع از دیپلماسی غیررسمی فضای سیاسی کشورها را با استفاده از زمینه‌های مشترک علمی به‌عنوان پایه‌ای برای تبادل برای مذاکرات رسمی فراهم کند.

       هدف نهایی از این همکاری دوجانبه غیررسمی بهبود فرآیند آموزش سیاست‌ها از طریق مبادله دوطرفه بهترین ایده‌ها و رویکردهاست. ایران موفقیت‌های بسیاری در بهداشت عمومی داشته است که ایالات‌متحده آمریکا و دیگر کشورها می‌توانند از آن استفاده کنند. ایران یک شبکه گسترده از خانه‌های بهداشت و بهداشت‌یاران دارد که می‌توانند دسترسی گسترده به امکانات درمانی را حتی در مناطق روستایی فراهم کند.

       ایالت می‌سی‌سی‌پی به‌تازگی از مدل ایران برای توسعه مدل روستایی مراقبت‌های اولیه درمانی استفاده کرده است که بر اساس مدل خانه‌های بهداشت ایران بوده است. ایران همچنین در میان کشورهای کم‌درآمد و درآمد متوسط بیشترین میزان استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری را دارد و توانسته است برنامه‌های کاهش آسیب (harm reduction) ناشی از HIV را در کشور اجرا کند و این در حالی است که جمعیت مصرف‌کنندگان مواد مخدر به‌صورت تزریقی در ایران بیش از امریکاست. کلینیک‌های مثلثی در حال حاضر در 67 شهر ایرانی و 57 زندان وجود دارد که خدمات متنوع پیشگیری و درمان یکپارچه‌شده HIV، بیماری‌های آمیزشی و سوءمصرف مواد را ارائه می‌دهد. این مدل در سال 2004 بهترین روش درمانی توسط سازمان جهانی بهداشتشناخته شده است.

       هم‌زمان، پژوهشگران ایرانی می‌توانند از تجربه محققان آمریکایی استفاده کنند. پیش از انقلاب، ایران مدل آموزش پزشکی آمریکا را در برنامه‌های درسی آموزش پزشکی خود استفاده می‌کرد و از آنجا‌ که استادان برجسته ایرانی زیادی در امریکا آموزش‌دیده بودند پس از انقلاب نیز همین شیوه گسترش پیدا کرد.
گشوده شدن تدریجی روابط در هر دو طرف در اواخر دهه 1990 یک فضای سیاست‌گذاری را برای تجدید همکاری به وجود آورد.

در همین زمان بسیاری از محققان HIV ایرانی مقیم ایالات‌متحده به کشور بازگشتند تا روابط دانشگاهی را از نو شروع کنند. عمدتا از این طریق بود که بسیاری از رویکردهای کاهش آسیب، مانند برنامه‌های تبادل سرنگ به ایرانیان معرفی شد. هم اکنون ایران پوشش وسیع‌تری از سرنگ‌های پاک را نسبت به امریکا یا کانادا برای جمعیت خود فراهم می‌کند. تبادل علمی در سال‌های اخیر مجددا کاهش پیدا کرده است. بازدید مقامات دانشگاهی ایران در پی پایان دادن به این رکود است. در بازگشت هیات نمایندگان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و همچنین استادان دانشگاه‌های علوم‌پزشکی ایران، آنان عکس‌هایی از سفر خود به همراه گزارش منتشر کردند که در زمان تصویب سیاست‌گذاری‌های رسمی دولت یادآوری برای همکاری‌های مشترک دو کشور باشد.

       در این راستا، پزشکان ایرانی و آمریکایی و محققان بهداشت عمومی به‌عنوان سفیران بهداشت جهانی نقش بسزایی دارند تا اولین قدم‌ها را در جهت حرکت از سوی و دیپلماسی‌های غیررسمی به سمت دیپلماسی‌های نهادی پیش ببرند. از بعضی جهات، وجود همین دیپلماسی‌های نرم می‌تواند بسیار بیش از قدرت‌های سخت مانند ارتش و تحریم‌ها در عادی‌سازی روابط کشورها موثر باشند. دیپلماسی بهداشت جهانی می‌تواند با به‌کارگیری اهداف مهم نمادین و ارائه زمینه‌های علمی بی‌طرف به ارتقای تبادل و تفاهم کمک کند و به کشورها اجازه دهد که از تفاوت‌ها در ارزش‌های اساسی چشم‌پوشی کنند.

به‌عنوان‌مثال در سال 1971 گروه ورزشی تیم تنیس آمریکا با تیمی چینی دیداری داشتند که زمینه‌ای را فراهم کرد تا در همان سال رئیس‌جمهور وقت امریکا، ریچارد نیکسون، به چین سفر کند، بنابراین همان‌طور که آنچه بعدها سیاست پینگ‌پونگی نامیده شد، دیپلماسی سلامت هم می‌تواند راه‌های زیادی برای ارتباط بین کشورها باز کند و حصارهای منافع شخصی کشورها را در هم بشکند.

درحالی‌که سرنوشت گفت‌وگوهای رسمی هسته‌ای در حالت تعلیق قرار دارد، ماموریت غیررسمی کارشناسان بهداشتی دانشگاهی از هم اکنون بر سیاست‌گذاری بهداشتی رسمی دولت تاثیر می‌گذارد. ما اعلام می‌کنیم که ما در این زمینه منافع متضادی نداریم.سپید
Lancet, December 2015