رئیس انجمن علمی مامایی ایران:
جمعیت با دستور زیاد نمی شود
ناهید خداکرمی اظهار کرد: حرکت و توسعه جمعیت در جامعه‌ای که امید اجتماعی افزایش پیدا کرده و رفاه اجتماعی وجود دارد، افزایش پیدا می‌کند. با مداخله در امور پزشکی و منع استفاده از یک‌سری امکانات برای مادران و خانواده‌ها نمی‌توان به کاهش رشد جمعیت پایان داد.
کد خبر: ۲۷۱۷۴۴
تاریخ: ۲۹ دی ۱۳۹۹ - ۱۴:۵۷
شفاآنلاین>سلامت>غربالگری یک فرصت برای خانواده است.پدیده جمعیت در هر کشوری همواره به عنوان یکی از موضوعات مورد توجه سیاسیون، اقتصاددانان، جامعه‌شناسان و متخصصان سلامت بوده و هر یک از منظری تخصصی به آن می‌پردازند. کند شدن آهنگ رشد جمعیت در سال‌های اخیر و کاهش فرزندآوری و همزمان پا به میان سالی گذاشتن دهه‌شصتی‌‌ها، نگرانی‌های زیادی را در جامعه ایجاد کرده است. اما در این میان هر از گاهی طرح‌هایی نیز از سوی نهادهای قانون‌گذار به تصویب می‌رسد. در این روزها هم طرح حذف «غربالگری اجباری ژنتیک از سوی پزشک» در مجلس شورای اسلامی پیشنهاد شده که با واکنش‌های مختلفی روبه‌رو شده است.
به گزارش شفاآنلاین: با ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت در سال 93 موضوع افزایش جمعیت هدفمند شد. «ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیّت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی»، «اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به‌ویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و تقویت نهادها و موسسات حمایتی ذی‌ربط»، «تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش‌های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزند پروری با تاکید بر آموزش مهارت‌های زندگی و ارتباطی و ارائه خدمات مشاوره‌ای بر مبنای فرهنگ و ارزش‌های اسلامی- ایرانی و توسعه و تقویت نظام تامین اجتماعی، خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی در جهت سلامت باروری و فرزندآوری»، «ارتقاء امید به زندگی، تامین سلامت و تغذیه سالم جمعیّت و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، به‌ویژه اعتیاد، سوانح، آلودگی‌های زیست محیطی و بیماری‌ها»، «فرهنگ سازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تامین سلامت و نگهداری آنان در خانواده و پیش‌بینی ساز و کار لازم برای بهره‌مندی از تجارب و توانمندی‌های سالمندان در عرصه‌های مناسب»، «رصد مستمر سیاست‌های جمعیّتی در ابعاد کمّی و کیفی با ایجاد ساز و کار مناسب و تدوین شاخص‌های بومی توسعه انسانی و انجام پژوهش‌های جمعتی و توسعه انسانی» وظایفی هستند که بر عهده وزارت بهداشت گذاشته شده است. تا پیش از این تاریخ، وزارت بهداشت به همراه سازمان بهزیستی کشور به عنوان متولی کاهش معلولیت در کشور در جهت سلامت باروری، غربالگری‌های پیش از بارداری و حین بارداری را در دستور کار خود قرار بودند.
یک توئیت جنجالی
در روزهای گذشته توئیتی از جانب رئیس شورای اجتماعی زنان کشور در این مورد خبرساز شد. کبری خزعلی در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «عرض تبریک به مادران و پرسنل خدوم وزارت بهداشت، بالاخره با تلاش برخی از نمایندگان انقلابی مجلس، اجبار به غربالگری توسط مادر و پزشکان با تجویزهای غیراستاندارد و غیرمتقن علمی (که باعث قتل جنین می‌شد) برداشته شد. حالا دیگر هیچ پزشک و مادری مجبور به غربالگری و کشتن جنین نیست.»
انتشار این توئیت واکنش‌های بسیاری را بر انگیخت تا جایی که وی توئیت خود را پاک کرده و در توضیح گفته‌های خود اظهار کرد: «برخی پزشکان به خاطر این که اجازه سقط نمی‌دهند و تصمیم به قتل نمی‌گیرند، مجازات می‌شوند. حالا ما می‌خواهیم مجازات پزشکان حذف شود و قطعا بدانید این طرح برای دفاع قاطع از پزشکان است.»
در همین راستا حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز اظهار کرد: «مجلس شورای اسلامی هیچ مصوبه‌ای در این زمینه ندارد.» وی افزود: بحث در این باره در کمیسیون ویژه جمعیت و تعالی خانواده طرح شده، اما هنوز این تصمیم گرفته نشده است. این مساله در حد پیشنهاد این است که اجبار به این مساله حذف شود، اما مادرانی که مایل به انجام این کار هستند یا دکتر متخصص برای آنها چنین امری را لازم می‌داند کماکان می‌توانند غربالگری را انجام دهند.»
وزارت بهداشت غربالگری را اجبار نکرده است
کیانوش جهانپور مدیرکل روابط عمومی وزارت بهداشت نیز در یک رشته تویت اظهار کرد: «وزارت بهداشت به عنوان تولیت سلامت در قبال تولد کودکان سالم و سلامت نسل آینده، خود را مسئول می‌داند. غربالگری بیماری‌های ژنتیکی که برپایه شواهد علمی و فناوری‌های موجود، پیشگیری از آن میسر باشد، سیاستی در راستای ارتقای سلامت عمومی است.»
وی افزود: «همزمان وزارت بهداشت خود را در قبال سیاست‌های کلان جمعیت و مقابله با پدیده سقط غیرقانونی و غیرعلمی نیز متعهد می‌داند.»
جهانپور تاکید کرد: «غربالگری بیماری‌های ژنتیکی جنین هیچگاه اجباری نبوده و دستورالعمل وزارت بهداشت در این رابطه با مشارکت آگاهانه و داوطلبانه والدین، عملی شده و البته نقش موثری در کاهش موارد تولید بیماری‌های ژنتیکی از جمله سندرم داون و نظایر آن داشته و خواهد داشت. همه در قبال جمعیت و سلامت جمعیت در چارچوب دستاورد‌های دانش نوین بشری مسئولیم، نه یک کلمه بیش و نه یک کلمه کم.» جهانپور در این رابطه به روشنی توضیح می‌دهد که این مساله هیچگاه به صورت اجبار نبوده است.
غربالگری، فرصتی برای خانواده
در همین رابطه رئیس انجمن علمی مامایی کشور در واکنش به طرح حذف اجبار به غربالگری در مجلس شورای اسلامی گفت: «از ده دوازده سال قبل که موضوع کاهش نرخ باروری در کشور مطرح شد، راهکارهایی برای افزایش جمعیت مطرح شده که متاسفانه همه آنها به صورت دستورالعمل‌های سطحی و بر مبنای منع کردن ارائه برخی از خدمات مانند غربالگری جنین مطرح میشود.»
ناهید خداکرمی اضافه کرد: «هیچ یک از این راه حل‌ها برای ما جمعیت نمی‌سازد. حرکت و توسعه جمعیت در جامعه‌ای که امید اجتماعی افزایش پیدا کرده و رفاه اجتماعی وجود دارد، افزایش پیدا می‌کند. با مداخله در امور پزشکی و منع استفاده از یک‌سری امکانات برای مادران و خانواده‌ها نمی‌توان به کاهش رشد جمعیت پایان داد.» وی تاکید کرد: «جمعیت با دستور و بخشنامه افزایش پیدا نمی‌کند.»
رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران ادامه داد: «برخی در دفاع از این طرح می‌گویند در غربالگری ممکن است برخی جنین‌های سالم از بین برود و یا جنین‌هایی با نقص ساده حذف شوند در حالیکه چنین نیست.»
وی افزود: «جدا از اینکه بحث کنیم غربالگری لازم است یا نه - که به نظر من لازم است و سه مورد از ناهنجاری‌هایی که باعث عسر و حرج خانواده میشود را تشخیص می‌دهد- اما طرح این مسائل برای افزایش جمعیت یک بیراهه بزرگ و پاک کردن صورت مسئله در کشور است.»
رئیس انجمن مامایی تصریح کرد: «بسیاری از قوانین اجتماعی ما خود مانع ازدواج و فرزندآوری است. همه اینها در کند شدن آهنگ رشد جمعیت ممکن است نقش داشته باشند. نماینده‌های مجلس باید عمیق‌تر به چرایی کاهش نرخ باروری بیندیشند و به سمت اصلاح برخی قوانین و مسائل اجتماعی توجه کنند.»
خداکرمی با بیان اینکه پزشکان و متخصصان باید بگویند غربالگری وجود داشته باشد یا خیر، گفت: «غربالگری فرصتی برای خانواده است و نباید این فرصت از خانواده‌ها سلب شود. ضمن اینکه قبول انجام غربالگری در حال حاضر به عهده مادر است. پزشک و ماما در این خصوص به مادر توصیه می‌کنند که انجام بدهند اما مادر خود تصمیم می‌گیرد که این کار را انجام دهد یا خیر؟»
وی یادآور شد: «در حال حاضر اگر مادر نخواهد، اجباری در انجام غربالگری وجود ندارد. گرچه در روند حمایت از مادر و مشاوره‌های لازم در قبل و بعد از غربالگری مشکلاتی وجود دارد که لازم است اصلاح شود و تیم درمان برای تشریح مراحل مختلف وقت کافی اختصاصی دهد اما حق مادر است که بداند می‌خواهد فرزند معلول خود را به دنیا بیاورد یا نه؛ چرا که بزرگ کردن فرزند معلول علاوه بر هزینه بر نظام سلامت، سبب عسر و حرج مادر و خانواده میشود و او باید تصمیم بگیرد که در نهایت می‌تواند فرزند خود را نگهدارد یا نه.»
خدا کرمی در پایان تاکید کرد: «قوانین حمایتی لازم الاجرا از مادر و کودک و خانواده می‌تواند اثر بخش باشد.»
غربالگری و پیشگیری از معلولیت
از سوی دیگر افروز صفاری‌فر، معاون پیشگیری از معلولیت سازمان بهزیستی کشور نیز با بیان اینکه سازمان بهزیستی برای پیشگیری از معلولیت‌ها، برنامه غربالگری‌های بینایی، شنوایی و ژنتیک را در دست انجام دارد، به خبرنگار سپید گفت: «سازمان بهزیستی برای برنامه‌های غربالگری هیچ اجباری ندارد. این برنامه به خانواده‌ها معرفی میشود و خانواده به طور آگاهانه آن را انتخاب می‌کند. حتی برای ازدواج‌های فامیلی و یا خانواده‌های دارای معلول نیز اجباری وجود ندارد و فقط غربالگری به آنها توصیه میشود که باتوجه به اینکه خانواده دارای فرد معلول است، غربالگری ژنتیک را انجام دهند.»
وی یادآور شد: «برای خانواده‌های دارای سه معلول به بالا کار مشاوره و آزمایشات توسط سازمان بهزیستی انجام شده تا بانک اطلاعاتی از مشکلات ژنتیک داشته باشیم. همچنین اجرای این برنامه برای خانواده‌های دارای دو معلول نیز در دست انجام است و به زودی شروع خواهد شد.»
معاون پیشگیری از معلولیت‌های سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: «پیشگیری از معلولیت‌ها به وسیله غربالگری ژنتیک از سال ۱۳۷۶ شروع شده است. در مجموع تعداد مشاوره‌هایی که تاکنون در این زمینه انجام شده یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر است.»
وی تاکید کرد: «بیماری‌های ژنتیکی قابل درمان نیستند، ولی قابل پیشگیری یا کنترل هستند و از آنجا که بزرگترین و مهم‌ترین سرمایه هر کشوری داشتن فرزندانی سالم، باهوش و خلاق برای نسل آینده است، پیشگیری از معلولیت‌های ناشی از اختلالات ژنتیکی از کارهای جدی در جهت سالم‌سازی نسل آینده و فرزندانمان محسوب میشود.» صفاری تاکید کرد: «مشاوره پزشکی و ژنتیک ساده‌ترین، در دسترس‌ترین، ارزان‌ترین و در عین حال موثرترین روش پیشگیری از معلولیت‌ها و ناهنجاری‌های مادرزادی است و از طرفی دیگر با مشاوره ژنتیک و تشخیص معلولیت مادرزادی با دلایل غیر‌ژنتیک، نگرانی پدر و مادر از داشتن دوباره فرزند معلول برطرف شده و به فرزندآوری آنان کمک می‌کند.»سپید