جنگ‌های جدید؛ کشتار بیشتر یا خسارت اقتصادی ؟

شفاآنلاین»سیاسی» در جنگ‌های جدید از حملات دقیق در مقابل تخریب گسترده بهره بیشتری می برند. در جنگ‌های قدیمی بمباران‌های گسترده (نظیر جنگ جهانی دوم، جنگ ویتنام و دفاع مقدس هشت ساله ایران در برابر عراق) باعث مرگ گسترده غیرنظامیان می‌شد در جنگ‌های جدید مهمات هدایت‌شونده دقیق (مانند حملات پهپادی ایالات متحده) کشتار هدفمند و ترورهای هدفمند را ممکن می‌سازند (مثلاً حمله منجر به شهادت سردار سلیمانی در دیماه ۱۳۹۸). همچنین جنگ سایبری و زیرساختی رواج دارد. حملات به شبکه‌های برق، بانک‌ها و تأسیسات نفتی و هسته ای (مانند حمله استاکس‌نت به تاسیسات ایران) باعث خسارت اقتصادی بدون کشتار مستقیم نیز می‌شوند.
در جنگ های جدید سلاح‌های خودکار (پهپادها، ربات ها) و پهپادهای ارزان و مانند پهپاد های شاهد ایران، TB2های ترکیه امکان جنگ بدون به خطر انداختن خلبانان فراهم می‌کنند. به این ترتیب جنگ ها با کاهش تلفات نظامی ، می توانند حتی طولانی‌تر نیز بشوند (مثلاً جنگ اوکراین).
موشک‌های مافوق صوت و جنگ فضایی و حملات به زیرساخت‌های حیاتی (سدها، نیروگاه‌های هسته‌ای) هم باعث مرگ و میر جمعی و هم فروپاشی اقتصادی میشود.
آیا جنگ جدید بیشتر کشنده است یا بیشتر آسیب‌زننده؟ جنگ سایبری کشتار کم تر (مگر اینکه بیمارستان‌ها هدف قرار گیرند) ولی خسارت شدید مالی (بانک‌ها، شبکه‌های انرژی) ایجاد می کند. به کار گیری پهپادها و هوش مصنوعی هم تلفات بالا و هم خسارت مالی زیاد (کارخانه‌ها، پالایشگاه‌ها) ایجاد می کند. موشک‌های مافوق صوت در صورت استفاده در شهرها تلفات بسیار زیاد و خسارت های مالی فاجعه‌بار ( با هدف گیری زیرساخت‌های راهبردی) ایجاد می کنند.
می توان گفت که اگر جنگ‌های جدید «محدود» و کوتاه مدت بمانند (بدون استفاده از سلاح هسته‌ای، با استفاده محدود از حملات سایبری/پهپادها ) خسارت اقتصادی غالب خواهد بود . مرگ و میر ممکن است به دلیل فناوری دقیق کمتر از جنگ‌های قرن بیستم باشد. در تشدید درگیری نظامی مثلا با بهره گیری از موشک های هایپرسونیک، حملات مبتنی بر هوش مصنوعی، سلاح‌های هسته‌ای به ویژه در مناطق مسکونی ، هم کشتار و هم آسیب اقتصادی به شدت افزایش می‌یابد.
توجه شود که یک جنگ سایبری بین ایالات متحده و چین می‌تواند تجارت جهانی را به شدت تخریب کند (بیش از ۱۰ تریلیون دلار ضرر) و میلیون‌ها نفر را نیز به کام مرگ بکشاند. در بیشتر درگیری‌های آینده نزدیک، فناوری جدید آسیب اقتصادی بیشتری نسبت به کشتار جمعی ایجاد خواهد کرد – مگر اینکه جنگ هسته‌ای یا کاملاً خودکار شود . با این حال، خطر تشدید سریع (تصمیم‌گیری هوش مصنوعی، حملات مافوق صوت) به این معنی است که پتانسیل کشتار هنوز هم بسیار زیاد است. کاربرد فناوری های پیشرفته از سوی ارتش متجاوز اسراییل در تجاوز ۱۲ روزه به ایران موجب تشدید تلفات انسانی -۹۳۵ شهید – شد. تشدید جنگ‌های ناشی از هوش مصنوعی می‌تواند جنگ‌ها را هم از نظر اقتصادی مخرب‌تر و هم مرگبارتر کند، به ویژه وقتی سامانه های خودکار آفندی، پدافند های کشور مورد هجوم را از کار بیاندازند. این مورد نیز یکی از دلایل آسیب های وارده بیشتر به ما به ویژه تلفات انسانی بالای هموطنانمان در تجاوز نظامی اسراییل بود.
با افزایش فراوانی و انواع در حال تکامل سوانح انسان ساخت و اثرات اقتصادی فزاینده سوانح، بهبود مدیریت ریسک، مقررات سختگیرانه‌تر و همکاری بین‌المللی برای کاهش پیامدهای نامطلوب حوادث صنعتی الزامی است. طی سی و پنج سال اخیر و از سال ۱۹۹۰، جنگها دستخوش تحولات قابل توجهی شده اند که ناشی از پیشرفت‌های فناورانه ، تغییرات ژئوپلیتیکی و تکامل دکترین‌های راهبردی است. این تغییرات هم بر تکنیک‌های به کار رفته در جنگ و هم بر ماهیت و میزان خسارات وارده اثر گذاشته است. یکی از برجسته‌ترین تغییرات، افزایش اتکا به فناوری‌های پیشرفته است. استفاده از مهمات هدایت‌شونده دقیق (PGM)، وسایل نقلیه هوایی بدون سرنشین (پهپاد ) و جنگ سایبری به طور فزاینده‌ای رایج شده است .ماهیت جنگ نیز به سمت درگیری‌های نامتقارن و جنگ ترکیبی تغییر کرده است. درگیری‌های نامتقارن شامل جنگجویانی با توانایی‌های نظامی نابرابر است که اغلب با بازیگران غیردولتی، شورشی شناخته می‌شوند. جنگ ترکیبی، تاکتیک‌های نظامی متعارف را با جنگ نامنظم، حملات سایبری، کمپین‌های اطلاعات نادرست و فشار اقتصادی ترکیب می‌کند. این اشکال درگیری اغلب طولانی‌تر و پیچیده‌تر هستند و تشخیص بین جنگجویان و غیرنظامیان را دشوار می‌کنند و پتانسیل تلفات غیرنظامیان را افزایش می‌دهند.
انواع سلاح‌های مورد استفاده و خساراتی که وارد می‌کنند نیز تکامل یافته‌اند. در حالی که سلاح‌های متعارف همچنان در حال استفاده هستند، سلاح‌های پیشرفته، از جمله موشک‌های هدایت شونده کروز، سلاح‌های مافوق صوت و سیستم‌های دفاع هوایی پیشرفته، گسترش یافته‌اند. موشک‌های کروز هدایت‌شونده، ارتفاع پایین و دقیق هستند. موشک‌های بالستیک غیر هدایت‌شونده، پرسرعت، دوربرد و دارای مسیر مرتفع هستند.توسعه فناوری‌های جدید تسلیحاتی، پتانسیل مخرب جنگ را افزایش داده است. استفاده از سلاح‌های انفجاری در مناطق پرجمعیت باعث تلفات قابل توجه غیرنظامیان و خسارت به زیرساخت‌ها شده است . اثرهای محیط زیستی جنگ نیز به یک نگرانی رو به رشد تبدیل شده است، به طوری که استفاده از اورانیوم ضعیف شده، سلاح‌های شیمیایی و تخریب منابع طبیعی باعث آسیب‌های محیطی طولانی مدت می‌شود .
استفاده از رسانه‌های اجتماعی و سایر پلتفرم‌های دیجیتال نیز نحوه درک و تجربه درگیری‌ها را تغییر داده است، به طوری که گزارش‌دهی در لحظه در تلویزیون های خبری و ماهواره ای و گسترش اطلاعات در شبکه های اجتماعی بر افکار عمومی و واکنش‌های سیاسی اثر می‌گذارد. به همین دلیل نقش جنگ روانی نیز به سرعت تغییر کرده و عملا عرضه جنگ روانی و تبلیغاتی تمامی عرصه های نوین را در نوردیده است.