اخلاق چگونه در جامعه پزشکی نهادینه می‌شود؟

به گزارش شفا آنلاین،به نقل از سپید یکی از دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان درباره این واحد درسی می‌گوید: «برنامه کشوری مناسبی برای این درس طراحی شده اما متاسفانه اجرای آن به محیط دانشگاه و استادان هر دانشگاه بستگی دارد.»

 به گفته نیما قاسمی در دانشگاه اصفهان این درس به سه قسمت تبدیل می‌شود.« ترم 6 و 9 به شکل دو واحد و نیم واحد دیگر هم در دوره انترنی ارائه می‌شود.» به عقیده او این واحد درسی مشکلاتی به همراه خود دارد.«اخلاق حرفه‌ای یک علم است ولی برخی هنوز از آن تصور منبر، موعظه و مودب بودن را دارند.»

اخلاق پزشکی باید هر ساعت تدریس شود
       غلامعلی عکاشه رئیس انجمن ارتوپدی ایران، درباره این واحد درسی می‌گوید: «اخلاق پزشکی یک واحد صوری در دانشگاه است. آن زمانی که ما دانشجو بودیم درسی به اسم اخلاق پزشکی نداشتیم.» او تدریس اخلاق پزشکی در قالب چند واحد دانشگاهی را کار غلطی می‌داند و اعتقاد دارد اخلاق پزشکی باید ریشه‌ای باشد و هر روز و هر ساعت تدریس شود.

       عضو هیات مدیره جامعه جراحان ایران با بیان اینکه اخلاق پزشکی باید نهادینه شود و به‌جای تکیه بر گفتار، کلاس و امتحان با رفتار عملیاتی اساتید آموزش داده‌شود، می‌افزاید: «ما در گذشته چیزی به اسم اخلاق پزشکی نداشتیم اما خود پزشکان برای ما الگوهایی بودند که اخلاق را برایمان نهادینه کردند. اگر امروزه اخلاقی از پزشکی باقی‌مانده‌ نشات‌گرفته از زمانی است که نه واحدی به نام اخلاق پزشکی بود و نه درس یا امتحانی. ما با نگاه به استاد نوع رفتار او با مردم، همکار و دانشجو را الگو قرار می‌دادیم.»

       این استاد پیشکسوت پزشکی معتقد است امروزه نه‌تنها اخلاق پزشکی بلکه همه اخلاق در همه رشته‌ها و در همه کشورها سقوط کرده‌است. عکاشه دراین‌باره توضیح می‌دهد: «اگر اخلاق حاکم‌باشد حتی جنگ هم اخلاقی می‌شود. در جنگ اول و دوم و جنگ‌های کلاسیک اخلاق رعایت می‌شد؛ اما امروز در جهان هیچ‌چیز در جای خودش قرار ندارد و تروریسم جای جنگ را گرفته‌است.» او می‌گوید: «امروزه مرزهای این بی‌اخلاقی به پزشکی رسیده‌است. همه این بی‌اخلاقی‌ها منشا اجتماعی و اقتصادی دارند. اگر شرایط اقتصادی و اجتماعی انگیزه زندگی اجتماعی را بالا ببرد ستون‌های اخلاق نیز استوار باقی می‌مانند.»

       عکاشه پیش از این گفته‌بود که طبق بررسی انجمن ارتوپدی دست در عرض یک سال، بیشتر شکایات پزشکی، به حوزه درمان مربوط نبوده بلکه شامل رفتار پزشک، چه با بیمار و چه با پرستار بوده‌است.

اخلاق پزشکی باید تدریس شود
       در مقابل انتقاد‌های عکاشه به واحد درسی به نام اخلاق پزشکی، محمدرضا ظفرقندی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران اعتقاد دیگری دارد. او می‌گوید: «نه‌تنها در کشور ما بلکه در اکثر کشورها امروزه اخلاق پزشکی و اخلاق حرفه‌ای دو موضوعی است که به‌عنوان یک علم آکادمیک تدریس می‌شود و نیاز دارد که در مجامع دانشگاهی ما هم تدریس شود.» او بابیان اینکه این درس در برخی دانشگاه‌ها مثل علوم پزشکی تهران تدریس می‌شود اضافه می‌کند: «سازماندهی خوبی در این زمینه شده و دانشجوها پله‌پله در این مسیر قرار می‌گیرند. تاکید ما بر این است که این در دوره‌های مختلف و نه‌تنها در دوره دانشجویی، بلکه در دوره دستیاری هم تکرار شود.»

ظفرقندی به تفاوت‌های اخلاق پزشکی در تخصص‌های متفاوت می‌گوید:‌«برخی از مباحث اخلاق حرفه‌ای در دوره دستیاری برای مثال جراحی با داخلی فرق دارد. به نظر من این موضوع هم باید تدریس و هم به‌صورت عملی یاد داده شود.» او همچنین به تجربه خود اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «برای مثال من وقتی یک مریض یا بیماران بخشی را ویزیت می‌کنم همیشه یک شکلات داخل جیبم دارم که به او بدهم. این رفتار را دستیار من یاد می‌گیرد و بعد از من تکرار می‌کند.»

       به عقیده او می‌توان با تئوریزه کردن اخلاق به این بعد از پزشکی کمک کرد. این فوق‌تخصص جراحی عروق می‌گوید که این اصول اخلاقی در همه دنیا به رسمیت شناخته‌شده‌اند و ما چون این اصول را یاد ندادیم گمان می‌کنیم اخلاق پزشکی جزء مباحث آکادمیک نیست. «شما در هر ملیت و مذهبی باشید اینکه روپوش تن نکنید یا با دمپایی و به بالین بیمار بروید بی‌اخلاقی است. خیلی از بزرگان پزشکی ما به همین دلیل که قبلا این موضوع تدریس نمی‌شد این نوع رفتارها را رعایت نمی‌کنند.»

       ظفرقندی نیز مانند عکاشه انتقادهایی به اخلاق پزشکی و نوع رابطه امروزی حاکم بین بیمار و پزشک وارد می‌کند و می‌افزاید: «در رابطه بین بیمار و پزشک اخلاق پزشکی امروز نقاط ضعفی دارد که باید با آموزش و پیگیری این نقاط را اصلاح کرد.»ماه گذشته کنگره اخلاق پزشکی در سالن اجلاس سران برگزار شد که به‌دنبال آن عزم کشوری برای کانون‌های اخلاق حرفه‌ای دانشجویی نیز شکل گرفت. در حال حاضر به‌نظر می‌رسد هیات موسس این کمیته‌ها در تمام دانشگاه‌ها شکل گرفته و به‌صورت هم‌زمان شروع به‌کار کرده‌است.

بر اساس گفته‌های معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعدادی دانشجوی اخلاق پزشکی هم تا به‌حال در مقطع PhD مشغول به تحصیل هستند و تعدادی هم فارغ التحصیل شده اند. با این حال هنوز این سوال در خود باقی است که آیا تئوریک کردن اخلاق به رابطه پزشک و بیمار کمک می‌کند یا نه.