جولانگاهی برای برتری طلبی

دکتر علی اصغر عباسی اسفجیر جامعه شناس و استاد دانشگاه  با اشاره به اینکه گروهی از افراد در شبکه‌های مجازی خود واقعی شان نیستند و در مسیر آرمان‌های خود گام بر می‌دارند، افزود: طبیعی است به اقتضای این مفاهیم  چارچوب هایی به وجود می‌آید که بسته به نوع و هدفی که اجتماعات در فضای مجازی شکل می‌دهند اهداف متفاوتی را دنبال کنند و از آنجا که یکدیگر را نمی‌بینند شکاف عمیقی میان آن شخصیتی که جلوه می‌دهند با شخصیتی که دارند به وجود می‌آید.

وی ادامه داد: بر این اساس نحوه عملکرد کاربران تحت تأثیر زمان، مکان، ماهیت گروهی که شکل می‌دهند، سن، جنس  و حرفه‌ای که دارند قرار می‌گیرد و به این ترتیب ویژگی‌های رفتاری متفاوتی پیدا کرده و یا از خود بروز می‌دهند که تأیید بدون بررسی یکی از آنها است. در واقع افراد فرصت لازم را برای بررسی دقیق محتوای پیام‌های منتشر شده ندارند و تنها به یک علامت تأیید یا لایک بسنده می‌کنند تا از این طریق نشان دهند مطلب را دیده‌اند. در حقیقت لایک‌ها فقط به نماد و سمبلی تبدیل می‌شوند که فارغ از رصد محتوا هستند. 

در همین خصوص مطالعات نشان می‌دهد بسیاری از کاربران شبکه‌های ارتباطی مجازی، پیام‌های مبادلاتی را به دقت مطالعه نمی‌کنند و به‌همین دلیل در جریان اصل موضوع قرار نمی‌گیرند که تکرار و چرخش بسیاری از پیام‌ها، مهر تأییدی بر نتیجه‌این مطالعات است. این در حالی است که کاربران تنها به آن دسته از مطالبی که بزرگ‌نمایی شده باشند نگاه جدی تری خواهند داشت چرا که حجم گسترده پیام‌ها کاربران را مورد هجوم قرار می‌دهد و فرصت لازم برای رصد همه پیام‌ها را از دست خواهند داد.

دومین مسأله‌ای که از دیدگاه این آسیب شناس اجتماعی باید  به آن اشاره کرد این است که کاربران این شبکه‌های مجازی اغلب تمایل دارند خود را به عنوان یک کارآگاه، با کلاس و کاربلد معرفی کنند، از این رو در بسیاری از موارد با ارائه یکسری جملات که در بسیاری از مواقع خودشان هم قبول ندارند، خود را تزئین می‌کنند.

به‌گفته دکتر عباسی اسفجیر، این در حالی است که چنین افرادی در طولانی مدت، دچار دوگانگی می‌شوند.  این احساس به آنها دست می‌دهد که خود واقعی شان نیستند و برای اینکه «من برتری» را از خود نشان دهند تلاش می‌کنند نشانه‌هایی را انعکاس دهند که مورد پذیرش دیگران باشد. به این ترتیب مادامی که فرد این هدف را دنبال می‌کند، عالم و مسلط به خیلی از مسائل مربوط به کاربران نخواهد بود و بسیاری از  مطالب را فقط کپی می‌کند. بدیهی است چنین فردی از آنجا که برنامه خاص و هدف مشخصی ندارد، به دنبال تحقیق و خواندن کتاب یا مطالعه نمی‌رود و تنها زنبور صفت بهترین مطالب را از گروه‌های دیگر با خود می‌آورد و بر همین اساس گردش اطلاعات در میان کاربران محدود می‌شود

سومین موضوعی که از منظر دکتر عباسی اسفجیر قابل مطرح کردن است مستند نبودن مطالب شبکه‌های ارتباطی مجازی است چرا که کاربران بسیاری از مسائل و موضوعات را با نگاه تخصصی دنبال و منتشر نمی‌کنند.در واقع بی‌استنادی مطالب و فنون افراد را به سمت بی‌اعتنایی سوق می‌دهد.در واقع وقتی در این فضاها از افراد و کاربران دلیل، سند و علائم و نشانه‌های  منطقی در خواست نمی‌شود، ضابطه‌ای هم وجود نخواهد داشت و در نهایت این فضاها امکان کنش و کنش‌گری بیشتری به افراد خواهد داد.

دام‌های مجازی
قرارگرفتن این سه ویژگی در کنار یکدیگر، افرادی با ویژگی‌های خاص را می‌سازد که بالطبع، پیامد‌های مثبت و منفی خاصی را نیز به‌دنبال خواهد داشت.
دکتر علی اصغر عباسی اسفجیر به پیامد مثبت شبکه‌های ارتباطی مجازی، تنها در صورت صحیح بودن مطالب منتشر شده چنین اشاره می‌کند که در صورت تکرار متعدد یک پیام درست و صحیح، بر افراد به لحاظ سوادرسانه‌ای تأثیراتی گذاشته می‌شود ضمن اینکه آن پیام به یک تلنگر یا زنگ خطر تبدیل می‌شود. وی با اشاره به اینکه پیامدهای منفی این فضا و رفتارهایی که از کاربران سر می‌زند، بسیار بیشتر از پیامدهای مثبت آن است خاطرنشان کرد: مهم‌ترین پیامد منفی حاصل از کنش‌گری در این فضای مجازی، شکل‌گیری کم اعتمادی و در مواردی بی‌اعتمادی است و هر چه که فرد پیش‌تر می‌رود به این نتیجه می‌رسد که حکایت «چوپان دروغگو» در حال تکرار شدن است که دراین شرایط، در صورت منتشر شدن یک مطلب واقعی و مهم، کاربران اهمیت چندانی برای آن قائل نمی‌شوند.

وی دومین پیامد منفی را زیر پا قرار گرفتن منشور اخلاقی دانست و تصریح کرد: متأسفانه دیده می‌شود که رسالت اصول اخلاقی مربوط به متون، آرام آرام زیر پا گذاشته می‌شود در حالی که براساس یکی از اصول منشور اخلاقی، افراد مکلف هستند فیلم، عکس، متن و... را با استناد به صاحب آن اثر منتشر کنند و اگر جز این باشد دیگر سنگ روی سنگ بند نمی‌شود.

در صورتی که این موضوع در شبکه‌های مجازی جدی گرفته نمی‌شود و افراد برای کسب مطلوب و آرمان‌های خود، با سوء‌استفاده از ناشناختگی و گمنامی مرسوم در این فضا، منشور اخلاقی را نادیده گرفته و متون و موضوعاتی را که صاحبانی دارند، به نام خود منتشر می‌کنند که همین موضوع، باعث می‌شود تا کاربران از تمایل برای تلاش و ارائه توانمندی‌های خود باز بمانند.آسیب و پیامد منفی و مهم دیگر این است که با کپی‌های بدون استناد در شبکه‌های مجازی، افراد فقط به‌کانال‌های انتقال تبدیل می‌شوند که به‌لحاظ نظام تشخیص حس خوبی به آنها نمی‌دهد چرا که جز نقش یک کاتالیزور چیزی عاید آنها نخواهد شد.همچنین در طول زمان، سلامت روان شان تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و احساس بی‌هویتی و کم ارزشی به آنها دست خواهد داد که آنها را از مسیر رشد واقعی باز می‌دارد.

اصولی که واقعی می‌شود
این بسیار عادی و طبیعی است که اجتماعات مجازی به اجتماعات واقعی گروه بخورند چرا که کاربران ناخودآگاه اصول و موارد حاکم بر فضای مجازی را با خود به دنیای واقعی منتقل می‌کنند. این آسیب شناس اجتماعی و عضو هیأت  علمی دانشگاه، ضمن بیان این نکته اظهار کرد: با تکثیر و انتقال اصول فضای مجازی در دنیای واقعی، سلامت عمومی و اجتماعی تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و نظام جامعه به سوی کم اعتمادی سوق پیدا می‌کند چرا که افراد به یکدیگر کم اعتماد می‌شوند و از روابط واقعی فرار می‌کنند و رابطه مجازی را به رابطه عینی و واقعی ترجیح می‌دهند.

علاوه بر این تعاملات اجتماعی آسیب پذیر و آغشته به نامطلوب‌ها خواهند شد که سلامت جامعه را به‌خطر خواهند انداخت و از آنجا که اصول مجازی ناخواسته به جامعه واقعی منتقل می‌شوند، در صورت وصل شدن به بدنه واقعی جامعه، امراض اجتماعی را تولید می‌کنند که قبل از آگاهی پیدا کردن نسبت به آنها، ناگهان زود دیر می‌شود و فرصت پیشگیری از افراد گرفته خواهد شد و یا در غیر این صورت به زمان زیادی نیاز است تا مدارهای آسیب دیده ترمیم شوند.ایران