«نه» پلیس به طرح کاهش آلودگی هوا

شش ماه پیش بود که از شورای ترافیک شهر تهران خبر رسید که قرار است طرح و برنامه تازه‌ای برای تردد خودروها در محدوده زوج و فرد فعلی اجرا شود. این خبر را نخستین‌بار جعفر تشکری‌هاشمی، معاون شهردار تهران اعلام کرد و گفت در طرح جدید خودروها به چهار رنگ تقسیم می‌شوند.

پس از او تعدادی از اعضای شورایعالی ترافیک گفتند بررسی‌های آنها نشان داده طرح زوج و فرد که به بهانه کاهش آلودگی هوا در تهران اجرا می‌شود، تاثیری بر میزان آلاینده‌های هوا ندارد و عملا یک طرح شکست خورده است.پس از آن بود که شرکت کنترل کیفیت هوا از پایان مطالعات طرحی خبر داد که در ابتدا به‌عنوان محدوده «کم انتشار کاهش آلایندگی» معرفی شد و بعدها مسئولان آن را با نام طرح ال.ای.زد معرفی کردند، این نام اختصاری انگلیسی اما چندماه بعد بازهم تغییر کرد و قرار شد نام ایرانی و فارسی این محدوده، طرح کاهش باشد، کاهش به معنای: «کاهش آلودگی هوای شهر».آنطور که محمد باقر قالیباف، شهردار تهران گفته بود از اول آبان همین امسال باید این طرح در تهران اجرا می‌شد اما از آن‌جا که اجرایی‌شدن این برنامه یعنی محدود کردن تردد خودروهای آلاینده در نهایت معطوف به همکاری پلیس است و اگر این خودروها جریمه و به اصطلاح اعمال قانون نشوند این طرح شکست می‌خورد، درنهایت اجرای این طرح معطوف به تصمیم پلیس شد.

حالا چند روز از آغاز آبان ماه گذشته و هنوز هم طرح کاهش برقرار است. «جعفر تشکری‌هاشمی»، معاون شهردار تهران درباره این‌که چرا طرح کاهش اجرایی نشده می‌گوید:«ما برای اجرای این طرح در تهران آمادگی کامل داشتیم.

سراسر محدوده زوج و فرد به دوربین‌های ثبت تخلفات مجهز شده بود، حتی این طرح یک بار به صورت پایلوت هم در تهران اجرایی شد و ما شماره پلاک‌های خودروهای متخلف را به صورت آزمایشی آنالیز و دسته‌بندی کردیم اما کسی که باید این طرح را در نهایت اجرا کند، پلیس است که هنوز در این زمینه اعلام آمادگی نکرده است.»

طرح کاهش درواقع یک طرح زیست محیطی است که به گفته مدیران و کارشناسان شرکت کنترل کیفیت هوا می‌تواند تا حدود ٤٥‌درصد از کل آلاینده‌های ناشی از ناوگان سواری تهران را کاهش دهد و این آورده و نتیجه مهمی برای هوای آلوده تهران است، از سوی دیگر اما پلیس به‌عنوان تنها منتقد این طرح که در برابر اجرای آن در تهران مقاومت می‌کند، مهم‌ترین استدلال پلیس برای به تعویق انداختن اجرای این طرح این است که اجرای طرح کاهش ممکن است به طبقه ضعیف‌تر جامعه که خودروهای فرسوده دارند فشار اقتصادی وارد کند.

نکته دیگر این‌که به‌زعم پلیس طرح زوج و فرد پس از چندین‌سال اجرا در تهران حالا به نوعی تثبیت شده و شهروندان به اجرای آن عادت کرده‌اند، از این نظر اجرای طرح زوج و فرد برای پلیس کارکردهای ترافیکی دارد و موجب کاهش قابل توجه تردد خودروها در خیابان‌های مرکزی تهران می‌شود، هر چند که بسیاری از شهروندان تهرانی می‌گویند در بسیاری از روزها زمانی که با پلاک غیرمجاز وارد محدوده زوج و فرد شده‌اند، دوربین‌های این محدوده تخلفات آنها را ثبت نکرده و درواقع پلیس در جریمه کردن افرادی که به‌طور غیرمجاز وارد محدوده طرح زوج و فرد می‌‎شوند، مماشات می‌کند. این رویکرد پلیس اما صدای مسئولان حوزه‌های زیست‌محیطی ازجمله شرکت کنترل کیفیت هوا را درآورده است، دکتر «وحید حسینی»،مدیرعامل این شرکت ، می‌گوید: «کل تعداد خودروهایی که در زمان اجرای طرح کاهش ما با آنها طرف هستیم کمتر از ٥٠٠‌هزار دستگاه است، بخشی از این خودروها در اختیار گروه‌های ضعیف‌تر است اما بخشی هم در اختیار افرادی است که برای تردد در محدوده زوج و فرد در کنار یک خودروی پلاک زوج یک خودروی پلاک فرد هم دارند و به این ترتیب اجرای طرح زوج و فرد انگیزه افراد را برای نگهداری خودروهای فرسوده افزایش داده است.»

به گفته او کاهش آلودگی هوا از طریق اجرای طرح‌هایی ممکن می‌شود که اجرای بخشی از آنها ممکن است هزینه‌های اجتماعی هم داشته باشد اما: « اگر دست روی دست بگذاریم و بگوییم مردم با خودروهای فرسوده بیرون بیایند، معاینه فنی هم اهمیتی نداشته باشد، خودروهای دیزل هم آزادانه تردد کنند و موتورسیکلت‌های آلاینده هم تولیدشان ادامه پیدا کند در هرسال تعداد زیادی از مردم جانشان را از دست می‌دهند.»

به گفته او درحال حاضر همه زیرساخت‌ها و تمهیدات لازم برای اجرای این طرح آماده است اما تا پلیس در این زمینه اعلام آمادگی نکند طرح آغاز نمی‌شود. نکته ناگفته دیگری که البته درباره اجرایی نشدن طرح کاهش در تهران وجود دارد این است که بخش قابل توجهی از ناوگان در اختیار پلیس در تهران را دقیقا همان خودروهایی تشکیل می‌دهد که برای ورود به محدوده کاهش جزو خودروهای ممنوعه محسوب می‌شوند و این یکی دیگر از دلایل مقاومت آنها در برابر اجرای این طرح است.
درباره این‌که طرح کاهش چه زمانی وارد فاز اجرایی شدن می‌شود، تشکری‌هاشمی، معاون شهردار تهران هم نظر قطعی نمی‌تواند بدهد، او می‌گوید: «در برنامه‌ها و جلساتی که با پلیس خواهیم داشت اختلافات جاری را حل کنیم و این اتفاق هم می‌افتد چراکه ما برای اجرای طرح کاهش اختلاف جدی با پلیس نداریم و اختلافات در محدوده چگونگی اجرای طرح است و اصل موضوع محل اختلاف ما نیست.»

فارغ از این‌که پلیس و شهرداری تهران برای اجرای طرح کاهش آلودگی هوا چه زمانی به جمع بندی برسند نکته مهمی که حالا در جریان اجرای این طرح وجود دارد، مقاومت دستگاه‌های اجرایی ازجمله پلیس در اجرای طرح و برنامه‌های زیست‌محیطی است.

در این میان اگرچه مسئولان عمدتا در ارتباط با آلودگی هوا به آمار جانباختگان و مرگ و میرهای مرتبط با آلودگی هوا استناد می‌کنند اما در این زمینه به تعداد بیشتری از افرادی که سلامتی آنها در اثر آلودگی هوا به مخاطره افتاده و تحت‌تاثیر پیامدهای ناشی از آلودگی هوا به انواع بیماری‌های ریوی و قلبی و همچنین بیماری‌های ناشناخته دچار شده‌اند، توجهی نمی‌کنند و اجرای طرح‌های زیست‌محیطی را به بهانه‌های سیاسی به تعویق می‌اندازند.

همین چند ماه پیش بود که نتایج مربوط به یک تحقیق در بریتانیا درباره قربانیان آلودگی هوا منتشر شد و محققان این کشور پس از انجام مطالعات دقیق اعلام کردند در هر‌سال ٩‌هزار نفر در این کشور به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند با در نظر گرفتن این‌که لندن و بسیاری دیگر از شهرهای این کشور توانسته‌اند طرح و برنامه‌های حوزه آلودگی هوا را با موفقیت به اجرا بگذارد و غلظت آلاینده‌های هوا در شهری مثل لندن به مراتب کمتر از تهران است و در همین شرایط سالانه ٩‌هزار نفر را قربانی می‌کند آمار واقعی قربانیان آلودگی هوا در ایران چقدر است؟شهروند