دوستان خیالی کودک من

مادر و پدرش چطور هستند؟ ناهار چه خورده است؟ چه اسباب بازی هایی دارد؟ از چه دلخور و ناراحت است؟ چرا خوشحال است؟ و....

من سعی می کنم دوست او را باور کنم و اطلاعاتی درباره او به دست آورم، دانیال نامی برای دوستش نداشت و به او کمک کردم که نامش را بنیامین بگذارد.

از پدر و مادر بنیامین سوال می کنم، از علایق او می پرسم و نام اسباب بازی های مورد علاقه اش را جویا می شوم و... دانیال گاهی در مورد دوستش به من اطلاعات می دهد و گاهی هم طفره می رود، اما به هر حال من دوست خیالی پسرم را دوست دارم و به او همچون خود او احترام می گذارم.

***

در مورد کودکان حتما متوجه شده اید که کودکان با کسی حرف می زنند، بازی می کنند، دعوا می کنند، همراه او غذا می خورند، به مهمانی و خرید می روند و.... اما این دوست وجود خارجی ندارد، دیده نمی شود، صدایی ندارد، حرکتی نمی کند اما کودک چنان وانمود می کند که هست.

می بیند، حرف می زند، راه می رود و.... این آدم نامرئی، همان دوست خیالی کودک شماست که در ذهن و خیالش همراه اوست، کودک تصور می کند که دوستش چون خود او نفس می کشد، حرف می زند، راه می رود، می خوابد، بازی می کند، مادر و پدری دارد و....

بیشتر والدین به خیالبافی ها و دوستان خیالی فرزندان خود واقفند و آن را به عنوان بخش طبیعی از زندگی فرزندشان پذیرفته اند، اما گاهی پذیرش همین دوست نامرئی و خیالی، کار سخت و دشواری برای والدین است.

زمانی که کودک با تمام قوا از آن دوست خیالی که با اسامی عجیب و غریب صدایش می کند، دفاع می کند و دوست دارد والدینش نیز او را یکی از افراد خانواده به حساب آورند و باورش داشته باشند.

معمولا کودکان از حدود 20 ماهگی به بعد، می توانند افکار و احساسات خود را به یکی از وسایل یا اسباب بازی های خویش نسبت دهند و دقیقا پس از گذر از این مرحله است که دوست یا دوستان خیالی وارد عرصه زندگی کودک می شوند.

بیشتر کودکان در سنین 2 یا 3 سالگی چند دوست خیالی برای خود دارند که این دوستی ها تا حدود 4 و 5 سالگی یا سنین دبستان هم ادامه می یابد؛ به گونه ای که تقریبا 75 درصد کودکان تا 7 سالگی ارتباط با دوست یا دوستان خیالی را تجربه کرده اند؛ البته هر چه کودک بزرگ تر می شود.

از شدت این دوستی ها کاسته می شود. روان شناسان کودک می گویند: بیشترین و عمیق ترین دوستی بچه ها با دوستان نامرئی و خیالی در سنین حدود 3 سالگی قابل مشاهده است که این روند نیز در رشد کودک، کاملا طبیعی و بهنجار است.

در بیشتر موارد، کودکان تنها و به اصطلاح تک فرزند یا فرزندان اول خانواده ها بیش از دیگر کودکان درگیر ارتباط با دوستان خیالی خود هستند و حتی گاه ممکن است این دوستان تا بزرگسالی نیز همراه فرد باشند.

بسیاری از والدین از حضور این موجود خیالی در زندگی فرزندشان بسیار وحشت دارند و نگرانند و معمولا سعی می کنند با بی توجهی یا انکار این دوست، آن را از ذهن فرزند خود حذف کنند.

پدر و مادرها می ترسند که مبادا ارتباط با دوست خیالی باعث شود که فرزندشان فردی در خود فرو رفته، گوشه گیر و انزواطلب شود و توانایی ارتباط با هم سن و سالان خود را از دست بدهد و بعدها نیز نتواند روابط اجتماعی سالمی با دیگران برقرار کند، اما جالب است بدانید که حقیقت چیز دیگری است.

تحقیقات روان شناسی متعدد نشان داده است که این کودکان معمولا خلاق تر، اجتماعی تر و سازگارتر از کودکانی هستند که هیچ گاه دوستان خیالی نداشته اند. روان شناسان معتقدند هنگامی که کودکان توانایی درک، استدلال و استنتاج را پیدا می کنند، دوست دارند تجربیات، آرزوها و خواسته های خود را از زبان فرد دیگری بیان کنند، خود پرسش می کنند و خود پاسخ پرسش ها را نیز می دهند.

کودک ممکن است مشکلاتی را به عنوان مشکلات دوست خیالی خود مطرح کند، سپس با استدلال و استنتاج خویش، پاسخی را که غالبا برگرفته از رفتار و گفتار والدینش است.

برای حل مساله مطرح می کند؛ مثلا می گوید: دوستم چون مادرش دعوایش کرده، ناراحت است؛ ولی من به او می گویم چرا ناراحتی؟ تو بدون اجازه مادرت، چرا به وسایل خصوصی اش دست زدی؟

کودکان مقلدان فوق العاده ای هستند و از حرکات و گفتار بزرگ ترها بشدت تقلید می کنند، اگر با نگاهی تیزبینانه روابط فرزندتان با دوست نامرئی اش را جستجو کنید.

قطعا خواهید دانست که مجموع روابط او با دوست خیالی اش بازتابی است از برخوردها و رفتارهای شما و همسرتان یا دیگر افراد مورد علاقه فرزندتان.

معمولا کودک برای این دوست خیالی، بزرگ تری کرده و از رفتار و کلامی که والدینش برای او استفاده می کنند، از تنبیه و برخورد خشن گرفته تا ملایمت و مهربانی، همگی را روی دوست خیالی خود پیاده می کند

و دقیقا به همین دلیل است که روان شناسان کودک توصیه می کنند، اگر رفتاری از کودک، سبب ناراحتی شما می شود، بهتر است به جای توبیخ یا تنبیه کودک، به فکر اصلاح آن رفتار در خود باشید.

این یک هشدار است

با بزرگ تر شدن کودک و ورود به مرحله پیش دبستان، معمولا کودکان سعی می کنند دوست خیالی شان را از دید اطرافیانشان پنهان نگاه دارند، گرچه گاهی واکنش های منفی و تمسخرآمیز اطرافیان او را ترغیب به این کار می کند.

اما جالب است بدانید که مخفی کردن دوستان خیالی، به معنای نبود آنها نیست و چه بسا این دوستان همچنان در زندگی کودکان حضوری فعال و پررنگ دارند.

در این مرحله والدین باید بسیار هوشیار باشند و دقت کنند که حضور این دوست مانع از ارتباطات واقعی و دوستیابی های حقیقی در کودک نشود، هرچند که احتمال وقوع این اتفاق بسیار اندک است، زیرا بیشتر کودکان با وجود دوست خیالی، می توانند براحتی دوستانی پیدا کنند

و با آنها نیز بازی کنند، اما اگر چنین اتفاقی رخ دهد، برای دریافت علت، چرایی و چگونگی آن، سریعا باید از یک روان شناس کودک مشورت بگیرید.

گاهی تشدید ارتباط با دوستان نامرئی به خاطر یأس و سرخوردگی، خشم و عصبانیت از حوادث مهمی چون تولد فرزندی جدید، اختلافات و مشاجرات مکرر والدین، نقل مکان، جابه جایی مدرسه، فوت یکی از عزیزان و...

اتفاق می افتد که والدین بایستی آگاهانه به کنترل و حل مشکلات بپردازند تا با ایجاد یا تقویت امنیت خاطر، کودک دوباره به شرایط و حالت قبل و عادی خود برگردد.

با این حال، معمولا همزمان با رشد کودک، افزایش مسئولیت ها، وظایف تحصیلی و آموزشی و گسترش روابط اجتماعی و دوستانه کودک و... اندک اندک حضور این دوستان خیالی کمرنگ و کمرنگ تر می شود و فقط به هنگام تنهایی های کودک به سراغش خواهند آمد، گرچه گاهی هم برای همیشه محو می شوند.

روان شناسان کودک معتقدند داشتن دوستان خیالی به رشد و پیشرفت ذهنی و اجتماعی کودکان کمک شایانی می کند و باعث می شود کودک بتواند دنیا را از دیدگاه های متفاوت مشاهده کند.

از سوی دیگر، دوستان نامرئی و خیالی وسیله ای مناسب برای آموزش مسائل به طور غیرمستقیم به کودک هستند؛ به همین دلیل والدین وظیفه سنگین و خطیری در قبال این مرحله طبیعی و بهنجار کودک دارند.

چه بسا برخوردهای نامناسب با این قضیه می تواند به اثرات سوئی در روند رشد عقلی، عاطفی و اجتماعی طبیعی کودک منجر شود که حتی گاه اثرات منفی آن تا آخر عمر ادامه یابد بنابراین لازم است والدین در برخورد با این موجودات نامرئی به نکات زیر توجه کنند:

دوست خیالی کودک را بپذیرید

دوست خیالی حق مسلم فرزند شماست، او را از داشتن آن منع نکنید، کودک را به دلیل صحبت با کسی که وجود ندارد، زیر سوال نبرید و بدترین کار ممکن این است که او را به خاطر این دوست، سرزنش، تحقیر یا تنبیه کنید.

این کار کودک شما را در فضای بی اعتمادی و ناامنی قرار می دهد که نه تنها باعث مخدوش شدن رابطه شما و فرزندتان می شود بلکه بر تکامل و رشد شخصیت کودک تاثیرات سوئی می گذارد که بویژه در دوران نوجوانی متوجه آن خواهید شد.

دوست خیالی کودک را دوست داشته باشید

پس از پذیرش دوست خیالی کودکتان، حال نوبت آن است که همچون کودکتان او را دوست بدارید و مطابق با خواسته اش با او رفتار کنید.

یادتان باشد هرگز دوست خیالی اش را مسخره نکنید و به هیچ کس هم اجازه ندهید که این کار را انجام دهد. با احترام گذاشتن به روابط دوستانه اش با این مهمان نامرئی، حس پذیرش خود را به او انتقال می دهید و رابطه خود و فرزندتان را تقویت می کنید.

دوست خیالی را رد نکنید

برخی از والدین به خاطر دوستان خیالی فرزندشان احساس شرم و ناراحتی می کنند و گمان می کنند که ممکن است دیگران فرزند آنان را خیالباف و توهمی بپندارند، به همین دلیل با بیان جملاتی مانند تو دیگه بزرگ شدی، تو دیگه مهدکودک میری، دوستان واقعی داری و...

سعی می کنند به کودکشان بفهمانند که دیگر بزرگ شده و نباید با دوستان خیالی خود بخصوص در جمع صحبت کند.

این مساله اثرات ناخوشایندی بر روح و روان کودک می گذارد؛ گویی مثل این که از امروز به شما بگویند که دیگر حق ندارید با مادرتان صحبت کنید یا به دیدار او بروید.

با دوست خیالی ارتباط برقرار کنید

به کمک فرزندتان با دوست خیالی اش ارتباط بگیرید. نهراسید کسی شما را دیوانه و ناقص العقل نمی خواند! در بازی های کودک شرکت کنید و از او بخواهید شما را با دوستش آشنا کند.

البته لزومی ندارد که بیش از حد در خیالات او غرق شوید، هیجانات خود را کنترل کنید و با منطق پیش بروید، یادتان باشد کارگردان اصلی بازی ها فرزندتان است و شما فقط نقش یک همراه کننده در بازی های کودکتان دارید.

راجع به دوست خیالی با کودک صحبت کنید

سعی کنید حضور این دوست را در خانه گرامی بدارید و درباره زندگی اش کنجکاوی کنید. بهتر است سوالاتی در مورد تعداد خواهر و برادرها، بازی های مورد علاقه، تعداد اسبا ب بازی ها و... از فرزندتان بپرسید.

با این کار شما براحتی می توانید خود را در گستره دوستان فرزندتان و این مهمان نامرئی اش قرار دهید؛ البته حواستان باشد زیاد کنجکاوی نکنید، صحبت را شروع کنید.

سوال بپرسید اما اگر فرزندتان متمایل به صحبت نبود یا پاسخی به پرسش شما نداد، اصرار زیادی به دانستن نداشته باشید، به سکوت فرزندتان احترام بگذارید و هرگز او را مجبور به صحبت نکنید.

احساس خطر و نگرانی نداشته باشید

گاهی بچه ها به خاطر ترس یا برای خلاصی از تنبیه، اشتباهات و کارهای نادرست خود را به گردن دوست خیالی می اندازند و این دقیقا همان نقطه ای است که بسیاری از والدین احساس ترس و نگرانی می کنند.

اما جای هیچ نگرانی نیست، به جای عصبانیت سعی کنید آرامش داشته باشید، اما با برخورد با همین دوست خیالی، یا سوال کردن راجع به اشتباهات او، پیام خود را به گونه ای کاملا تلویحی به فرزندتان انتقال کنید.

مثلا بگویید: من انتظار چنین رفتاری را از فلانی نداشتم، از دستش خیلی ناراحت هستم، مطمئنم اگر مادرش هم اینجا بود ناراحت می شد.

بی اجازه نباید به سراغ کیف من می رفت یا دیوار را خط خطی می کرد «یا از او سوال کنید: به نظرت کار دوستت خوب بود که بی اجازه به کیف من دست زده؟ یا روی دیوار را نقاشی کرده است؟»

به هر حال وجود یک دوست خیالی برای کودک شما نه جای ترس و نگرانی دارد و نه باید از آن احساس شرم کنید.

اتفاقا برای شما او یک فرصت است که با بهره گیری از وجود او می توانید در جهت تربیت درست و کامل فرزندتان گام بردارید.جام جم آنلاین